Morgunblaðið - 12.11.1994, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1994 15
Skreiðarmálið svokallaða
Grandi vinnur mál
vegna útflutnings á
hausum tíl Nígeríu
Sameinaðir framleiðendur
og íslenzka umboðssalan
greiði Granda hf. bætur
HÆSTIRÉTTUR hefur kveðið
upp dóm í svokölluðu skreiðar-
máli, sem hefur verið í dómskerf-
inu í nokkur ár. Grandi hf. stefndi
upphaflega Sameinuðum framleið-
endum og íslenzku umboðssölunni
vegna vanefnda við útflutning á
skreið og þurrkuðum hausum til
Nígeríu. Dómur féll Granda að
hluta til í vil í héraðsdómi, en
stefndu áfrýjuðu til hæstaréttar,
sem dæmdi Sameinaða framleið-
endur og íslenzku umboðssöluna
til greiðslu bóta að upphæð 3,5
milljónir auk vaxta. Málið var í
raun tvíþætt. Annars vegar stefna
vegna skreiðar, sem fór utan með
flutningaskipinu Horsham og hins
vegar hausa, sem fóru utan með
fiutningaskipinu Selmar Enter-
prise árið 1986.
Forsaga þessa máls er sú, að
miklir erfiðleikar höfðu verið við
sölu skreiðar í nokkur misseri.
Markaðurinn hafði verið lokaður í
þijú ár, meðal annars vegna óró-
leika í stjórnmálum í landinu. Mik-
ið af skreið var framleitt á árunum
upp úr 1980, en þorskafli náði þá
hámarki árið 1981 í 461.000 tonni.
Margir stóðu þá í tilraunum til
útflutnings á skreið, en lítið gekk.
Birgðir lágu undir skemmdum og
afurðalán hlóðu á sig vöxtum.
Verð á skreiðinni hafði einnig
lækkað og hugsanlegt verð dugði
ekki til greiðslu lána auk þess sem
lokun markaðsins á ný lá í loftinu.
Tæpra 13 milljóna krafizt í
bætur
Undir þessum kringumstæðum
fluttu Sameinaðir framléiðendur
út mikið af skreið og þurrkuðum
hausum í tveimur skipum. I öðru
tilfellinu var um að ræða flutn-
ingaskipið Horsham, sem fór utan
með um 60.000 pakka af skreið,
án þess að venjubundnar greiðslu-
tryggingar kaupenda fyrir fyrir
kaupverði væru fyrir hendi í viður-
kenndum bönkum. í hinu tilfellinu
var um skipið Selmar Enterprise
að ræða, en það fór utan með
svipað magn af hausum. Þar skorti
einnig greiðslutryggingar af hálfu
kaupenda í Nígeríu.
Grandi hf. átti 5.101 pakka af
hausum í öðru skipinu og 1.481
pakka af skreið í hinu og var það
flutt til Nígeríu á vegum Samein-
aðra framleiðenda sumarið 1986
og selt þar. Fyrir þessar afurðir
átti Grandi að fá tæpar 13 milljón-
ir króna. Þegar málið var hafið,
höfðu aðeins um 442.000 krónur
skilað sér, árið 1988, og krafði
Grandi þá stefndu um greiðslu
mismunarins.
Bóta vegna skreiðar hafnað
Þarna var um að ræða svoköllu
umsýsluviðskipti, en í þeim felst
að útflytjandi, í þessu tilfelli Sam-
einaðir framleiðendur, bera að öllu
jöfnu ekki ábyrgð á efndum kaup-
enda gagnvart framleiðenda. Á
þeim forsendum var kröfu Granda
vegna útflutnings á skreiðinni
hafnað, enda talið ljóst að stjórn-
endum fyrirtækisins hafa alla tíð
verið ljóst að greiðslutryggingar
voru ekki fyrir hendi. Hvað haus-
ana varðar greinir málsaðila á um
það, hvort Granda hafi verið ljóst
að greiðslutryggingar hafi ekki
verið fyrir hendi. Um viðskipti
aðila þar um er ekkert til skriflegt
utan eitt símbréf, sem sent var til
Granda í nafni íslenzku umboðs-
sölunnar, en íslenzka umboðssala
og Sameinaðir framleiðendur voru
með sameiginlega skrifstofu,
framkvæmdastjóra og símnefni.
Bótaskylda vegna útflutnings
á hausum
í símbréfinu er tilgreint verð
verð á hveijum hausapakka og
fleiri atriði auk þess sem sagt er
að óafturkallanleg greiðslutrygg-
ing sé á banka í Sviss. Stjórnend-
ur Sameinaðra framleiðenda og
íslenzku umboðssölunnar voru
sammála um að mistök hafi verið
að símbréfið var undirritað í nafni
umboðssölunnar enda flutti hún
engan fisk út til Nígeríu. Því sé
íslenzka umboðssalan ekki aðili
málsins. Jafnframt segja þeir að
upplýsingar um, að greiðslutrygg-
ing hafi verið afturkölluð, hafi
borizt til stjórnenda Granda og
þeim því verið fullkunnugt um þá
stöðu mála er hausarnir fóru utan.
Því beri Sameinaðir framleiðendur
enga sök á því, að Grandi hf. hafi
ekki fengið greitt fyrir hausana,
enda sé um umsýsluviðskipti að
ræða. Stjórnendur Granda segjast
á hinn bóginn ekki fengið upplýs-
ingar um að greiðslutrygging hefði
verið afturkölluð og þar sem sím-
bréfið er eina skriflega plaggið um
þessi viðskipti, komst héraðsdóm-
ur að þeirri niðurstöðu, að Samein-
aðir framleiðendur og íslenzka
umboðssalan skyldu bæði vera
bótaskyld vegna hausanna, en
sýkn vegna kröfum um bætur
vegna skreiðarútflutnings. Hæsti-
réttur komst svo að sömu niður-
stöðu.
Sératkvæði Hjartar
Torfasonar
Hæstarétt skipuðu að þessu
sinni dómararnir Hrafn Bragason,
Guðrún Erlendsdóttir, Haraldur
Henrysson, Hjörtur Torfason og
Pétur Kr. Hafstein. Hjörtur Torfa-
son skilaði sératkvæði, þar sem
hann taldi að sýkna bæri Islenzku
umboðssöluna af öllum kröfum,
enda hefði stjórnendum Granda
átt að vera það fyllilega ljóst að
það voru Sameinaðir framleiðend-
ur, sem fluttu fiskinn utan, ekki
umboðssalan. Grandi hefði áður
flutt skreið og hausa utan með
Sameinuðum framleiðendum og í
þessari sendingu hefði Grandi
merkt pakkana Sameinuðum
framleiðendum. Á hinn bóginn var
Hjörtur sammála öðrum dómend-
um hvað varðaði kröfur á hendur
Sameinuðum framleiðendum um
greiðslu bóta og málskostnaðár.
JBfrðunblnhih
ÚR VERINU
Morgunblaðið/Daníel Bergmann
Trollið
tekið í land
PORTÚGALSKI togarinn Cidade
De Amarente kom til hafnar í
Reykjavík með trollið til viðgerð-
ar. Þessi togari er með Gloriu-
troli frá Hampiðjunni og stundar
meðal annars veiðar á Reykjanes-
hrygg utan landhelgi okkar.
Risatrollin eru á við marga fót-
boltavelli á stærð og verði þau
óklár, en nánast ómögulegt að
greiða úr þeim um borð. Því verða
skipin oft að grípa til þess ráðs
að koma til hafnar til að fá gert
við trollin eins og Portúgalirnir
voru að gera nú.
Fiskifræðingar um stöðuna í Barentshafi
Þorskkvóti svipaður áfram
ÞORSKKVOTINN í Barentshafí
verður líklega um 760.000 tonn á
næsta ári eða litlu meiri en kvótinn
á yfirstandandi ári, sem er 74Ö.000
tonn. Hrygningarstofninn er nú
áætlaður 830.000 tonn en ráðgjaf-
arnefnd Alþjóðahafrannsóknaráðs-
ins telur, að hann muni minnka
fari veiðin yfir 567.000 tonn. Yfir-
völd líta hins vegar á það, að
hrygningarstofninn er óvanalega
stór nú og 100.000 tonnum stærri
en að meðaltali um margra ára
skeið.
Ráðgjafarnefndin nefnir tvo
kosti í tillögum sínum. Annars veg-
ar 306.000 tonna veiði, sem færði
hrygningarstofninn upp í 980.000
tonn 1996, og hins vegar 788.000
tonn, sem ylli því, að hrygningar-
stofninn færi niður í 692.000 tonn.
Inni í líklegum kvóta á næsta ári,
760.000 tonnum, eru 40.000 tonn
af strandþorski en raðgjafarnefnd-
in tekur enga afstöðu til veiða á
honum vegna ónógra upplýsinga
um þann stofn.
Búist er við, að ýsukvótinn, sem
er nú 120.000 tonn, verði aukinn
í 155.000 tonn og á það ekki að
koma í veg fyrir, að hrygningar-
stofninn nái gamla meðaltalinu,
157.000 tonnum, árið 1996. Horf-
ur eru einnig góðar með ufsan og
talið er, að núverandi kvóti,
120.000 tonn, verði aukinn í
145.000. Raunar er hrygningar-
stofn ufsans í sögulegu lágmarki
en vegna tveggja sterkra árganga
frá 1988 og ’89 er búist við, að
hann fari upp í 259.000 tonn.
Ráðgjafarnefndin er með sömu
tillögur um grálúðuna og á síðasta
ári, að ekkert verði veitt. Nýliðun
er lítil vegna þess hve stofninn er
illa staddur en hrygningarstofninn
var áætlaður 40.000 tonn á síðasta
ári. Erfitt þykir að meta stofn-
stærð karfans og lagt er til, að
aðeins verði veitt af honum 16.000
tonn.
Sýning á Honda árgerð 1995