Morgunblaðið - 08.11.1994, Blaðsíða 27
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1994 27
AÐSENDAR GREINAR
Draumur rætist
LENGI hefur notendur bókasafna
í þessu landi dreymt um nýtt þjóð-
bókasafn: nýja stofnun til að varð-
veita menningarverðmæti og ávaxta
þau betur en hingað til, stofnun til
að leita þekkingar og miðla henni
með nýjustu tækni. Heil kynslóð
hefur vaxið úr grasi meðan ný um-
gerð um þetta hlutverk varð til og
beðið þess að stofnunin sjálf fyllti
hana lífi. Nú er komið að þeim tíma-
mótum að draumurinn rætist og
stofnunin sjálf, hið nýja Landsbóka-
safn - Háskólabókasafn, geti farið
að starfa, sækja í sig þrótt og efla
þróttinn í andlegu lífi þjóðarinnar.
Ánægjulegt er til þess að vita að
ný kynslóð notenda, háskólastúdent-
ar, tekur fagnandi á móti því tæki-
færi sem býðst með nýju safni og
sýnir hug sinn með sérstöku átaki
til að styrkja þessa stofnun. Von-
andi tekur almenningur erindi þeirra
vel. Nýlega sýndi starfsfélagi minn,
Þorsteinn I. Sigfússon, með ágætri
grein hér í blaðinu hve öflugt tæki
þetta nýja safn verður til rannsókna.
Hann benti á hve prýðilega það mun
þjóna hlutverki háskólabókasafns,
ef vel verður að því búið. Mig lang-
ar að víkja hér að öðrum þætti í
starfi safnsins, þætti sem er hinum
samofinn en þó sérstakur, hlutverki
þjóðbókasafnsins. íslenskar bækur
Landsbókasafnið eigum
við öll, segir Vésteinn
Olason, og þegar það
lýkur upp hurðum sín-
um skulum við taka
höndum saman um að
gera veg þess sem
mestan og búa sem best
að því.
verður handritageymsla
og sérstakur handrita-
lestrarsalur. Þar verða
eimiig geymd ýmis sér-
söfn eins og hið stór-
merka Benediktssafn,
kennt við gefandann
Benedikt kaupmann
Þórarinsson. Þar er að
finna mikinn hluta af
íslensku prenti fram á
fyrri hluta þessarar ald-
ar. Þar verður líka
Nonnasafn og sérstakur
staður tengdur Halldóri
Laxness og útgáfum á
verkum hans. Kjarninn
er þjóðdeildin sjálf, ís-
Vésteinn Ólason
lenskar bækur frá upp-
hafi til okkar dags, og
lestrarsalur hennar
sem leysir nú lestrarsal
Safnahússins af hólmi.
Þarna munu koma
saman ungir og aldnir
áhugamenn um íslensk
fræði, íslenskir og er-
lendir, þekktir og
óþekktir, menn með
háa lærdómstitla og
fræðimenn • sem engin
hafa prófin en hafa
gengið í skóla bóka og
handrita og látið heill-
ast af fjársjóðum
þeirra. Þjóðdeild í þjóð-
bókasafni gegnir margþættu hlut-
verki: eitt er varðveisla og efnislegt
viðhald menningarlegra verðmæta.
Forstöðumenn bera ábyrgð á að
varðveita efniskostinn tryggilega og
sjá til að skilyrði eins og hiti og
raki séu sem best verður á kosið.
En hér verður líka mikið að gera
við viðgerðir og frágang. En þjóð-
deild á ekki aðeins að varðveita held-
ur ávaxta. Þar er unnið margþætt
skráningar- og skipulagsstarf til að
gera upplýsingar um rit og önnur
gögn aðgengilegar, veita þeim út til
notendanna og örva notkunina með
ýmsum hætti. Þjónusta þessarar
deildar er að vísu mikilvæg fyrir
háskólann, en hún er í raun þjón-
usta við þjóðina í heild og menningu
hennar. Við höfum lengi beðið eftir
að Þjóðarbókhlaðan verði fullgerð,
og nú býður hún stórkostlegt tæki-
færi. Afl slíkrar menningar- og upp-
lýsingamiðstöðvar er hartnær ótæm-
andi og verður ekki séð fyrir eða
reiknað út. En það kostar mikið fé
að reka slíka stofnun þannig að
auður hennar nýtist. Vonandi ber
fjárveitingarvaldið gæfu til að
tryggja myndarlegan rekstur svo að
þessi mikla fjárfesting liggi ekki illa
nýtt. Vonandi er einnig að þjóðin
verði áræðin og kappsfull að nota
sér tækifærin. Stúdentar hafa þegar
sýnt hver hugur er í þeim, en Þjóðar-
bókhlaðan er ekki bara þeirra hús.
Landsbókasafnið er meira en há-
skólabókasafn. Við eigum það öll,
og þegar það lýkur upp hurðum sín-
um skulum við taka höndum saman
um að gera veg þess sem mestan
og búa sem best að því.
Höfundur er prófessor í íslenskum
bókmcnntum við Háskóla íslands
og á sæti í stjórn Landsbókasafns
- Háskólabókasafns.
og handrit og önnur gögn í þjóð-
deild Landsbókasafns - Háskóla-
bókasafns verða notendum safnsins
fróðleiksbrunnur á sama hátt og
erlendur ritakostur þess, og gagna-
netin sem opna okkur leið að birgð-
um erlendra safna munu einnig opna
fræðimönnum sem sitja erlendis
greiða leið að þessari uppsprettulind
íslenskra fræða og menningar, Þjóð-
arbókhlöðunni. En hlutverkið er
meira. Saga Landsbókasafnsins er
merkileg. Um leið og menn fóru að
huga í alvöru að eflingu og endur-
reisn sjálfstæðrar íslenskrar menn-
ingar blasti við þörfin fyrir bókasafn
þjóðarinnar allrar, og Landsbóka-
safnið var stofnað árið 1818 (hét
reyndar í fyrstu Stiftsbókasafn).
Rétt er að gefa því gaum að áhugi
á að rækta menningarlegt sjálfstæði
vaknaði fyrr en áhugi á stjórnarfars-
legu sjálfstæði, varð í senn undanf-
ari þess og undirstaða. Vegur safns-
ins var raunar ekki mikill í fyrstu,
enda þjóðin fátæk og vanmegnug,
en þó styrktist það smátt og smátt.
Það er svo athyglisvert að þegar
stjórnin fluttist inn í landið 1904,
leið ekki á löngu áður en ráðist var
í að reisa veglega byggingu yfir
Landsbókasafnið og önnur söfn þjóð-
arinnar, Safnahúsið við Hverfisgötu,
sem enn er borgarprýði. Þar hefur
Landsbókasafn átt að mörgu leyti
góða, en æðiþrönga vist nærri níu
tugi ára. Mig langar til að biðja le-
sandann að ganga með mér af 2.
hæð nýju Þjóðarbókhlöðunnar, þar
sem komið verður inn úr anddyrinu,
niður á 1. hæðina, þar sem þjóðdeild-
in er til húsa. Þar verður allt lok-
aðra en á efri hæðum og gæsla
meiri á því efni sem þar er varð-
veitt, enda eru þar á meðal þjóðar-
gersemar. Ut um gluggana blasir
við síkið og garðurinn umhverfis
bygginguna og minnir safngestinn
á miðaldir, en þangað á hann reynd-
ar einnig greiða leið gegnum bækur
safnsins og handrit. Á þessari hæð
HYunDni
tj
Sonata fyllti ákveðið tómarúm
á íslenska bflamarkaðinum og
höfðaði strax til þeirra sem
vildu eignast bfl sem bæri
merki glæsibifreiðar í útliti og
aksturseiginleikum - án þess að
verðið þyrfti að endurspegla það.
• 5 gíra
• 2000 cc - 139 hestöfl
• Vökva- og veltistýri
• Rafdrifnar rúður
og speglar
• Samlæsing
• Styrktarbitar
í hurðum
• Útvarp, segulband
og 4 hátalarar
á mun betra verði en sambærilegir bílar
Verö frá
1.598.000,-
HYunoni
...til framtidar
kr, á götunai
Hafið samband við sölumenn okkar
eða umboðsmenn um land allt