Morgunblaðið - 12.11.1994, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
að umrætt uppgjör við Bjöm Önundarson-
ar, sbr. ráðuneytisbréf frá 15. desember
1993, sé gert með sérstakri skírskotun til
áunninna réttinda samkvæmt kjarasamn-
ingum.
Staðgreiðslu ekki haldið eftir
- I uppgjörum við Björn Önundarson var
hvorki haldið eftir staðgreiðslu af launum
né dagpeningunum, sem þó sýnist eðlilegt
þar sem ekki lá fyrir að skilyrði 6. gr. reglu-
gerðar nr. 591/1987 um laun, greiðslur og
hlunnindi utan staðgreiðslu væru uppfyllt.
Samkvæmt 3. mgr. 6. gr. nefndrar reglu-
gerðar er því aðeins heimilt að halda utan
staðgreiðslu greiðslum launagreiðanda á
ferðakostnaði launamanns á hans vegum,
að fyrir liggi í bókhaldi launagreiðanda, sem
og hjá launamanni, gögn um tilefni ferðar
og fjölda dvalardaga, fjárhæð ferðapeninga
eða dagpeninga o.s.frv. Ekkert af þessum
gögnum er að finna í bókhaldi ríkissjóðs.
Þá er í uppgjörinu ekki gert ráð fyrir öðrum
launatengdum gjöldum. Hjá Trygginga-
stofnun ríkisins var greiðslan gjaldfærð á
árinu 1993 á bókhaldslykil 5910, sem
geymir framlög til A-hluta. Um aðrar færsl-
ur í bókhaldi Tryggingastofnunar ríkisins
vegna þessa uppgjörs er ekki að ræða.
Engar færslur er að finna í bókhaldi heil-
brigðisráðuneytisins vegna uppgjörsins.
Ofangreind bókfærsla á uppgjörinu við
Bjöm er aðfinnsluverð. Að mati stofnunar-
innar ber að færa þessar greiðslur á árinu
1994 sem laun og dagpeninga í bókhaldi
ríkissjóðs. Jafnframt hefði afdráttur opin-
berra gjalda átt að eiga sér stað við greiðsl-
una í samræmi við reglur skattyfirvalda
þar að lútandi.
Oviðeigandi verkefni
Loks er þess að geta að í 4. tölul. í áður-
nefndu bréfí lögmanns Bjöms var frá því
greint að Björn væri reiðubúinn til þess að
sinna sérverkefnum fyrir ráðuneytið og
undirstofnanir þess í samráði við ráðherra
og vísaði lögmaðurinn til viðræðna á fund-
um með skrifstofustjóra ráðuneytisins, ráð-
herra og ráðuneytisstjóra í ráðuneytinu í
nóvember 1993. í samræmi við þetta fól
ráðherra Birni á fyrri hluta ársins 1994
að taka saman tvær greinargerðir. Önnur
fjallaði um skýrslu Ríkisendurskoðunar um
greiðslur opinberra aðila o. fl. til lækna á
árinu 1992, en hin um sérfræðiþjónustu
við landsbyggðina. Fyrir þá fyrrnefndu
greiddi ráðuneytið samtals 359.516 krónur,
en samkvæmt reikningnum, sem er dags.
20. júní sl., fóru 56 vinnustundir í verkið
og var verð hverrar þeirra án virðisauka-
skatts 5.300 krónur. Reikningur fyrir þá
seinni er að fjárhæð 633.456 krónur (96
vinnustundir á 5.300 krónur hver án vsk.)
og mun enn vera ógreiddur.
Hér verður hvorki lagt mat á það hvort
þörf hafi verið fyrir umræddar greinargerð-
ir né hvað eðlilegt sé að greiða fyrir þær.
Fram hjá hinu er hins vegar ekki hægt að
líta, að eins og á stóð var bæði óeðlilegt
og óviðeigandi að fela Birni að annast þessi
verkefni.
Uppgjör yegna starfsloka Stefáns
Olafs Bogasonar
Fyrir liggur að Stefáni Bogasyni, aðstoð-
artryggingayfirlækni, voru á sama hátt og
Bimi Önundarsyni greiddar samtals
1.414.552 krónur „vegna áunninna réttinda
samkvæmt kjarasamningi" eins og það er
orðað í bréfi Tryggingastofnunar ríkisins,
dags. 28. desember 1993. Það var gert
með ávísun stílaðri á heilbrigðisráðuneytið,
sem það síðan framseldi Stefáni í janúar
1994. Ákvörðun um uppgjör þetta mun
hafa verið tekin samkvæmt ábendingum
Tryggingastofnunar ríkisins í kjölfar fyrr-
greindrar ákvörðunar um uppgjör við Bjöm
um að gæta þyrfti samræmis í afgreiðslu
þessara mála. Varð niðurstaðan sú að gera
upp við Stefán á sama hátt og Björn þó
þannig að vegna mun skemmri starfsaldurs
skyldi hann fá hlutfallslega lægri greiðslur.
í samræmi við þetta fékk hann greidd
þriggja mánaða laun svo og dagpeninga
vegna 3 mánaða námsleyfis.
Eins og áður segir hafði ákæra verið
gefin út á hendur Stefáni Bogasyni fyrir
skattalagabrot. Því máli lauk fyrir dómstól-
um hinn 28. september 1993 með því að
brot hans var heimfært undir refsiviðurlög
1. mgr. 107. gr. laga nr. 75/1981 um tekju-
skatt og eignarskatt, þ.e.a.s. sektarrefs-
ingu. í samræmi við heimild í 124. gr. laga
nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála
gekkst Stefán undir það að greiða
1.300.000 kr. í sekt í ríkissjóð. Stefán hafði
áður sætt sig í einu og öllu við endurákvörð-
un ríkisskattstjóra á opinberum gjöldum.
Með bréfi dags. 10. nóvember 1993 sagði
Stefán upp störfum frá og með þeim degi
með þeim áskilnaði að staðið yrði að fullu
við samningsbundin réttindi hans vegna
orlofs og annarra leyfa, sem og að tekið
yrði tiilit til þess að hann væri í veikinda-
leyfi.
Með hliðsjón af því, sem hér að framan
er rakið um málefni Bjöms Önundarsonar,
eiga almennt sömu athugasemdir við um
uppgjör vegna starfsloka Stefáns og gerðar
eru hér að framan við uppgjör vegna starfs-
loka Bjöms Önundarsonar og vísast því til
þess sem þar er rakið. Á hinn bóginn má
fallast á það mat ráðuneytisins að nauðsyn-
legt hafi verið að tryggja ákveðið samræmi
og jafnræði með aðilum við umrætt upp-
gjör og því hafi ekki þótt stætt á öðru en
að afgreiða mál Stefáns með þessum hætti
með vísan til þeirrar ákvörðunar, sem þeg-
ar lá fyrir um uppgjör við Bjöm.
Kostnaður vegna álitsgerðar
Hrafnkels Asgeirssonar
í áðurnefndri greinargerð félagsmálaráð-
herra frá 26. september sl. kemur fram að
hann hafi í ágúst 1993 farið fram á það
við Hrafnkel Ásgeirsson, lögfræðing, að
hann gerði „lögfræðilega athugun á áhrif-
um nýlegs hæstaréttardóms á bótarétti í
almannatryggingarkerfinu vegna sambúð-
arslita, sérstaklega varðandi fordæmisgildi
og sönnunarbyrði". Fyrir álitsgerðina var
greitt samkvæmt tveim reikningum, sam-
tals 345.600 krónur, auk virðisaukaskatts.
Það eru að sjálfsögðu ekki efni til þess
við hefðbundna fjárhagsendurskoðun að
leggja mat á efnistök og gæði aðkeyptra
lögfræðiálita af því tagi, sem að framan
greinir. Engu að síður þykir með hliðsjón
af heimildum stofnunarinnar til þess að
kanna meðferð og nýtingu á ríkisfé ekki
hjá því komist að setja spurningarmerki
við kostnaðinn við umrætt lögfræðiálit í
ljósi umfangs þess og eðlis. Samkvæmt
reikningunum fóru 108 klukkustundir í
umrædda samantekt, sem er þrjár og hálf
vélrituð síða, og voru greiddar 3.200 krón-
ur auk virðisaukaskatt fyrir hveija klukku-
stund. Ekki virðist það hafa verið sérstak-
lega kannað hvort löglærðir. starfsmenn
ráðuneytisins eða Tryggingastofnunar rík-
isins hefðu verið í stakk búnir til þess að
gera umrædda athugun. Fátt bendir til
annars en að þeir hafi verið fullfærir til
þess að annast hana á fullnægjandi hátt.
Auk framangreindrar greiðslu voru
Hrafnkatli greiddar 75.000 kr. inn á reikn-
ing dags. 13. maí sl., vegna athugunar á
frumvarpi til breytinga á læknalögum.
Álitsgerð þessi liggur enn ekki fyrir og
ekki hafa átt sér stað frekari greiðslur
vegna hennar. Samkvæmt upplýsingum frá
Hrafnkatli er niðurstöðu athugana hans á
umræddu frumvarpi að vænta innan tíðar.
Verksamningur ráðuneytisins við
Steen Johanson
Hinn 24. september 1993 gerði heilbrigð-
isráðherra verksamning við Steen Johanson
um störf að kynningar- og upplýsingamál-
um fyrir ráðuneytið frá og með 1. septem-
ber 1993 að telja. Verkefni voru ekki frek-
ar skilgreind í samningnum, en mælt fyrir
um það að verksali starfí í fullu samráði
við ráðherra, aðstoðarmann hans, sem og
ráðuneytisstjóra og skrifstofustjóra og und-
ir stjóm þeirra.
Skv. 3. gr. samningsins skyldi greiðsla
til verksala nema 225.440 kr. fyrir hvern
unninn „dagatalsmánuð“ og væru launa-
tengd gjöld meðtalin í þeirri greiðslu. Að
auki skyldi greiða verksala orlof, sem næmi
uppsöfnuðum orlofsréttindum launþega og
miðast við umsamdar greiðslur í samningn-
um. Yfírvinna skyldi greiðast samkvæmt
reikningi. Greiðslur skyldu inntar af hendi
fyrirfram. Virðisaukaskattur var ekki innif-
alinn í þóknunum samkvæmt greininni.
Skv. 4. gr. samningsins lagði verkkaupi til
alla starfsaðstöðu, svo sem síma, skrifstofu
og nauðsynlega aðstoð, er tengst gat starf-
inu. Ferðakostnaður og dagpeningar skyldu
greiðast eins og þeir eru hveiju sinni sam-
kvæmt starfsréttindum BSRB. Loks var í
5. gr. kveðið á um það að samningurinn
væri uppsegjanlegur af beggja hálfu með
3 mánaða fyrirvara.
í greinargerð félagsmálaráðherra segir
svo orðrétt um samning þennan:
„Ráðning þess einstaklings, sem hlut
átti að máli, byggðist á reynslu sem ég
hafði af störfum hans, þegar hann ásamt
fleirum stóð að undirbúningi sýningar fyrir
Hafnarijarðarbæ um þjónustu og atvinnu
í Hafnarfírði, sem nefndist VOR ’93 og var
haldin í Kaplakrika í maí 1993. Reynsla
mín af þessum störfum hans gerði það að
verkum að ég óskaði eftir liðsinni hans við
upplýsinga- og kynningarstörf í heilbrigðis-
ráðuneytinu haustið 1993. Starf af þessum
toga er ekki óþekkt í öðrum ráðuneytum
og ég taldi brýnt að reyna að stuðla að
bættum boðskiptum innan heilbrigðiskerfís-
ins og einnig ekki síður frá þjónustuaðilum
í kerfinu til hinna sem þjónustunnar eiga
að njóta.
í meðfylgjandi yfírlýsingu er getið um
starfskjör hans. Vel má vera að ábendingar
um of háar greiðslur fyrir þessa vinnu eigi
við rök að styðjast. Mörg slík álitaefni eru
uppi frá einum tíma til annars í stjórnkerf-
inu. Hins vegar var við það miðað að um
tímabundið verkefni væri að ræða, sem
lyki fyrirvaralaust, en ekki um framtíðar-
starf. Viðkomandi einstaklingur lauk störf-
um fyrirvaralaust í heilbrigðisráðuneyti í
kjölfar ráðherraskipta í sumar.“
Þrátt fyrir nafn sitt líkist umræddur
samningur að mati Ríkisendurskoðunar um
margt vinnusamningi. T.d. er kveðið á um
það að verksali starfi undir stjórn ráðuneyt-
isstjóra og skrifstofustjóra, mælt er fyrir
um orlofsrétt verksala til handa, inna skal
greiðslur af hendi fyrirfram auk þess sem
báðum aðilum er áskilinn 3ja mánaða upp-
sagnarfrestur eins og títt er um í vinnu-
samningnum. Loks leggur verkkaupi til
alla starfsaðstöðu fyrir verksala.
í sjálfu sér er heimild ráðuneytisins til
þess að gera hvort heldur er vinnusamn-
inga eða verksamninga ekki dregin í efa
svo framarlega sem nauðsynlegar stöðu-
og fjárheimildir eru til staðar hveiju sinni.
Á hinn bóginn verður að gjalda varhug við
því að nota verksamningsformið í tilvikum
þar sem eðlilegra sýnist að gera fremur
vinnusamning. Markmiðið með slíku virðist
fyrst og fremst að sneiða hjá launakerfí
ríkisins í því skyni að öðlast meira svigrúm
til samninga um þóknun fyrir vinnu. Hætt
er við að ef samningar af þessu tagi ryðja
sér rúm í auknum mæli muni launakerfí
ríkissjóðs koma til með að skaðast sem
trúverðugt og heilsteypt kerfi, er tryggi
bæði nauðsynlegt samræmi og jafnræði
með launþegum ríkisins. Að auki mun gildi
þess við eftirlit með launagreiðslum og
þóknunum, sem og við upplýsingasöfnun
og upplýsingagjöf, rýrna.
LAUSNARBEWNI
FÉLAGSMÁLARÁÐHERRA
HÉR á eftir fylgir í heild bréf
Guðmundar Árna Stefánssonar,
félagsmálaráðherra, til forsætis-
ráðherra, þar sem hann óskar
eftir lausn frá störfum:
Fulljóst má vera að ég og
mín störf sem félagsmála-
ráðherra hafa ekki fengið
hlutlæga né eðlilega umfjöllun á
opinberum vettvangi í síðustu vik-
ur og mánuði. Ástæður þessa má
rekja til ásakana sem ég mig hafa
verið bomar vegna starfa minna
sem heilbrigðisráðherra frá í júní
1993 til júní 1994. Þær eru lang-
flestar úr lausu lofti gripnar, sum-
ar algjörlega ósannar og aðrar
eiga ekki við rök að styðjast. Ég
hefí gert glögga og ítarlega grein
fyrir öllum málavöxtum og komið
því á framfæri opinberlega með
sérstakri greinargerð því sem
sannast er og réttast í þeim málum
öllum. Til að taka af öll tvímæli
óskaði ég síðan eftir sérstakri
könnun Ríkisendurskoðunar, þar
sem var „sérstaklega óskað eftir
því að komist verði að niðurstöðu
um hvort embættisfærsla hans sé
í samræmi við viðurkenndar
stjómsýslureglur og venjur“.
Það er eftirtektarvert að á með-
an vinnslu skýrslunnar stóð hélt
áfram hin rætna áróðursherferð á
hendur mér, án þess að nokkur
ný efnisatriði gæfu tilefni til þess.
Endurskoðunarskýrsla Ríkis-
endurskoðunar er nú komin út.
Með ósk minni um hana og birt-
ingu hennar hefí ég gengið lengra
en nokkur annar ráðherra fyrr og
síðar í tilraun til að upplýsa og
varpa ljósi á það sem satt er og
rétt. Mætti það vera öðrum til
eftirbreytni.
Skýrslan staðfestir að embætt-
isfærsla mín í heilbrigðisráðuneyti
var fullkomlega í samræmi við
viðurkenndar stjórnsýslureglur og
venjur. Eðli málsins samkvæmt
kemur Ríkisendurskoðun fram
með venjubundnar ábendingar,
eins og þekkt er við svipaða stjórn-
sýsluúttekt hjá ráðuneytum eða
stofnunum ríkisins, sem stofnunin
gerir reglulega, en er þá um að
ræða skýrslur sem ekki hafa kom-
ið til opinberrar birtingar fram að
þessu.
í raun er það eitt mál sem Ríkis-
endurskoðun gerir athugasemdir
við. Það eru starfslok trygginga-
yfírlæknis. Þar er þó langt í frá
um einfalt úrlausnarefni að ræða
og undirritaður Iýsir sig ósammála
niðurstöðum stofnunarinnar í því
máli. Meginatriði þess máls var
að viðkomandi einstaklingur léti
af störfum þannig að stofnunin
féngi starfsfrið. Það gekk eftir.
Ekki var markmiðið í sjálfu sér
hvaða leið yrði valin til að ná fram
þeirri niðurstöðu. Varðandi upp-
gjör áunninna réttinda, s.s. náms-
leyfa, þá eru fjölmargar hliðstæð-
ur fyrir því eins og nýlegar fréttir
hafa borið með sér. Um þau atriði
má þó deila.
Almennt er því ekkert í skýrslu
þessari sem kallar fram hugsan-
lega afsögn mína, eins og látið
hefur verið í veðri vaka í opin-
berri umræðu upp á síðkastið.
Þvert á móti staðfestir hún í öllum
meginatriðum þau viðhorf og þær
upplýsingar sem ég hefi látið frá
mér fara.
Hin opinbera umræða hefur
hins vegar ekki snúist um málefni
eða efnisatriði, heldur verið með
blæ upphrópana og ósannra full-
yrðinga, óháð málavöxtum. Ég
geri mér ljóst að sú óvandaða,
óeðlilega og einlita umræða mun
að óbreyttu halda áfram hvað sem
efnisatriðum líður. Skýrsla Ríkis-
endurskoðunar, þrátt fyrir afdrátt-
arlausa staðfestingu þar á því að
stjórnsýsla mín hafí verið í sam-
ræmi við viðurkenndar stjórn-
sýslureglur og venjur, mun að
mínu áliti því miður engu breyta
þar um.
Ljóst er að við slíkar aðstæður
hafa og munu mín mikilvægu
störf, sem mér hefur verið trúað
fyrir í félagsmálaráðuneytinu, ekki
njóta sannmælis og hugsanlega
skaðast. Jafnframt er ljóst að Al-
þýðuflokkurinn hefur á sama hátt
ekki hlotið sanngjarna umfjöllun.
Það sama gildir að hluta um ríkis-
stjórnina.
Með vísan til þess óska ég því
eftir lausn frá störfum félagsmála-
ráðherra í ráðuneyti Davíðs Odds-
sonar.
Virðingafyllst,
Guðmundur Árni
Stefánsson,
félagsmálaráðherra.
SVAR-
BRÉF
FORSÆTIS-
RÁÐ-
HERRA
HÉR fer á eftir svarbréf for-
sætisráðherra Davíðs Oddssonar
við lausnarbeiðni Guðmundar
Áma Stefánssonar, félagsmála-
ráðherra:
Guðmundur Árni Stefánsson.
Ég hef móttekið bréf þitt, dag-
sett í dag, þar sem þú biðst lausn-
ar frá embætti félagsmálaráðherra
í ríkisstjórn minni. Mér þykir mjög
miður að til þessa hafí þurft að
koma, en hlýt að fallast á þau rök
og þau sjónarmið sem þú færir
fram fyrir lausnarbeiðni þinni. Ég
mun því leggja til við forseta ís-
lands að fallist verði á lausnar-
beiðni þína á fundi ríkisráðs laug-
ardaginn 12. nóvember nk.
Ég færi þér þakkir fyrir þín
störf í ráðuneytinu og samstarf
við mig og óska þér alls hins besta
í framtíðinni.
Virðingarfyllst,
Davíð Oddsson,
forsætisráðherra.