Morgunblaðið - 17.11.1994, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Móðir vor,
þú sem ert
BOKMENNTIR
G u ö í r æ ð i
VINÁTTA GUÐS
Kvennaguðfræði eftir Auði Eir
Vilhjálmsdóttur Kvennakirkjan,
1994 -163 síður.
ÉG HELD að það megi fullyrða
að útkoma þessarar bókar sé tíma-
mótaviðburður í kristnisögu okkar
aldar. Höfundur hennar, séra Auð-
ur Eir, prestur í Kirkjuhvolspresta-
kalli í Rangárvallaprófastsdæmi, á
einmitt 20 ára vígsluafmæli nú í
ár. Það eru því ekki nema tveir
áratugir síðan fyrsta íslenska kon-
an skrýddist hempu og messu-
skrúða og veitti söfnuði sínum
heilög sakramenti.
Hún hefur ekki staðið í stað
þessa tvo áratugi. Bókin er að
hluta til lýsing á því hvar hún og
vinkonur hennar í kvennakirkjunni
eru staddar í guðfræði sinni og í
baráttunni fyrir jafnrétti kynjanna
á andlega sviðinu, því sviði þar
sem táknin, hugtökin og forn-
myndir mannlegrar hugsunar
draga marklínur milli þess raun-
verulega og óraunverulega — milli
þess sem er endanlega rétt og
rangt. E.t.v. er þetta einmitt mikil-
vægasta svið kvenréttindabarátt-
unnar.
í bókinni lýsir höfundur hvemig
hún kynntist kvennaguðfræðinni
fyrst, hve hún kom henni mikið á
óvart og hvemig hún smám saman
heillaðist af henni. Hún var þá
fulltrúi íslensku þjóðkirkjunanr á
þingi Heimsráðs kirkna. Þar hitti
hún konur sem vora að leggja
drög að kvennaguðfræðinni, sem
er einn meiður hinnar svokölluðu
kontextuell guðfræði, eða guð-
fræði staða og stunda eins og ég
mundi nefna þá tegund guðfræði
á íslensku. Undir þessa guðfræði
heyrir frelsunarguðfræðin, sem
aðallega hefur gert sig gildandi í
Suður-Ameríku og guðfræði
svartra, sem á sterkan hljómgrann
í mannréttindabaráttu svartra í
Suður-Afríku. Þar er tekið mið af
stöðunni eins og hún er á hveijum
tíma, stöðu hins undirokaða og
þjakaða og afstaða guðfræðinnar
og fagnaðarerindið miðast við
þessar aðstæður og hugtök. Orð-
ræða þessarar guðfræði, staða og
stund styðst því við greiningu á
aðstæðum hveiju sinni. Þar hefur
félagsfræðin, sálfræðin og sum-
staðar marxisminn orðið aðferðar-
fræði guðfræðinga sem vinna á
heimaplani, eða í hlaðvarpanum,
en ekki í fílabeinstumi háskólanna.
Hjartsláttur allrar guðfræði og
staða og stunda er heilög vanþókn-
un á mannréttindabrotum og ákall
til kristinnar kirkju um að standa
við hlið þess sem liggur særður við
veginn. Þar er Kristur miskunns-
ami Samveijinn, gistihúsið er kirkj-
an, borgunin fyrir aðhlynningu hins
ógæfusama er hjálpræðið og olían
og vínið sem hellt er í sárin og
græðir er sakramentið.
Kvennaguðfræðin miðar að því
að styrkja sjálfsmynd og vitund
kvenna um fullkomið manngildi
sitt. Hún viðurkennir ekki það
feðraveldi sem kirkjan hefur í
gegnum aldimar tekið upp og skýt-
ur upp kollinum víða í Biblíunni.
En þær benda réttilega á að ekk-
ert af því sem Jesús sagði og gerði
getur réttlætt það að konur séu
annars flokks meðlimir kirkjunnar.
Straumar
MYNPLIST
Portið í Ilafnarfiröi
MÁLVERK OG
HÖGGMYNDIR
Antonio Hervás Amezcua. Opið alla
daga (nema þriðjud.) kl. 14-18 til
20. nóvember. Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ HEFUR löngum verið á
það bent, að erlendir listamenn
sem hingað rekast hafa á stundum
nokkuð aðra sýn á landið en við
sem ölum hér manninn. Það er því
ætíð áhugavert að kynnast hvem-
ig þessir gestir túlka landið í verk-
um sínum, og oftar en ekki er
framsetning þeirra gjörólík því
sem við eigum að venjast hjá ís-
lenskum listamönnum.
Einnig er vert að hafa í huga,
að með tilkomu gestavinnustofa
sem era reknar í samvinnu bæjar-
félaga og samtaka listafólks, hefur
umferð erlendra listamanna hing-
að aukist til muna hin síðari ár;
þeir era ekki lengur aðeins tíma-
bundnir ferðalangar með opinn
huga og ljósmyndavélar, heldur
hafa þeir nú oft aðstöðu til að
dvelja hér ögn lengur, og jafnvel
vinna strax úr þeim áhrifum, sem
þeir verða fyrir hér á landi.
K _ í'fy'ýií; blabib -kjarnimálsins!
1 ífíMW&' ... fl
IS IInrÉWii Blab allra
landsmanna!
LISTIR
er svo saklaus að hún veit ekki
að slíkar nornir era til. Þær norn-
ir sem hún vill læra af era ekki
þrælar. Þær baða sig naktar og
hlæjandi í fersku vatninu og finna
að þær skapa sitt eigið líf, sinn
eigin veraleika sem er réttlátur
og fagur. Umræðan um kynferði
heilagrar þrenningar er einkar
merkilegt umhugsunarefni og
reyndar svo flókið að ómögulegt
virðist að fá botn í það, en Auður
setur þar fram athyglisverða
lausn. Hins vegar finnst mér hún
ekki eins sannfærandi í guðfræði
sinni um Maríu guðsmóður. En
hún er sátt við að Jesús var karl-
maður - sem betur fer.
Bók Auðar er einlæg og per-
sónuleg, byggð upp af guðfræði-
legri þekkingu og reynslu konu
sem nýtur þess að lifa fyrir sjálfa
sig og aðra. Styrkur guðfræðinnar
liggur í því innsæi sem hún hefur
í félagssálfræði (sem hún að vísu
stundum kallar kvennasálfræði),
enda hefur hún viðað að sér heim-
ildum víða að og dvalið við erlend
bókasöfn og rætt við vinkonur víða
um heim.
í lok bókarinnar era uppbyggi-
legar og styrkjandi kaflar, reyndar
bæði fyrir karla og konur. Þar
kemur fram að Auður er góður
guðfræðingur og reyndur sálu-
sorgari. Sem heild er bókin eitt
merkasta framlag til íslenskrar
nútímaguðfræði sem komið hefur
fram lengi.
Það hefur stundum verið sagt
um íslensku þjóðkirkjuna að hún
sé rúm. Hún er öllum þeim opin
sem vilja hafa Krist að leiðtoga
lífs síns. Það er ekki að efa að
margar konur sem styrkja vilja
sjálfsmynd sína og efla sig sem
einstaklinga hafa mikið að hugsa
um við lestur þessarar bókar.
Kvennakirkjan er hreyfíng innan
þjóðkirkjunnar og hún er eitt dæmi
um það að þjóðkirkjan getur verið
rúm og sterk um leið.
Pétur Pétursson
Antonio Hervás Amezcua er
fæddur í Andalúsíu á Spáni, og
kom fyrst hingað á síðasta ári
fyrir tilstilli spænsku ræðismanns-
skrifstofunnar. í þeirri ferð hefur
hann greinilega hrifist af aðstæð-
um, því hann kom síðan aftur á
liðnu sumri og fékk þá inni í gesta-
vinnustofu Listamiðstöðvarinnar í
Straumi við Hafnarfjörð. Þar hefur
hann getað unnið að list sinni, og
sýningin því á vissan hátt afrakst-
ur tveggja sumra á íslandi.
Það kemur ekki á óvart, að
gesturinn sér landið á ólíkan hátt.
og innlendir listamenn, og það
kemur sterklega fram í verkum
hans; hér er landið oft á mörkum
draumheima og raunveruleika, en
um leið er birtan skarpari, og lit-
imir nokkuð aðrir en við eigum
að venjast. Hér ríkja mildir litir
og heitir, sem ekki sjást oft í ís-
lenskum landslagsmyndum.
Sýningunni gefur Antonio yfír-
skriftina „Straumar" og vísar
þannig til þeirra áhrifa sem hafa
mótað verkin. Uppruni iitavalsins
byggist hins vegar ljóslega á
reynslu listamannsins af birtu
Miðjarðarhafsins, en það flæði sem
er að fínna í mörgum myndanna
minnir um margt á þekktari landa
hans, t.d. Salvador Dali, sem hafði
ANTONIO Hervás Amezcua: Sunnan jökla, íslandi 1994.
undravert vald á birtu litanna.
Þessi framsetning hentar einkar
vel fyrir túikun sumarnæturinnar,
sem kemur víða fram í myndunum.
Hér er ekki vert að vísa til ein-
stakra verka á sýningunni, en þar
er bæði að finna olíumálverk og
höggmyndir, auk nokkurra verka
sem eru unnin með blandaðri
tækni. Sumt er einkar skemmti-
lega sett saman, á meðan annað
er síðra; helsti kostur sýningarinn-
ar er þó fjölbreytni þeirrar sýnar,
sem Antonio Hervás Amezcua
hefur náð að koma fram í verkun-
um. Það er ávallt gott að sjá þann-
ig hvernig landið birtist þeim, sem
hingað rata.
Eiríkur Þorláksson
Þær ganga svo langt
að kalla Guð móður og
sumir kvenkenna Krist
og tala um Jesú Kristu
- en svo langt gengur
séra Auður ekki sem
betur fer.
Það er þróun og
gróska í kvennafræð-
unum á ýmsum svið-
um hug- og félagsvís-
inda og ég vil bæta
við guðfræðinni, því
þar hefur um árabil
verið unnið mjög
merkt starf við að
greina hin gömlu rit
og trúaijátningar út
frá sjónarhomi kynferðis (gender)
og hin nýju sjónarmið hafa varpað
nýju og fersku ljósi á frumheimild-
imar. Þessar rannsóknir hafa hlot-
ið viðurkenningu innan háskól-
anna, en þar með er ekki sagt að
staða kvenna innan hinna ýmsu
kirkjudeilda hafi breyst. Orð Páls
postula hafa í aldanna rás verið
notuð til að tryggja völd og áhrif
karla bæði innan kirkju og í samfé-
laginu í heild. Tekist er á um það
hvort konur geti gegnt prestsemb-
ættum og það er ekki langt síðan
fínnska lútherska kirkjan og enska
biskupakirkjan leyfðu það að kon-
ur fengju vígslu. í Svíþjóð hefur
í áratugi verið deilt um rétt kvenna
til hins heilaga predikunarembætt-
is og þessar deilur hafa veikt stöðu
kirkjunnar og fælt frá henni margt
gott fólk. Það er varla nokkuð eins
átakanlega ömurlegt í söfnuði sem
kennir sig v.ið Krist að karl og
kona geti ekki staðið jöfn frammi
fyrir Guði í bæn og lofgjörð.
í mörgum kirkjudeildum hafa
deilur um þessi atriði verið eins
og krabbamein á líkama kirkjunn-
ar, en ekki hér hjá okkur. Opinber-
lega hefur ekki verið barist gegn
kvenprestum og það vekur þá auð-
vitað upp spurningu um það hvort
sérstök Kvennakirkja sé nauðsyn-
leg. Um það sýnist sitt hveijum
eins og um margt annað þegar
rætt er um konur og kynferði.
Konur era nú um
helmingur nemenda í
guðfræðideild Há-
skóla íslands og meðal
þeirra eru margir af
efnilegustu nemend-
unum. Það er því spá
mín að eftir önnur 20
ár verði aftur tímamót
í kirkjunni.
í fyrri hluta bókar-
innar er gott sögulegt
yfírlit. Gjaman hefði
mátt nefna íslenska
guðfræðinginn Magn-
ús Eiríksson, sem
skrifaði um frelsi og
jafnrétti kvenna á
undan John Stuart Mill. En þann-
ig vill það verða. Það sem er manni
nálægt sést manni yfír og það era
fleiri sem gleymt hafa að geta
þessa róttæka landa okkar þegar
við á. Hann dvaldi embættislaus í
Kaupmannahöfn mestan hluta ævi
siniiar.
Auður skrifar: „Konur hafa ekki
sérstakari hæfileika en karlar tii
að byggja nýjan heim. En karlar
hafa heldur ekki meiri hæfíleika
til þess en konur. Konur hafa hins
vegar tækifæri til að hugsa nýjar
hugsanir um framtíðina vegna
þess að þær era nývaknaðar af
löngum svefni, þær eiga ferskar
og sterkar hugmyndir sem eru
ekki mótaðar í aldagömlum kerf-
um.“ Þetta er vel yfírvegað við-
horf, sem einn af frumkvöðlum
félagsfræðinnar, Frakkinn Aug-
uste Comte, setti fram fyrir um
einni og hálfri öld, en hljómar sem
nýtt í þeirri stöðu og á þeim tíma
sem mannkynið er á nú.
Höfundur lýsir hinum ýmsu við-
fangsefnum og kenningum kven-
naguðfræðinga og sumt kemur
mjög á óvart og hlýtur að teljast
á mörkum þess að vera kristin
guðfræði, t.d. áhuginn á lífsskiln-
ingi og atferli norna. En þær nom-
ir sem hún á við era ekki sval-
landi djöfladýrkendur sem stjórn-
að er af gerspilltum karlrembum
sem stunda svartar messur. Auður
Auður Eir
Vilhjálmsdóttir
krónum
------^----------
i Sinfoníunnar í Háskólabíói
__________
es'
i : 62 22 55
ÍSLANDS