Morgunblaðið - 12.11.1994, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Er Island í „þriðja heiminumu?
LÝSINGAR þess fólks, sem
telur sig vera „félagshyggjufólk"
benda til þess að hér á landi sé
ekki ósvipað ástand og fjölmiðlar
telja að ríki í „þriðja heiminum“.
Samkvæmt staðhæfingum ýmissa
íslenskra pólitíkusa, sem berjast
af alefli fyrir jöfnuði og félags-
hyggju, ríkir hér á landi hungurs-
neyð og atvinnuleysi meðal tals-
verðs hluta landsmanna, vextir
eru hvergi hærri en hér á landi,
segir fulltrúi félagshyggjunnar í
Seðlabanka íslands. Þingmaður,
skoðanabróðir fulltrúans í Seðla-
bankanum, segir að „fjölskyldur
kartöflubænda svelti".
Skelegg baráttukona jafnaðar-
og félagshyggju hefur tekið upp
merki eins af höfuðpostula sam-
vinnu, félagshyggju og jafnaðar,
en postuli þessi situr nú ekki leng-
ur á Alþingi. Þau undur og stór-
merki gerðust síðastliðið vor, að
það félagshyggjuafl lak upp í
móti, úr Alþingishúsi og upp á
efri tasíur Seðlabankans. En arf-
takinn, félagshyggju-skjaldmeyj-
an heldur ótrauð áfram útlistun-
Forsjárhyggja einkennir
málflutning og vinstri
flokka, að mati Sig-
laugs Brynleifssoar,
sem telur „félagshyggj-
una“ vanmetna sjálfs-
bjargarviðleitni
fólksins í landinu.
um á stórfelldu atvinnuleysi, fá-
tækt og hungri, sem hér ríkir.
Hún hefur sýnt fram á að aðgerð-
ir núverandi, ríkisstjórnar hafi
verið reistar á og miðaðar við
hagsmuni auðmagnsins í landinu,
en það var einmitt á þeim tíma
sem hún taldist til þessarar ríkis-
stjórnar og studdi áður þær jafn-
aðar-ríkisstjórnir sem voru komn-
ar langleiðina til Færeyja með
ráðstöfunum sínum.
Forustulið starfskrafta - ríkis-
stofnana lætur ekki
deigan síga í réttlætis-
baráttunni. Líknarfé-
lög heilsugæslunnar
láta þar ekki á sér
standa, telja sig ekki
hafa til hnífs og skeið-
ar.
Það þarf nýja ríkis-
stjórn til að „takast á
við vandann“ og skapa
„réttlátt þjóðfélag",
vinna bug á hungri og
atvinnuleysi. Forustu-
sveit Alþýðubanda-
lagsins er merkisberi í
baráttu „félags-
hyggjufólksins“ og
hugmyndafræði þeirra
er sú sama og félagsbræðra þeirra
var í 74 ár. Eins og þar í löndum,
skal forsjárhyggja ríkisvaldsins
ríkja svo að koma megi á félags-
legu réttlæti og jafnrétti. Þjóðin
þarfnast leiðsagnar til atvinnu-
skapandi athafna, eins og for-
ustumaður eins félagshyggju-
flokksins orðaði það, „að þyrfti
að senda leiðbeinendur til at-
vinnuskapandi verk-
efna út á land“.
Það er af og frá að
íbúar dreifbýlis í sveit-
um, þorpum og bæjum
teljist færir um að sjá
sér farborða með eigin
frumkvæði. Til þess
að svo megi verða
þurfa að koma til út-
sendarar ríkisvalds-
ins, pólitískar vits-
munaverur forsjár-
hyggjunnar.
Forsjárhyggjan ein-
kennir málflutning
„félagshyggjufólks-
ins“, frumkvæði
einkageirans er hemill
á forsjárhyggjuna og félags-
hyggjuna, og slíkt er af hinu illa.
Alþýðubandalagið og bræðra-
flokkar þess fyrir byltingar ’89,
um allan heim, nærðust pólitískt
á fátækt og sulti. Því verra ástand
í samfélögunum, því meiri mögu-
leikar til þess að afla sér atkvæða.
Hin pólitíska lífsnæring Al-
þýðubandalagsins er fátækt og
Siglaugur
Brynleifsson
hungur, meðal umtalsverðs hluta
þjóðarinnar. Batni lífskjörin, þá
dregur úr fylginu, nema meðal
þeirra sem eiga allt sitt undir
fylgi við flokksforustuna og hafa
fyrir hennar tilstuðlan aflað sér
sæmilegrar aðstöðu.
Eins og nú hagar til hér á landi,
verður að búa til ímynd íslensks
samfélags, þar sem sultur, at-
vinnuleysi og fátækt þjakar tals-
verðan hluta þjóðarinnar. Áróður-
inn stefnir að fullkomnun ímyndar
af samfélaginu sem vanþróaðs
samfélags. Ef nógu margir leggja
trúnað á þennan boðskap, þá er
björninn unninn.
Hugmyndafræðingum Alþýðu-
bandalagsins hefur tekist nokkk-
uð vel að ánetja hluta forustuliðs
„félagshyggjuflokkanna" í þeim
mæli að flokkslegar vitsmunaver-
ur taka undir boðskapinn.
Einn af forustumönnum sam-
vinnuhugsjónarinnar og félags-
hyggjunnar gaf að gefnu tilefni,
liðssveitum sínum þetta ráð í
stjórnmálabaráttunni: „Ljúgið
þið, en ljúgið þannig, að það
gæti verið satt.“ Þessu ráði er
dyggilega fylgt af félagshyggju-
fólki á þessum misserum.
Höfundur er ríthöfundur.
ISLENSKT MAL
Hin læstu hlið, hve lengi skal við þau dvalið?
Nær ljúkast þau upp?
Nær göngum við aftur, fapandi fegurð
og birtu
til fyrri heimkynna, vonarlands
og annarlegar áttatáknanir gleymdar
sem okkur lögðu stjómvitringar í munn?
Nær munum við fagna friði, bróðemi, sátt
að fúni þau veiðinet sem hertækin leggja
í djúpin kringum ættiandið, haf og himin!
Ó megi hliðbogar áttanna opnast að fullu.
Sjá enn er ljóshvolfið blátt!
(Hannes Pétursson: Sautjándi júní.)
Sjálfrátt ei í sálu þína
sólargeislar æðri skína,
ofan að þá birtu ber;
ljóssins skilurðu eðli eigi,
en - eins fyrir það á lífsins vegi
ljómar það og lýsir þér.
(Gnmur Thomsen: Skilningur og trú.)
„Þá lækkaði ekki vegur Þjóð-
reks biskups í sveitinni, og því
síður hjá konum þeim er hann
átti fýrir, þegar hann afréð að
festa ráð sitt í þriðja sinn og inn-
sigla sér í himnesku hjónabandi
kjökrið Maríu frá Ömpuhjalli,
rúmlega sjötuga að aldri, krepta
og blinda. Sú kona hafði og geing-
ið eyðimörkina.
María þessi var ættuð úr Vest-
manneyum og hafði eigi áður ver-
ið við karlmann kend. Hafði hún
borist vestur híngað sem hjú
barnafólks úr Eyum. Var það
hlutverk hennar að bera bömin
yfir eyðimörkina og gánga undir
móður þeirra sjúkri. Nú andast
konan móðir bamanna eftir því
sem títt var þar í eyðimörkinni.
María yfírgaf ekki bömin eftir að
vestur kom, heldur ól þau upp og
vann sjálf á þau hverja spjör,
kendi þeim Passíusálmana, og
sagði þeim dæmisögur af sann-
heilögum mönnum í Vestmanney-
um. Henni hraut aldrei stygðar-
yrði af vörum við mann né kvik-
indi. Hún var og í tölu þeirra ís-
lendinga sem tala ekki illa um
veðrið. Þegar munaðarleysíngja-
hópur hennar var orðinn fleygur
og fær og dreifður útum öll foldar-
ból, en sumpart komin í stríðið,
þá gekk hún til handa öðmm
flokki barna sem mist hafði fyr-
irvinnu sína. Einnig þeirri urpt
kom hún til manns með speki úr
Vestmanneyum og laungum
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
770. þáttur
vökunóttum yfir þvotti og pijón-
um, sjálf orðin lángt til blind; en
þó einkum og sérílagi með elsku-
semi sem þekkir ekki æðrur né
eftirtölur. Tíminn líður og bráðum
em einnig þessi börn farin á stað
útí heiminn að afla sér þeirra hluta
sem María Jónsdóttir aldrei hirti.
En það spurðist víða að íslensk
kona gæti látið sér þykja vænt
um annarra manna börn. Þess-
vegna var María beðin að taka
að sér danska ómegð í heilagri
borg sem vondir menn kalla Salt-
lækjarsitm. Leggur hún nú á stað
til þessarar góðu borgar aldur-
hnígin sjóndöpur og snauð. Hin
dönsku börn skildu ekki Passíu-
sálmana og varð hún að láta duga
að segja þeim dæmi af góðu fólki
í Vestmanneyum ásamt fugli sem
kofa heitir og þar er dreginn útúr
bjargholum og búin til úr honum
kofnasúpa, uns einnig þau böm
voru þess umkomin að bjóða
gúddbæ."
(Halldór Laxness:
Paradísarheimt.)
Náttúran er naum og veik
nú fyrir flestum mönnum,
enginn þorir afmorsleik
ungum bjóða svönnum.
Þó fljóðin með þeim fari á kreik,
þá fýsir ekki á yndisrann,
svo sagði stúlkan.
Vinglaðir sem ráfí í reyk
rétta ei hönd frá sér.
Ljáðu mér leysa lindann
og liggðu hjá mér.
(Vikivaki.)
Land vort,
þetta litla sandkom
í hendi
skaparans.
Hann dregúr
hægt andann,
svo það fjúki
ekki burt.
(Jón úr Vör.)
„Reverentia, það er tignar-
bragð, er fólkið gerir hlýðið höfð-
ingjum sínum. Justicia, það er
réttlæti, hefur þar og sem mak-
legt er virðulegt sæti, því að hún
opnar lögin og ver réttindin og
hallar engan veg sínu réttsýni.
Clementía, það er mildi, er og í
þeirra samsæti, er mjög hremmir
ríki konunganna, því að hún er
góð af griðum og miskunnar
mörgum. Þar situr og sú frú, er
Pecunia, það er auður, heitir, er
gnægra hefur gull en góða siðu,
því að hún er losta næring og
vanstillis móðir. Concordia, það
er samþykki, situr og í þessi sveit,
blíð við alla og óminnug umliðins
sundurþykkis, því að hún endir
og svæfir allan ófrið. Þar er og
Pax, það er friður, er búandanum
er einna hollust, því að hún gefur
honum frelsi að vinna slíkt, er
hann þarf. Copia, það er gnótt,
situr þar hin næsta með fullu
horni, því að þær fara oftlega
báðar saman. Frammi fyrir
drottningunni standa þjónar
hennar. Það eru leikar þeir, er
með margskonar skemmtan
blanda hégóma við alhugað og
gleðja hana svo. í þessi sveit eru
og ómerk eftirmæli og einarðar-
laus hlátur með undirhyggjum,
en blíðu yfírbragði. Allir stunda
þeir á það, að frægð drottningar
skuli sem lengst lifa. En alla vega
brott í frá henni þjóta söngfæri,
þau er með ýmsum háttum yppa
fagurlega hennar lofí.“
(Alexanders saga:
Brandur Jónsson þýddi.)
Skikkjuna gaf mér skáldið góða,
skáldinu gaf eg hjarta mitt;
hafða eg enga betri að bjóða
bragarsnilling umbun ljóða;
hún hefur honum stundir stytt.
Trúi eg ei, að tregann lini
tár, sem hafa af augum streýmt;
ættgeng er í Egils kyni
órofa tryggð við foma vini,
vér höfum aidrei getað gleymt.
(Grimur Thomsen:- Helga fagra.)
Bara að ég gæti
Bara að ég gæti
flogið til annarra landa
og stillt til friðar.
Bara að ég gæti
hugsað fyrir vondu kariana í
sjónvarpinu
og breytt hugsun þeirra í góða
hugsun, ' ••
hjáipað öllum
og gert að sáijim þeirra.
Stöðvað stríðið!
En ég get-það ekki
því ég
er bara ég.
(Edda Hrönn Hannesdóttir.)
Grunnskólinn á
krossgötum
LAUGARDAGINN
12. nóvember heldur
Kennarafélag Reykja-
víkur haustþing á Hótel
Loftleiðum. Yfirskrift
þingsins er „Grunnskól-
inn á krossgötum“.
Ástæða þess að félagið
heldur haustþing um
þetta efni eru þær
breytingar sem talað er
um að gera á grunn-
skólanum og rekstri
hans, þ.e. að færa
rekstur hans að fullu
frá ríki yfir til sveitar-
félaganna og einnig
ábyrgðina á öllu skóla-
starfi. Sú breyting, ef
af verður, mun hafa mikil áhrif á
starfsumhverfi skólanna og þeirra
sem þar starfa, bæði barna og full-
orðinna.
Á haustþinginu munu tala fulltrú-
ar kennarasamtakanna, sveitar-
stjórnarmenn og alþingismenn.
Ætlunin er að reyna að fá sem
gleggsta mynd af stefnumörkun
stjórnvalda í menntamálum, við-
horfum þeirra sem eiga að taka við
rekstri skólanna og þeirra sem
starfa í skólunum.
Viðhorf sveitarstjórnarmanna
virðast ljós. Þeir hafa með sam-
þykktum sínum á landsfundi í haust
Iýst því yfir að þeir vilji taka við
rekstri skólanna að fullu. Þó settu
þeir þá fyrirvara að fyrst yrði skipu-
lagt en síðan framkvæmt eins og
lesa mátti í grein eftir Vilhjálm Þ.
Vilhjálmsson í Morgunblaðinu 15.
október sl.
Það að móta menntastefnu er
flókið og viðkvæmt mál, það er
margslungið og mikilvægt að það
sé unnið í samvinnu allra sem málið
varðar. Það hefur ekki verið raunin
með þær breytingar sem nú er um
að ræða. Kennarasamtökin hafa
ekki fengið að hafa áhrif á mótun
menntastefnu þeirrar sem nú er
boðuð, þeim var einungis fengið í
hendur mótað verk til umsagnar.
Kennarasamtökin fengu hinsveg-
ar að hafa fulltrúa í þeim starfshóp-
um sem fjölluðu um mat á kostnaði
við grunnskólann og meðferð starfs-
tengdra réttinda. Niðurstöður þeirra
starfshópa hafa verið trúnaðarmál
hingað til og ráðherra hefur ekkert
látið uppi um skoðun sína á niður-
stöðum þeirra. Það hefur þýtt að
ekkert hefur verið unnið í samræm-
ingu á niðurstöðum starfshópanna
þriggja, engar viðræður
um meðferð áunninna
réttinda eru í gangi.
I ljósi þessa þótti
nauðsynlegt að fá fyár-
málaráðherra til að
koma á haustþing kenn-
ara í Reykjavík svo hann
gæti upplýst okkur um
stefnu stjórnvalda,
hvernig þau ætla að fara
með kjara- og réttinda-
mál stéttarinnar. Ein-
ungis með þær upplýs-
ingar í höndunum er
unnt að taka afstöðu til
fyrirhugaðra breytinga.
En svör fjármálaráð-
herra voru á þá leið að
málið væri svo lítið undirbúið í ráðu-
neytinu að hann gæti ekki gefið
nein svör. Menntamálaráðherra var
líka boðið að koma og tala á þing-
inu. Hann sá sér ekki heldur fært
Það-er með öllu óverj-
andi, að mati Hannesar
Þorsteinssonar, að Al-
þingi skuli eiga að fara
að samþykkja ný lög um
grunnskóla.
að koma og gefa svör. Fjarvera
þeirra er hinsvegar skýrasta svarið;
málið er enn á undirbúningsstigi og
ekki tímabært að taka til þess af-
stöðu.
Með þetta í huga er það með öllu
óveijandi að Alþingi skuli eiga að
fara að samþykkja ný lög um grunn-
skóla. Alþingi á að fara að taka
ákvörðun um veigamikið mál sem
er óundirbúið. Krafa kennarasam-
takanna og sveitarfélaganna er
hinsvegar sú að fyrst sé undirbúið,
síðan tekin ákvörðun um fram-
kvæmdir. Lagasetning má ekki vera
markmið, hún á að vera leið til að
ná markmiði.
Grunnskólinn er ekki einkamál
neins og um hann þarf að ríkja frið-
ur og samstaða. Það er því algjört
grundvallaratriði að vandað sé til
verka þegar stefnan er mótuð.
Skipuleggjum því fyrst og fram-
kvæmum svo, ekki öfugt.
Höfundur er formaður
Kennarafélags Reykjavíkur.
Hannes
Þorsteinsson