Morgunblaðið - 12.11.1994, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Borgararéttur í
Evrópu framtíðar
ÁVINNINGUR af EES-samn-
ingnum til frambúðar er marghátt-
aður. í fyrsta lagi munu tollar af
mikilvægum útflutningsafurðum
íslendinga inn á Evrópumarkað
halda áfram að lækka og auka
þannig útflutningstekjur og sölu-
verðmæti okkar. Þá mun full þátt-
taka okkar í milliríkjaviðskiptum
og samræmdar leikreglur á við-
skipta- og atvinnusviði styrkja
stöðu íslenskra atvinnugreina og
skapa grundvöll að aukinni þátt-
töku erlendra fjárfesta í nýjum
störfum hér á landi. Loks má nefna
- og það skiptir ekki minnstu
máli - að samningurinn getur orð-
ið okkur eins og hann hefur orðið
hinum norrænu frændþjóðum góð-
ur undirbúningur til samninga við
Evrópusambandið, þegar og ef við
kjósum sjálf.
Áframhald efnahagsbata
Þótt óvissa ríki um þessar mund-
ir um það með hveijum hætti fram-
kvæmd samningsins verði, gerist
Noregur og Svíþjóð aðilar að ESB
líkt og Austurríkismenn og Finnar,
þá tryggir samningurinn okkur
áframhaldandi áfangalækkun tolla.
Við fullnustu hans 1. janúar 1997
njóta 96% útflutningsvara okkar
tollfrelsis á mörkuðum ESB. Við
þessar breytingar má búast við því
að enn haldi áfram að draga úr
útflutningi á heilum, óunnum fiski
og að vinnsla sjávarafurða haldi
áfram að aukast í landinu. Þetta
tvennt mun halda áfram að auka
útflutningsverðmæti og fjölga
störfum í landinu.
Fijáls tryggingastarfsemi mun
lækka tilkostnað atvinnulífsins og
fijáls bankaviðskipti munu hér eins
og í öðrum iöndum fyrst og fremst
koma almenningi til góða og fyrir-
byggja þann mikla vaxtamun inn-
lána og útlána, sem víða hefur
verið gripið til á Norðurlöndum, þar
sem bankar hafa lagt skatt á við-
skiptavini sína til að greiða fyrir
útlánamistök og óhagkvæmni í
rekstri.
Réttur íslendinga utanlands
Fijáls vinnumarkaður mun gefa
íslendingum kost á að sækja sér
starfsmenntun í vaxandi mæli til
annarra landa og auðveldara verð-
ur að bregðast við
hugsanlegum sveiflum
í atvinnustigi, án þess
að það leiði til ofþenslu
eða atvinnuleysis.
Félagsleg réttindi
fylgja Islendingum
þótt þeir kjósi að búa
eða starfa um sinn í
öðrum Evrópulöndum
og þeir eignast sama
rétt og þarlendir íbúar
á að festa sér húsnæði
eftir þörfum.
Óttinn við ijölda-
streymi verkafólks frá
suðlægum Evrópu-
löndum hingað eða að
útlendingar kaupi upp
íslenska dali og eyðibýli reyndist
ástæðulaus. Meiri ástæða hefði
verið til að óttast að ungt og vel
EES-samningur er
vegabréf inn í 21. öld-
ina. Takist okkur að
tryggja fullt forræði yfír
sjávarauðlindum, væri
það að mati Jóns Bald-
vins Hannibalssonar
samningur um borgara-
rétt í Evrópu framtíðar.
menntað fólk flytti héðan í stórum
stíl, líkt og gerist nú hjá frændþjóð
okkar Færeyingum.
Sá grunnur sem lagður var að
endurreisn íslensks efnahagslífs
með samningnum um Evrópska
efnahagssvæðið mun þvert á móti
eiga sinn mikla þátt í að snúa þró-
uninni við og skapa nýrri kynslóð
þjóðar okkar verk að vinna í eigin
Íandi, að nýta og vernda eigin auð.
Framtíðin í augsýn
Enginn spáir með réttu um fram-
tíðina með því að horfa í baksýnis-
spegilinn. Sagan gerist oft hraðar
en menn ætla. Reynsl-
an af samningsferli
EES sýndi öllum sem
þar komu við sögu að
í raun var ekkert því
til fýrirstöðu að stíga
skrefið til fulls, þegar
leið að lokum samn-
ings- og staðfestingar-
ferilsins. Öllum aðild-
arríkjum á EFTA-hlið
— þar á meðal íslend-
ingum — var boðið að
ganga til tafarlausra
aðildarviðræðna við
ESB.
Miklar umræður
hafa átt sér stað í öll-
um þessum ríkjum,
nema hér á landi, um kosti og
hugsanlega annmarka slíkrar að-
ildar. Niðurstaðan er þegar fengin
í tveimur þeirra íjögurra ríkja sem
þekktust boðið án tafar. Hinar tvær
þjóðimar segja hug sinn fyrir lok
þessa mánaðar.
Mat þeirra sem best þekktu til
— og síðar meirihluta þjóðanna sem
kosið hafa — er að þótt EES-samn-
ingurinn sé góður kostur og hafi
knúið hjól atvinnulífsins í nýjan
gang - þá sé það rangt að axla
ekki fulla ábyrgð og öðlast allan
rétt til að hafa áhrif á gang mála
um þróun þeirrar Evrópu, sem við
munum öll byggja.
Þess vegna má segja, að aðild
okkar að EES-samningnum hefur
orðið til þess ásamt öðru að hleypa
nýju lífí í íslenskt atvinnu- og efna-
hagslíf. Tekjur þjóðarinnar aukast
og forsendur skapast fyrir nútíma-
legri endurnýjun atvinnulífsins. Við
njótum þess þegar í batnandi af-
komu fiskvinnslunnar. Neytendur
finna það í verðlaginu að við nálg-
umst þau kjör sem þekkjast í evr-
ópskum nágrannalöndum.
EES-samningurinn var okkur
vegabréf inn í 21. öldina. Takist
okkur í framtíðinni að tryggja í
aðildarviðræðum við Evróupsam-
bandið fullt forr^eði yfir eigin
sjávarauðlindum mætti kalla slíkan
samning borgararétt í Evrópu
framtíðarinnar.
Höfundur er utanríkisráðherra og
formaður AJþýðuflokks.
Jón Baldvin
Hannibalsson
Yerður þjóðbóka-
safnið aðeins opið
í sex mánuði á ári?
ÉG GET ekki neit-
að því að langdregnar
úmræður þar sem
reynt er að hafa áhrif
á menntamálaráð-
herrann til framfara
og endurbóta hafa
skilað ótrúlega litlum
árangri efnislega fyrir
skólann. Þó er mér
ekki grunlaust um að
þessar umræður hafi
skilað árangri í próf-
kjöri Sjálfstæðis-
flokksins á Reykjanesi
fyrir Áma Mathiesen,
en það hrekkur
skammt fyrir skóla-
starf á íslandi. Og ég
verð að játa að ég hélt að mér
væri hætt að kom neitt á óvart frá
Ólafi G. Einarssyni. En samt kem-
ur mér á óvart það sem ég sé i
íjárlagafrumvarpinu fyrir árið
1995 um Þjóðarbókhlöðuna. Og
enn ætla ég að reyna þessa leið
til að koma á framfæri skilaboðum
sem vonandi verða til þess að ríkis-
stjórnin tryggi að ijárframlag til
Þjóðarbókhlöðunnar á næsta ári
verði að minnsta kosti ekki beinlín-
is til skammar.
Hið nýja og langþráða safn verð-
ur opnað um næstu mánaðamót.
Safnið er eins og kunnugt er sam-
einað Landsbókasafnið og Há-
skólabókasafnið. Samkvæmt ijár-
lagafrumvarpinu ætlar ríkissjóður
að borga minna í nýja sameinaða
safnið í rekstur, en gert er á þessu'
ári. Það er mikil reisn yfir þessum
tíðindum menningarmála á sama
tíma og stúdentar safna stófelldum
fjármunum til safnsins. Skoðum
tölur.
í ár veitir ríkissjóður til safn-
anna beggja 124,6 milljónir króna.
Auk þess leggur ríkið 8,1 milljón
króna til Safnahússins á Hverfis-
götu. Nú verður það hús til þó
starfsemin flytjist vestur eftir og
eru því skilin eftir í Safnahúsi um
4,5 milljónir króna á árinu 1995,
þannig að ætla mætti að útgjöld
ríkissjóðs yrðu í allra minnsta lagi
þau sömu í Þjóðarbðkhlöðu og var-
ið er til safnanna beggja samtals
í ár eða 124,6 milljónir plús 3,6
milljónir króna eða
128,2 milljónir króna.
En það er ekki.
í íjárlagafrumvarp-
inu er að vísu talan
161 miíljón króna, en
þar kemur líka fram
að ætlunin er að end-
urbótasjóður menn-
ingarstofnana borgi
þar af 40 milljónir
króna. Þannig að
raunverulega greiðir
ríkissjóður til safnsins
á næsta ári um 121
milljón króna. Það er:
Framlag ríkissjóðs til
sa fnsins iækkar á
næsta árí samkvæmt
fjárlagafrum varpin u.
En fleira kemur til.
Þegar lögin um Landsbókasafn
íslands - háskólabókasafn voru
samþykkt á alþingi síðastliðið vor
var gengið út frá því að kostnaður-
inn við safnið yrði 242 milljónir
króna og var þá byggt á mati fjár-
Ríkisstjórnin ætlar að
borga minna í nýja sam-
einaða safnið, segir
Svavar Gestsson, en
gert er á þessu ári.
málaráðuneytisins. Þannig að
frumvarpstalan er aðeins helming-
urinn af því sem fjármálaráðuneyt-
ið áætlaði. Og hafa menn þó til
þessa ekki kvartað undan rausnar-
skap fjármálaráðuneytisins til
menningarmála.
Ég skora á alla hlutaðeigandi
að veita þessu athygli. Því takist
ekki að ná fjármunum til safnsins
strax í tilefni opnunarinnar er
hætt við að það taki langan tíma.
Það dugir skammt þjóðbókasafnið
ef það verður aðeins fjármagn til
að hafa það opið sex mánuði á ári.
Höfundur cr alþingismaður og
fyrrverandi menntamálaráðherra.
Svavar Gestsson
Konur - já takk?
UNGAR sjálfstæðiskonur hafa
nýlega kveðið sér hljóðs til að
kynna nýja hugmyndafræði
kvennabaráttu. Þar er gengið út
frá þeirri hugmynd að konan sé
sjálfstæður einstaklingur sem skuli
hafa tækifæri til að þroska hæfí-
leika sína og hafa frelsi til orðs
og æðis: „Ef við viljum láta meta
okkur að verðleikum verðum við
að taka þátt í samkeppninni eins
og allir aðrir þótt það sé erfítt,“
segir Elsa B. Valsdóttir, sem
kynnti þessa hugmyndafræði í
Morgunblaðinu 13. október.
Sjálfstæðar konur hafna átakinu
Konur - já takk, sem verið hefur
í gangi í tvo áratugi. Þær telja að
það að velja konur kvenna vegna,
að styðja konur sem minnihlutahóp
sem eiga sér erfitt uppdráttar,
skaði ímynd kvenna í stað þess að
verða þeim til framdráttar.
Sjálfstæðar konur biðja ekki um
sérréttindi sér til handa, eða ein-
hvers konar .jákvæða mismunun“
þar sem gert er upp á milli kynja,
konum í hag. Þær biðja einungis
um að fá að taka þátt í samkeppn-
inni á sömu forsendum
og karlmenn, þ.e.
efnahagslegum, laga-
legum og félagsleg-
um.
Sú stefna sem ríkt
hefur í kvennabarátt-
unni; konur kvenna
vegna, átti e.t.v. við
þegar konur voru í
kreppu á 8. áratugn-
um, en hún á ekki við
í dag. Ný kynslóð, sem
býr við nýjar aðstæð-
ur, þarf að móta nýjar
hugmyndir sem eru
vænlegri til árangurs
þegar til lengri tíma
er litið.
Átakið íslenskt - já, takk, til
eflingar íslensku atvinnulífi,
minnir mjög á kvennaátakið, Kon-
ur kvenna vegna. Menn greinir nú
á um hvort það hefur náð tilgangi
sínum. Neytendur eru hvattir til
að velja íslenskt, taka íslenska
vöru fram yfír erlenda, skilyrðis-
laust, án tillits til verðs og gæða.
íslendingar eru góðir til átaka og
velviljaðir íslenskri
framleiðslu. En átak á
að vera tímabundið.
Þegar til lengri tíma
lítur gera menn kröfur
til að vörur og þjón-
usta sé sambærilegt
við það sem gerist í
samkeppnislöndum
okkar. Átakið hófst
fyrir u.þ.b. 15 árum,
þegar íslenskur iðn-
aður átti í vök að veij-
ast vegná sívaxandi
samkeppni við inn-
fluttar vörur. Nýjar
aðstæður og nýir við-
skiptahættir krefjast
nýrra hugmynda. Á
hverjum tíma þarf að endurskoða
markaðsaðgerðir, svo að þær séu
vænlegar til árangurs. Nú heyrast
þær raddir að ef til vill sé kominn
tími til þess.
Hallur Baldursson formaður
Sambands íslenskra auglýsinga-
stofa bendir á, í ársriti sambands-
ins, að hlutur íslenskrar vöru á
íslenskum markaði minnkar stöð-
Ingibjörg
Norberg
Samkeppni er íslensk-
um framleiðendum
nauðsynleg, segir Ingi-
björg Norberg, en þeir
eiga að hafa skilyrði til
að keppa á sömu for-
sendum og aðrir.
ugt. „Það er hinn napurlegi veru-
leiki þrátt fyrir margar umfangs-
miklar „íslenskt - já takk“-her-
ferðir undanfarin 10-15 ár.“ Hann
spyr: „Hvaða áhrif hefur það til
dæmis til langs tíma á íslenska
neytendur, ef íslensk framleiðsla
er stöðugt tengd kreppuboðskap,
sem svo gjarnan einkennir ofan-
greindar herferðir?“ Það hlýtur að
hafa áhrif á viðhorf manna til
framleiðslunnar. Ef íslenskir fram-
leiðendur líta á sig sem einhvern
minnihlutahóp sem þarf að hjálpa
gera neytendur það að sjálfsögðu
einnig; það er ekki til þess fallið
að bæta ímynd vörunnar.
Hilmar Sigurðsson, starfsbróðir
Halls, svarar honum í Morgunblað-
inu 27. október: „Inn í þessa um-
ræðu hafa aldrei blandast spurn-
ingar um gæði og verð íslenskrar
vöru og þjónustu. Það hefur ekki
verið hlutverk átaksins íslenskt -
já takk, að sjá um að vörur fyrir-
tækjanna í landinu, vörumerki og
ímynd þeirra séu að öllu leyti sam-
keppnisfær við erlenda vöru.“ Það
er mikill misskilningur að halda
að verð og gæði ráði ekki miklu
um val fólks. í umræðunni ber
fólki yfirleitt saman um að ef um
sambæriiega vöru sé að ræða velji
það íslenskt. íslenskum framleið-
endum er enginn greiði gerður með
,jákvæðri mismunun“, fremur en
konum. Samkeppni er þeim nauð-
synleg, hún hvetur menn til að
leita nýrra leiða og kemur í veg
fyrir stöðnun. En þeir eiga, eins
og konur, rétt á að hafa skilyrði
til að keppa á sömu forsendum og
aðrir.
Framleiðendur íslenskrar vöru
og þjónustu ættu því að taka ung-
ar, sjálfstæðar konur sér til fyrir-
myndar, líta í eigin barm, sýna
metnað, gera betur og „taka þátt
í samkeppninni þótt það sé erfitt".
Höfundur er húsmóðir.