Morgunblaðið - 17.11.1994, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
30 FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SILDARSTOFNAR
Á UPPLEIÐ
AUÐLINDIR hafsins hafa fyrst og fremst borið uppi
þá byltingu, sem orðið hefur í lífskjörum þjóðarinn-
ar á þessari öld. Þjóðin hefur brotizt úr fátækt og ör-
birgð fyrri alda til ríkidæmis. Lífskjör og velferð eru
með því bezta sem þekkist. Ljóst er, að fiskurinn í sjón-
um er sá grunnur, sem lífskjörin munu byggjast á í
nánustu framtíð, þótt fleiri og fleiri stoðum hafi verið
og verði skotið undir efnahagslífið. Umgengnin við líf-
ríki sjávar getur því skipt sköpum um velferð lands-
manna.
Eitt mesta efnahagsáfall síðustu áratuga var hvarf
Norðurlandssíldarinnar og hafði það í för með sér veru-
lega uppstokkun í íslenzkum sjávarútvegi, svo og í hefð-
bundnum lífsháttum allra þeirra, sem byggðu afkomu
sína á síldinni. Síldarbæirnir svonefndu, ekki sízt Siglu-
fjörður, urðu fyrir verulegu áfalli. í kjölfar þessa opnuð-
ust augu manna fyrir hættunum af ofveiði og fyrir nauð-
syn þess, að beita öllum tiltækum ráðum til að byggja
fiskstofnana upp.
Ein afleiðing þess að Norðurlandssíldin hvarf var sú,
að ráðstafanir voru gerðar til að vernda íslenzku sumar-
gotssíldina, sem einnig er nefnd Suðurlandssíld, en henn-
ar virtust bíða sömu örlög og norsk-íslenzku vorgotssíld-
arinnar. Algert veiðibann var sett á Suðurlandssíldina
árin 1972-1975, en síðan voru veiðar leyfðar á ný en
undir ströngu eftirliti. Aflakvótarnir voru litlir í fyrstu,
en jukust smátt og smátt. Nú er hrygningarstofninn
talinn yfir hálf milljón tonna og leyft er að veiða um
120 þúsund tonn. Þetta er frábær árangur og sönnun
þess, hversu árangursrík vísindaleg veiðistjórnun getur
verið. Suðurlandssíldin færir nú milljarða í þjóðarbúið á
ári hverju.
Þau tíðindi gerðust sl. sumar að vart varð að nýju við
norsk-íslenzku vorgotssíldina innan íslenzkrar fiskveiði-
lögsögú. Það snart streng í brjóstum allra, sem muna
gósentíð Norðurlandssíldarinnar. Þótt ekki tækist að
veiða síldina sl. sumar eru sérfræðingar sammála um,
að aðeins sé tímaspursmál, hvenær hún tekur að ganga
á íslandsmið að nýju. Hrygningarstofn norsk-íslenzku
vorgotssíldarinnar er nú áætlaður um 2,5 milljónirtonna.
Árgangurinn 1992 er talinn mjög sterkur og mun bera
uppi veiðar næstu árin.
Uppeldisstöðvar norsk-íslenzku vorgotssíldarinnar eru
við strendur Noregs. Norsk stjórnvöld sinntu ekki árum
saman kröfum fiskifræðinga um stöðvun smásíldarveiða
norskra skipa. Stofninn náði sér því ekki og var að hruni
kominn. Þá var veiðibann sett á í nokkur ár og stofninn
tók að rétta við. Veiðar voru heimilaðar á ný undir eftir-
liti og aflakvótar hafa aukizt smátt og smátt og nema
nú yfir 400 þúsund tonnum.
Vorgotssíldin er flökkustofn og er talsvert síðan hún
tók að rása út fyrir norska fiskveiðilögsögu, þótt hún
hafi ekki enn hafið sínar fyrri göngur til íslands með
sama hætti og fyrr. En vorgotssíldin er nú veidd á alþjóð-
legu hafsvæði, í svonefndri síldarsmugu, milli fiskveiði-
lögsögu íslands, Færeyja og Noregs. Hver sem er getur
veitt síldina þar. Það eru því augljósir hagsmunir þess-
ara landa að ná samkomulagi um veiðar þar, sem og á
öðrum alþjóðlegum hafsvæðum á Norður-Atlantshafi.
Viðræður eru hafnar milli íslendinga og Norðmanna um
veiðarnar í Barentshafi, en þær snúast einnig um veiðar
og hafréttarmál á víðum grunni og þá fyrst og fremst
með tilliti til norsk-íslenzku vorgotssíldarinnar.
Ráðgjafarnefnd Alþjóðahafrannsóknaráðsins um
stjórnun fiskveiða lýsti því yfir eftir fund sinn í Kaup-
mannahöfn nýlega, að beztu fréttirnar af stöðu fisk-
stofna á Norður-Atlantshafi væru af íslenzku sumargots-
síldinni, sem náð hefði hámarki fyrri stofnstærðar, svo
og af norsk-íslenzku vorgotssíldinni. Þótt hún hefði ekki
náð fyrra hámarki væri óhætt að slaka á þeim ströngu
veiðitakmörkunum, sem verið hafa í gildi.
Yfirlýsing ráðgjafarnefndar Alþjóðahafrannsóknar-
áðsins er einkar kærkomin. Hún er jafnframt staðfesting
á því, hversu ríkulegan ávöxt vísindalegar stofnstærðar-
rannsóknir geta borið ef veiðarnar eru miðaðar við niður-
stöður þeirra.
KISILiÐJAM I MYVATNSSVEIT
Skiptar skoðanir um
framhaldið eftir 2010
Það hefur aldrei veríð lognmolla í kringum
Kísiliðjuna í Mývatnssveit þau tæpu þrjátíu
ár sem hún hefur starfað. Það sama er uppi
á teningnum nú eftir að upp komu deilur um
hvort samkomulag hafí verið gert um að verk-
smiðjunni verði endanlega lokað árið 2010
þegar núverandi námaleyfi hennar rennur út
og eru skoðanir skiptar hvað það varðar.
Margrét Þóra Þórsdóttir rífjar upp deilurn-
ar, nú er þær blossa upp á ný.
TALSMENN Kísiliðjunnar
telja að samkomulag um
lokun verksmiðjunnar 2010
sé ekki fyrir hendi en á hinn
bóginn er bent á að að til að mynda
Náttúrverndarráð hefði aldrei gefið
grænt ljós á endurnýjun námaleyfis
til svo langs tíma hefði ekki verið ljóst
að starfseminni yrði hætt eftir að leyf-
ið rennur út árið 2010.
Ágreiningur í ríkisstjórn
Núverandi námaleyfi var veitt í
byijun apríl á síðasta ári og þá jafn-
framt kynnt drög að nýjum lögum
um verndun Laxár og Mývatns þar
sem sagði m.a. að kísilgúrnám á botni
Mývatns sé óheimilt; til ársloka 2010
sé þó heimilt að vinna kísilgúr innan
tiltekins svæðis í Ytri-fióa. Fyrri lög
um verndun Laxár og Mývatns eru
frá árinu 1974. Ágreiningur er um
þetta frumvarp innan ríkisstjórnarinn-
ar. Þegar tilkynnt var um framleng-
ingu námaleyfisins gat þáverandi
umhverfisráðherra, Eiður Guðnason,
þess að fyrir lægu drög að nýjum lög-
um um verndun Laxár og Mývatns
og hugðist hanú leggja frumvarpið
fram á þingi vorið 1993, það var lagt
fyrir ríkisstjórn 6. apríl það ár en
frestað. Umhverfisráðherra og Hall-
dóri Blöndal samgönguráðherra var
falið að ganga endanlega frá málinu
en milli þeirra tveggja náðist ekki
sátt. Núverandi umhverfisráðherra,
Össur Skarphéðinsson, hefur tvívegis
reynt að fá frumvarpið samþykkt í
ríkisstjórninni. Samgönguráðherra
hefur neitað að staðfesta það á þeim
forsendum að ef því yrði nú slegið
föstu að verksmiðjunni yrði lokað eft-
ir 2010 væri útséð um rekstur fyrir-
tækisins; það yrði annars flokks og
atvinnuöryggi starfsfólks stefnt í
voða.
Áhrif setflutninga
Kísiliðjan í Mývatnssveit tók til
starfa árið 1966 og var henni þá veitt
námaleyfi til 20 ára eða til ársins
1986. Sverrir Hermannsson sem var
iðnaðarráðherra árið 1985 veitti verk-
smiðjunni vinnsluleyfi sem gilt.i frá
13. ágúst það ár og næstu 15 árin,
til 2001. Áskildi ráðherra sér rétt til
að endurskoða skilmála leyfisins yrðu
breytingar til hins verra á dýralífi og
gróðri við Mývatn sem rekja mætti
til efnistöku verksmiðjunnar. Náttúr-
verndarráð taldi að með veitingu ná-
maleyfisins hafi iðnaðar-
ráðherra sniðgengið
ákvæði í lögum um vernd-
um Laxár og Mývatns, þar
sem segir að á svæðinu sé
hvers konar mannvirkja-
gerð og jarðrask óheimilt nema leyfí
Náttúrverndarráðs komi til. Þá taldi
ráðið ákvæði um endurskoðun skil-
mála leyfisins of veik og væri til að
mynda hvergi getið um hver meta
ætti hvort breytingar hefðu orðið til
hins verra á lífríki svæðisins.
Magnaðar deilur komu upp í Mý-
vatnssveit í kjölfarið en alla tíð hafði
ríkt óeining meðal heimamanna um
starfsemi Kísiliðjunnar. Andstæðing-
ar úr hópi heimamanna ræddu við
samtök Grænfriðunga á þessum tíma
um ástand lífríkis Mývatns en þeir
töldu að rekja mætti hnignun þess til
starfsemi Kísiliðjunnar.
Jafnframt því sem námaleyfi verk-
smiðjunnar var framlengt um 15 ár
var sett á laggirnar svokölluð sérfræð-
inganefnd um Mývatnsrannsóknir.
Niðurstaða rannsókna nefndarinnar,
sem kynnt var í ágúst 1991, leiddi
ekki í ljós samhengi milli starfsemi
Kísiliðjunnar og aukinna sveiflna í
dýrastofnum vatnsins. Tilflutningar
sets innan vatnsins höfðu þó breyst
verulega vegna dýpkunar á Ytri-flóa
og vegna landriss, en nefndinni gafst
ekki tími til að rannsaka hugsanleg
áhrif þess á framvindu gróðurs og
dýrasamfélaga í vatninu. Að þessari
niðurstöðu fenginni var námaleyfi
verksmiðjunnar framlengt um eitt ár
og ný nefnd sett á laggirn-
ar til að sinna frekari rann-
sóknum. Þessi nefnd, set-
flutninganefndin, beindi
einkum sjónum að áhrifum
setflutninga í Ytri-flóa.
Fram kom í skýrslu nefndarinnar að
setflutningar í vatninu réðust fyrst
og fremst af vindknúnum straumum
í vatninu, einkum suðvestlægum vind-
um.
Takmarkanir á námaleyfi
í tvígang eftir þetta voru takmark-
anir settar á námaleyfi Kísiliðjunnar;
leyfið veitt til eins árs í senn og tak-
markað við efnistöku í Ytri-flóa. Nið-
urstöðu setflutninganefnarinnar var
beðið með eftirvæntingu því á grund-
velli hennar hugðist iðnaðarráðherra,
Jón Sigurðsson, byggja ákvörðun um
hvort verksmiðjan fengi áframhald-
andi námaleyfi og þá hversu lengi.
Setflutninganefndin kom m.a. að
þeirri niðurstöðu að nám í Ytri-flóa
hefði ekki merkjanleg áhrif á lífríki
sunnan Teigarsunds, þ.e. í Syðri-flóa,
og í raun væri um tvö aðskilin vatna-
svæði að ræða í Mývatni, Ytri-flóa
og Syðri-flóa. Forráðamenn verk-
smiðjunnar höfðu farið fram á að fá
að færa kísilgúrnámið úr Ytri-flóa í
þann Syðri þar sem fyrirsjáanlegt
væri að hráefni myndi þrjóta að liðn-
um tilteknum tíma og vildu þeir fá
leyfi til námavinnslu í á svæði sem
kallast Bolir og er í Syðri-flóa. í
skýrslu setflutninganefndar kom fram
að langvarandi vinnsla þar myndi
hafa í för með sér veruleg-
ar breytingar á lífsskilyrð-
um í Mývatni og hafði hóp-
ur bænda gefið í skyn við
forráðamenn Celite Corp.
að þeir myndu krefjast
skaðabóta vegna þeirrar áhættu sem
tekin yrði ef ný námasvæði yrðu tek-
in í notkun.
Námaleyfi veitt til 2010
Á grundvelli niðurstöðu rannsókna
setflutninganefndarinnar var ákvörð-
un þáverandi iðnaðarráðherra byggð
að veita verksmiðjunni námaleyfi til
17 ára eða til ársins 2010 og tak-
marka vinnslusvæðið við Ytri-flóa en
jafnframt var námavinnslusvæði þar
stækkað mjög.
Á blaðamannfundi sem haldinn var
í Mývatnssveit í byijun apríl á síðasta
ári þar sem tilkynnt var um framleng-
ingu námaleyfisins til ársins 2010
kom fram að það væri gert til að
eyða óvissu sem ríkt hefði um framtíð
fyrirtækisins.
Atvinnueflingarsj óður
Greint var frá því að stofnaður yrði
einhvers konar atvinnueflingarsjóður
en í hann skyldi renna fimmtungur
levfisgjalds fyrir kísilgúrsnámið og
væri tilgangur hans að efla atvinnulíf-
ið í þeim sveitarfélögum þar sem íbú-
arnir áttu hag sinn undir rekstri verk-
smiðjunnar. Um er að ræða 130 krón-
ur fyrir hvert tonn fram til ársins
2002 en 325 krónur á tonn eftir það.
Á þessu ári nemur útflutningur Kísil-
iðjunnar um 24 þúsund tonnum þann-
ig að um 5-600 þúsund krónur renna
í sjóðinn á fyrra tímabilinu en um það
bil 2-3 milljónir á því síðara.
Forráðamenn verksmiðjunnar telja
sjóðinn ekki vera til mikilla afreka.
Ný vinnslutækni
Fram kom einnig að iðnaðarráð-
herra ætlaði að beita sér fyrir rann-
sóknum í samvinnu við hagsmunaað-
iia á nýrri vinnslutækni við kísil-
gúrnám úr vatninu. Forráðamenn
verksmiðjunnar telja möguleika á að
þróa nýja vinnslutækni við efnistök-
una á þann hátt að kísilgúr verði
dælt undan botni vatnsins, slík aðferð
sé þekkt í Hollandi og Japan, en slíkt
kosti vissulega mikið fé og þykir þeim
einkennilegt að ráðamenn ætli að
beita sér fyrir þróun nýrra aðferða
við efnistökuna hafi það verið einlæg-
ur ásetningur þeirra að loka verk-
smiðjunni árið 2010.
Kisiliðjan við Mývatn.
í kjölfar umræðunnar nú hefur
komið fram ótti manna við að verk-
smiðjunni verði lokað mun fyrr en
árið 2010, en í máli Jóhannesar Geirs
Sigurgeirssonar alþingimanns Fram-
sóknarflokks á Norðurlandi eystra á
Alþingi nýlega kom fram að sö-
lusamningur við Celite corp. rennur
út í lok árs 1996 og til þess geti kom-
ið í kjölfar umræðunnar nú að hann
verði ekki endurnýjaðu.r. Telur Jó-
hannes Geir afar brýnt að málið verði
afgreitt á Alþingi, ný lög um verndun
Laxár og- Mývatns komi
fyrir þingið svo hægt verði
að höggva á þann hnút sem
málið er í.
Margir óttast að umræð-
an nú verði til að beina
augum erlendra náttúrverndarsam-
taka að starfsemi Kísiliðjunnar við
Mývatn sem gæti í versta falli fyrir
Kísiliðjuna orðið til þess að henni ver-
ið lokað löngu áður en námaleyfið
rennur út. Bent á að íslendingar séu
aðilar að Ramsar-sáttmálanum sem
gekk í gildi árið 1975 en markmið
hans er verndun votlendissvæða. Tvö
svæði á íslandi eru á skrá sem Rams-
ar-verndarsvæði, Mývatn og Þjórsár-
ver. ísland hafi verið á svörtum lista
Ramsar-sáttmálans vegna kísilgúrs-
náms í Mývatni en féll af þeim lista
eftir að fyrir lá ákvörðun um að kísilg-
úrnámi yrði hætt af botni vatnsins
eigi síðar en í lok árs 2010 eins og
fram kom á áðurnefndum blaða-
mannafundi.
Ótti um að
lokað verði
fyrir 2010
Kílsiliðjan
þróar nýja
tækni
FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994 31
Minnimáttar-
kennd og
svartsýni réð
ríkjum á
landsfundin-
um, að mati
margra yngri
kvenna
<9%
Kreppa
Kvennalistans
Kvennalistinn á við fylgiskreppu og margvísleg-
an klofning að stríða. Ólafur Þ. Stephensen
segir að eftir landsfund flokksins séu kvenna-
listakonur litlu nær um það hvert beri að stefna.
ENGIN kona virðist hafa
komið ánægð af landsfundi
Kvennalistans á Varma-
landi um síðustu helgi. Því
síður hafa þær konur, sem við er
rætt, skýra mynd af því hvaða stefnu
Kvennalistinn hafi nú og hvað hann
ætli sér nákvæmlega í íslenzkum
stjórnmálum. Klofningur og tilvistar-
kreppa virðist hijá Kvennalistann —
þar er hann reyndar ekki einn á báti
meðal íslenzkra stjórnmálaflokka —
og landsfundurinn fann ekki leið út
úr þeirri kreppu, þrátt fyrir umræður,
sem kvennalistakonur segja hafa ver-
ið langar, krefjandi og þreytandi.
Landsfundarfulltrúum var vissu-
lega ljóst, þegar þær mættu að
Varmalandi, að staða Kvennalistans
er ekki sterk þessa dagana. Flokkur-
inn hefur tapað fylgi í skoðanakönn-
unum að undanförnu og nýtur nú álíka
stuðnings og hann gerði í síðustu
kosningum — en yfirleitt hefur
Kvennalistinn fengið miklu meiri
stuðning í skoðanakönnunum á milli
kosninga en hann hefur svo hlotið í
kosningunum sjálfum.
Fylgi flokksins hefur hér um bil
þurrkazt út á landsbyggðinni og er
mun minna í Reykjavík og Reykjanesi
en verið hefur undanfarin misseri. Þá
á Kvennalistinn, samkvæmt síðustu
skoðanakönnun Félagsvísindastofn-
unar, hér um bil ekkert fylgi (aðeins
1,2%) á meðal 18 til 24 ára kvenna.
Pirringur á landsfundi
Auk þess að hafa áhyggjur af þess-
ari fylgisþróun, eru margar kvenna-
listakonur vonsviknar yfír því að
flokkurinn hafi náð litlum árangri og
enn ekki komizt í ríkisstjórn, 11 árum
eftir að hann fékk fyrst konur kjörnar
á þing. Viðmælendur orðuðu það svo
að „pirringur“ hefði einkennt and-
rúmsloftið á landsfundinum.
Kvennalistakonur eru hins vegar
alls ekki sammála um það hvernig á
að komast út úr þessum vanda. Að
því er virðist er að minnsta kosti um
ferns konar klofning að ræða í röðum
þeirra. Sumir klofningsþættirnir fara
að einhveiju leyti saman, aðrir liggja
þvers og kruss og skipta fiokknum í
marga smáhópa.
í fyrsta lagi — og þetta er líkast
til mikilvægasti ágreiningurinn — er
skýr og greinilegur klofningur milli
höfuðborgar og landsbyggðar í
Kvennalistanum. Hann kemur meðal
annars fram í togstreitu milli sjónar-
miða neytenda og landbúnaðar og
skiptum skoðunum um sjávarútvegs-
mál og kjördæmamál. Á landsfundin-
um kom fram tillaga til ályktunar
vegna upplýsinga úr skýrslu Rauða
krossins um bág kjör ungra, ein-
stæðra mæðra í Reykjavík. Lands-
byggðararmurinn lagðist gegn því,
að ályktað yrði um skýrsluna, vegna
þess að hún snerti Reykjavík ein-
göngu! Þetta fór ákaflega fyrir bijóst-
ið á mörgum Reykjavíkurkonum, sem
segja að þarna sé kvennabaráttan
farin að víkja fyrir hreppapólitík.
Deilur um Evrópusamstarf
I öðru lagi er togstreita milli þeirra,
sem vilja viðhalda óbreyttri stefnu
varðandi Evrópusamstarfið, og hinna;
sem vilja alþjóðasinnaðri stefnu. 1
þeirra hópi eru bæði konur, sem vilja
ekki útiloka neina möguleika í Evr-
ópusamstarfi, og nokkrir eindregnir
siuðningsmenn Evrópusambandsað-
ildar. Fram til þessa hefur Kvennalist-
inn lýst eindreginni andstöðu við aðild
bæði að Evrópska efnahagssvæðinu
og ESB. Sú afstaða hefur verið rök-
studd þannig að ESB aðhyllist „sóun-
arhugmyndafræði" (þar er átt við
fijálst markaðshagkerfi), að þar sé
skortur á lýðræði og „karlveldi" sé
ríkjandi, þ.e. að karlar stjórni flestu
og konur séu lítt áberandi í stofnunum
sambandsins.
I umræðum um drög að kosninga-
stefnuskrá Kvennalistans, þar sem
vísað var til þessara röksemda, kom
fram af hálfu margra kvenna, að þær
ættu ekki síður við um ástandið á
íslandi en í ESB, og þær vildu milda
fyrri afstöðu flokksins í Evrópumálun-
um. Sumar af þeim ungu konum, sem
þykja einna líklegastar til að fara í
framboð í höfuðborginni og lífga þar
með upp á ímynd Kvennalistans, voru
í þessum hópi. Þær eiga erfitt með
að hugsa sér að fara í kosningabar-
áttu með stefnu, sem höfðar alls ekki
til stórs hluta kjósenda á suðvestur-
horninu. Viðkvæði landsbyggðar-
kvenna var hins vegar skýrt og ein-
falt: Ef stefnunni í Evrópumálunum
verður breytt, verður ekkert boðið
fram úti á landi!
Að lokum var umræðunum um ESB
vísað aftur út í kjördæmaangana og
þær eru í raun óafgreiddar. Þessi tog-
streita fer ekki einvörðungu eftir
landshlutum, því að núverandi þing-
konur Kvennalistans í Reykjavík hafa
t.d. ekki haggazt í andstöðu sinni við
Evrópusambandið. Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir borgarstjóri, sem tekið
hefur jákvæðari afstöðu til Evrópu-
samstarfsins en aðrar forystukonur
Kvennalistans, hafði sig lítt í frammi
í umræðum um þessi mál á fundinum.
Kynslóðabil
Þriðja átakalínan er milli yngri
kvenna í flokknum og þeirra eldri.
Þessi kynslóðaágreiningur snýst ekki
sízt um áherzlur í málflutningi og
ímynd flokksins. Mörgum yngri kon-
um, sem rætt var við, finnst að um-
ræður á landsfundinum hafi borið
keim af þvi að Kvennalistakonur séu
að setja sig í spor „þolenda" fremur
en að reyna að finna ný sóknarfæri.
Minnimáttarkennd og svartsýni hafi
ráðið ríkjum. I umræðum um sameig-
inlegt framboð með öðrum stjórn-
málaöflum hafi verið hamrað' á því
að hinir flokkarnir séu að reyna að
nota Kvennalistann. Fari flokkurinn
í ríkisstjórnarsamstarf verði hann
settur hjá og fái engin almennileg
ráðuneyti. Viðhorfið til kvenna, sem
mælt hafi gegn þessu, hafi verið að
„einhveijir karlmenn væru bara búnir
að tala þær til,“ eins og ein Kvenna-
listakona orðaði það.
Útkoman hafi orðið að hræðslan
við breytingar hafi orðið ofan á, og
haldið verði í núverandi ástand. „Nið-
urstaðan varð sú að við skyldum bara
deyja einar úti í horni með sæmd.
Margar virtust ákveðnar í að þetta
væri síðasta kjörtímabilið, og svo
værum við að hætta,“ segir ein af
yngri konunum.
Þessi hópur yngri kvenna vill draga
úr „á móti“-málflutningi Kvennalist-
ans og hressa upp á ímyndina, meðal
annars með nýjum frambjóðendum.
Þær vilja hverfa frá ofuráherzlu á
„menningarfemínismanum" eða
mæðrahyggju, sem þær segja hafa
verið ríkjandi í Kvennalistanum frá
upphafi, og leggja þess í stað áherzlu
á fjölbreytni kvenna, fremur en að
þær séu allar með nákvæmlega sömu
hagsmuni og sama reynsluheim.
Þessar áherzlur fara að nokkru leyti
saman við þau sjónarmið, sem áður
er lýst og eiga hljómgrunn hjá Reyk-
víkingum og þeim konum,_ sem eru
hlynntar Evrópusamstarfi. í Kvenna-
listanum er, líkt og í öllum hinum
flokkunum, hópur sem vill ýta undir
alþjóðahyggju, neytendapólitík og
jafnvel markaðshugmyndafræði í
hæfilegum skömmtum og telur lands-
byggðararminn dragbít á að þessi
sjónarmið nái fram að ganga.
Samflot eða sérframboð?
Fjórða ágreiningsefnið innan
Kvennalistans, og það sem varð einna
mest áberandi á landsfundinum, er
hvort bjóða eigi fram í samfioti við
aðra flokka í næstu kosningum eða
áfram í eigin nafni. Þessi ágreiningur
gengur þvert á öll hin deilumálin, sem
rakin eru hér að framan. Jóna Val- |
gerður Kristjánsdóttir, þingmaður
Vestfjarða, hvatti eindregið til þess á
fundinum að gengið yrði til samstarfs
við Jóhönnu Sigurðardóttur og færði •
meðal annars þau rök fyrir afstöðu ;
sinni, að Jóhanna myndi höggva skörð '
í fylgi Kvennalistans.
Um þetta urðu miklar umræður,
og í þeim komu fram fjölmörg sjónar-
mið. Sumar héldu því til dæmis fram
að aðeins í samfloti með öðrum gæti
Kvennalistinn orðið sterkur og komizt
í valdaaðstöðu. Aðrar sögðu að með
þessu væri verið að leggja Kvennalist-
ann niður og það væri engan veginn
víst að það væri tímabært. Stefna
Jóhönnu lægi ekki fyrir — raunar mun
hún hafa sagt í samtölum við þingkon-
ur Kvennalistans að hún muni ekki
leggja fram neina stefnuskrá fyrr en ■
í janúar — og ekki væri víst að fram- j
boð hennar yrði sérstaklega hallt und- j
ir kvenfrelsisstefnu. Daður Ólafs I
Ragnars Grímssonar fer sömuleiðis •
óendanlega í taugarnar á mörgum ’
kvennalistakonum — hann er í þeirra í
augum ekki persónugervingur kven- {
frelsis!
Margar yngri kvennanna hefðu
ekkert á móti því að vinna með fólki
úr öðrum flokkum, sem hefur svipað-
ar áherzlur og þær, til dæmis í neyt-
enda- og alþjóðamálum, en Jóhanna
Sigurðardóttir og Ólafur Ragnar
Grímsson eru ekki þeir leiðtogar, sem
þær geta hugsað sér að fylgja.
Þær kvennalistakonur, sem studdu
að Kvennalistinn tæki þátt í framboði
Reykjavíkurlistans og störfuðu fyrir
það í borgarstjórnarkosningunum, eru
margar hlynntar sameiginlegu fram-
boði, en það er þó ekki einhlítt. Bent
er á að hefð sé fyrir því að Kvennalist-
inn taki þátt í sameiginlegu framboði
víða um land í sveitarstjórnakosning-
um, en framboð á landsvísu sé annað
og alvarlegra mál. *
Svo eru þær líka til, jafnvel í þing-
liði Kvennalistans, sem ekki vilja úti- j
loka stjórnarsamstarf við Sjálfstæðis- :
flokkinn, en telja að það væri gert .
með því að fara í samflot með félags- i
hyggjuflokkunum. Þetta eru ekki sízt ,
þær konur, sem líta svo á að Kvenna- j
listinn sé ekki endilega vinstriflokkur, |
þótt hann hafi hallazt að sjónarmiðum (
vinstrimanna í t.d. velferðarmálum. '
Margar kvennalistakonur kvarta \
hins vegar undan því að umræðurnar ,
á landsfundinum um samflot eða sér- I
framboð hafi ekki verið nógu hrein-
skilnar. Margar hafi ekki talað hreint
út, og þegar umræðum um málið var
að ljúka á laugardagsmorgninum hafi
niðurstaðan í raun ekki legið fyrir,
heldur hafi ein af þingkonunum dreg-
ið saman andann í umræðunum og
tekið af skarið. Ekki voru allar ánægð-
ar með þessar málalyktir.
Reyndar sæta þau vinnubrögð
Kvennalistans að ræða sérhvert mál
til þrautar og komast svo að sameigin-
legri niðurstöðu, án atkvæðagreiðslu,
vaxandi gagnrýni. Raunar voru greidd
atkvæði tvisvar á landsfundinum og
þótti mörgum þeim eldri það slæmt.
Fundaform Kvennalistans, þar sem
hver og ein tjáir sig í hópumræðum,
er þungt í vöfum. „Þegar þetta var
fundið upp voru þær annað hvort
færri eða höfðu meiri tíma,“ sagði ein
af yngri heimildarkonum blaðamanns.