Morgunblaðið - 17.11.1994, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Bókvitið í askana
Dct farlige Jesus-navn
Dol or Ikke sádon at udryddo de formtil-
linger og de forventnlnger, der knytter
sig tll dette navn. I ártlor har man I visse
kommunistiske lande lagt glft for krlsten-
teres der om et rigt menighedslrv, hvor
folk samles om Quds ord, dáb og nadver
under private - til dels hemmelige modor.
I fængsler og lejre og pá arbejdsplad-
seme klaror monnesker op med et stort
smil, der giver fomyet mod pá lilværol-
Sen - blot ved udveksllngen af det ene
navn: Jesus.
Dot er som om mennesker pá trods at
statsmagtens Ihærdige foranstaltninger
ikke vil slippe det, der er mest ved at
tro pá.
At det fortsat sine steder kniber med
at fá befolkningen til helt at slippe det.
som forbindes med Jesusnavnet. ses af
folgende:
Navneændrlng 1 Albanien
Etter at alle klrker og moskeer var blevet
dommen, overtaget kirker til bmg for
andre formál og udelukket bekendende
kristne fra at deltage I samfundslivet. den
lukket af Albaniens regering. og landet
var erklsret for den ferste vlrkelige atel-
stiske stat. har man I de sidste ár segt
at bekæmpe alle endnu opretholdte rell-
giese skikke i landet som fejring af hel-
ligdage, opbevaring af helgenbilleder og
gennemferelse af faste.
Det sidste er. at man krasver alle for-
navne, der har religiost præg, ændret, sá
de bliver -Ideoiogisk passende-. Alle
borgere skal selv tage initiativ til sádan-
ne ændringer Inden udgangen al 1976.
Eilers vll myndlghederne sorge for at
tildele dem passende navne.
Fra biadet -Klrkehjælpen-
FADERVOR- en mærkelig ben
Fadervor er en mærkellg ben. Ilgo mær-
kelig i sin rlgdom og sin enfold. Jeg kan
aldrig ophoro at undre mig over den, og
Jeg vil aldrig lade være at prise den. Den
er barnets ben. én af de forste bonner,
vl lærte. hvor lidt vl end forstod af dens
indhold. Den bliver ved at folge os. hvor
meget vl end eftertiánden tror at forstá
den. For Qud vedbliver vl altld at være
bern.
Den er uopslldellg. Ja, den er mere
end det, thi den bllver rigere mod árene.
Skulle Jeg bruge et billede om dens
dybde. má Jog tænke pá brenden. VI
oser op, men vi oser den Ikka læns. VI
undrer os netop over, at vandstanden i
dag er hojere end I gár, da vi mente at
have náet bunden. - Hvortor overraskos
vl7 Fordl bronden fár tilleb fra usynligo
kilder. Jeg kan mode enhver sltuatlon.
lad den være vanskelig eller glædelig.
alvorlig eller bitter, men Jeg kan aldrig
helt komme til kort over for opgaven.
Der er altld. synos jeg, noget i det, jeg
skal mode. som passer Ind I en af bon-
nens sætninger.
Michael Nelíendam.
. af Klrkebladet má vi
i redaktionen I hænde senest 14.
FORSIÐA Kirkebladet í
Gloslunde október 1976.
SÉRA Þorgeir Guð-
mundsson 1794-1871.
MIKIÐ gengur nú á í Miðkrika og
syngur hátt í Menningagígjum,
engu síður en Rimmugýgi og at-
geirnum að fomu. Einvalalið menn-
ingarfrömuða ávarpar þjóðina,
upptendrað af lærdómi og bók-
menntaáhuga. Leyfíst múgamönn-
um að hóa í lætin?
Þorgeir Guðmundsson prestur sá,
sem þjónaði Glólundi og seinna var
búsettur í Nysted á Lálandi, var svo
nátengdur löndum sínum að hann
skipar jafnan heiðurssæti í hugum
margra þeirra. Jónas Hallgrímsson
kveður til hans sumarkomuljóð sitt
vorið 1839:
Nú er vetur úr bæ,
rann í sefgrænan sæ
og einnig, og ekki síður:
Þið þekkið fold með blíðri brá
að ógleymdum borðsálminum.
Við fráfall Þorgeirs gekkst ekkja
hans, Marie, fyrir því samkvæmt
ósk og fyrirmælum manns síns að
senda bókasafn séra Þorgeirs til
íslands. Hann hafði ánafnað Stipts-
bókasafni bækur sínar. Þær voru
500 að tölu. Þeim átti að koma fyrir
í sérstökum skáp, að fyrirmælum
þeirra hjóna.
Nú verður fróðlegt að sjá bækur
séra Þorgeirs í björtum og rúmgóð-
um húsakynnum. Gaman að hyggja
að því hvort þessi vinur og félagi
Jónasar Hallgrímssonar, sem hvatti
Jónas til þess að yrkja veislukvæði
til Páls Gaimards, hefir eignast báð-
ar útgáfumar af veisluljóðunum,
þær sem komu út hjá Berlingi,
gullnar í sniðum, og einnig hina
alþýðlegri útgáfu, sem prentuð var
hjá S.L. Möiler, í minna broti.
Lýsing Jónasar Hallgrímssonar á
hugarferð íslendinga til séra Þor-
geirs í Glólundi minnir á málverk
stórmeistaranna:
Þegar lauf skrýðir björk,
þegar ljósgul um mörk
rennur lifandi komstanga móða
Seðlabankinn og Ríkis-
útvarpið ættu að geta
séð þjóðarbókhlöðu
fyrir álitlegum fjölda
hillusentimetra af bók-
um, segir Pétur Pét-
ursson; það væri bæði
hagræðing og lofsverð
framtakssemi.
það sé ekki ofverkið fyrir þá starfs-
menn Seðlabankans, sem teljast
„bókhneigðir" að taka sér far suður
á Mela og sitja þar í góðu yfirlæti
við hollan lestur. Nú er Iq'örið fyrir
Seðlabankann að skila bókum þeim,
sem hann hefír safnað, án nokkurr-
ar heimildar á fjárlögum íslenska
ríkisins. Fyrir þær hefír þó verið
greitt af almannafé. Þakka ber
smekkvísi í bandi og snyrtilega
varðveislu, en bækurnar þurfa að
„komast heim“ engu síður en hand-
ritin frá Danmörku. „Það er víðar
England, en í Kaupmannahöfn,"
sagði maðurinn á sinni tíð.
Rétt sem þessar línur eru ritaðar
er það upplýst af Seðlabankamönn-
um að bankinn hafí tekið sig til í
lok febrúarmánaðar 1994, hlaupið
til og gert „formlegt samkomulag
milli J5eðlabanka Isiands, Lands-
bókasafns og Háskólabókasafns um
sérstök tengsl bókasafns bankans
við þjóðbókasafnið".
Hvað sem þessum „sérstöku
tengslum" líður er eitt víst. A með-
an Landsbókasafn, Háskólabóka-
safn og flest önnur söfn bjuggu við
þröngan kost og niðurskurð og að-
hald íjárgæslumanna virtust safn-
arar Seðiabankans hvergi þurfa að
gæta spamaðar, en bókakostur
þeirra nýttist aðeins örfáum útvöld-
um.
Pukur Seðlabankans með bóka-
safn sitt á undanfömum ámm
minnir hvað helst á útgáfu Rasks á
Lestrarkveri handa heldri manna
börnum árið 1830.
Hvað viðvíkur Ríkisútvarpinu þá
er það að segja að á sl. vori var lið-
in hálf öld og einu ári betur síðan
þáverandi skrifstofustjóri útvarps-
ráðs, Helgi Hjörvar, bar fram til-
lögu, sem samþykkt var í einu hljóði.
Tillagan var þess efnis að útvarps-
ráð samþykkti að Ríkisútvarpið
stofnaði til bókasafns til afnota fyr-
ir starfsmenn og dagskrárgerðar-
menn, sem störfuðu að útvarpsdag-
skrá. Á þeim tíma sem liðinn er frá
samþykkt tillögunnar hefir fátt eitt
verið gert til þess að hrinda henni
í framkvæmd. Þó ber að geta þess,
að Valgerður Tryggvadóttir, sem
var auglýsingastjóri Ríkisútvarpsins
um þessar mundir, tók sig til, að
eigin fmmkvæði og skráði um þrjú
þúsund bindi bóka. Lét binda í traust
og gott band og kom til varðveislu
í lokuðum skápum i húsakynnum
auglýsingastofu. Lánaði hún starfs-
mönnum til dagskrárgerðar og af-
lestrar og hélt öllu í hinni mestu
reglu eins og henni er eiginlegt.
Þeir útvarpsráðsmenn sem
greiddu tillögu Helga Hjörvars at-
kvæði munu nú allir látnir. Seinast-
ur þeirra var Einar Olgeirsson.
Segja má að engin stofnun hafi
átt þess betri kost en Ríkisútvarpið
að koma upp stóm og vönduðu bóka-
safni. Þar var jafnan talað um bæk-
ur og menn. Þá mun átt við bóka-
menn. Margir vom bókaþættimir.
Og útgefendur sendu bækur til um-
sagnar. Þær streymdu til Útvarps-
ins. Engum kemur til hugar að bók-
menntaáhuginn og tal um bækur
hafí bara verið sýndarmennska. Hjá
Viðreisnarfélaginu í Sviðinsvík
komst músin í bókasafnið. Ólafur
Kárason Ljósvíkingur komst nú samt
yfír Felsenborgarsögumar, en það
mun hafa verið fyrr.
Fyrst Ríkisútvarpið hefír, ein-
hverra hluta vegna, ekki séð sér
fært að koma upp bókasafni þrátt
fyrir einróma samþykkta tillögu
ætti stofnunin að ánafna Þjóðarbók-
hlöðunni bókakosti sínum.
Stofnun, sem eyðir 100 milljónum
króna á 6 ámm í auglýsingar og
sjálfshól um eigin verðleika í stað
þess að vanda til dagskrárgerðar,
getur vel séð af nokkmm hundr-
uðum hillumetra að auka bókakost
Þjóðarbókhlöðu.
Egill Bjarnason, fombókasali og
söngmaður, kunni margar sögur
sem tengdust bókasöfnun og bóka-
mönnum. Ein þeirra var um öndveg-
isverk norskra rithöfunda. Árni G.
Eylands ráðunautur ritaði Agli frá
Noregi. Hann var þá búsettur þar.
tjáði hann Agli að út væri komin
forkunnarfögur heildarútgáfa af
verkum norskra öndvegishöfunda,
Bjömsons, Ibsens, Alexanders Kiel-
lands og fleiri höfunda. Egill brá
skjótt við og pantaði 5 eintök af
verkum hvers höfundar. Allar bæk-
umar seldust á fáum dögum. Meðal
þeirra sem keyptu var kunnur kaup-
sýslumaður. Viku síðar kemur hann
og spyr hvort Egill geti ekki selt
sér 60 sentimetra af bókum, sömu
gerðar og stærðar. Sig vanti tilfinn-
anlega í skápinn. Við nánari athug-
um kveðst Egill ekki sjá þess neinn
kost, en segir: Ég get skaffað þér
40 sentimetra af Selmu Lagerlöf.
Með það fór viðskiptamaðurinn hinn
ánægðasti.
Seðlabankinn og Ríkisútvarpið
ættu að geta séð Þjóðarbókhlöðu
fyrir álitlegum fjölda hillusenti-
metra af bókum. Til þess þarf eng-
in útgjöld. Þar er um hreina hagræð-
ingu og framtakssemi að ræða. Sé
t.d. deilt með fjölda safngesta Seðla-
bankans í eintakafjölda bókanna
verður ljóst hvað vinnst. Er ekki
krafan um arðsemi kjörorð dagsins
og einkunnarorð valdhafa?
Bókvitið í askana.
Höfundur er þulur.
Jónas hafði glöggt auga fyrir lit-
skrúði náttúmnnar. Hann fylgir
séra Þorgeiri heim á prestssetrið:
Nú er Glólundur grænn
senn er Grashagi vænn
Var það ekki Fontenay sendiherra
Dana sem skrifaði grein um litina.
í ljóðum Jónasar?
Ekki þarf að efa að margur tekur
hressilega undir áskomn höfðingja
um að efla bókakost nýrrar bók-
hlöðu. Nú kemur ráð í hug. Sam-
kvæmt skráningu þeirra, sem fylgj-
ast hvað best með bókakosti stofn-
ana í ýmsum þjóðlöndum, alþjóða-
samtökum bókasafna, telst Seðla-
banki íslands eiga 30 þúsund bindi
bóka. Nú vill svo vel til að formaður
stjómar Þjóðarbókhlöðu er fymim
Seðlabankasfjóri, Jóhannes Nordal.
Má ekki gera ráð fyrir því að bæk-
ur Seðlabankans geti fylgt banka-
stjóranum milli húsa og fái veglegan
sess í Þjóðarbókhlöðu? Ætla má að
Miðstöðvordælui
Haqstætt
verð
SINDRI
- sterkur í verki
BORGARTÚNI 31 • SÍMI 562 72 22
Fjöreggi kastað úr glerhúsi
og aftur til háskólans
EINAR Sigurbjömsson, guð-
fræðiprófessor við Háskóla íslands,
ritar grein í Morgunblaðið þann 27.
okt. Verður honum þar tíðrætt um
byggingu sólarvés og hofs þjóð-
fræðafélagsins „Vor siður“ í Grinda-
vík. Hefur prófessorinn áhyggjur
af þessu og þó aðallega því, að þama
eigi að fara fram þjóðlegar skemmt-
anir, þmngnar Iífsgleði. Ég hélt
satt að segja að svona lútherskur
rétttrúnaður hefði verið aflagður
hérlendis fyrir margt löngu, saknað-
arlaust, eða er verið að boða endur-
upptöku dans- og skemmtanabanns
Danakonungs frá átjándu öld?
Prófessorinn hefur áhyggjur af
því, að ásatrúarmenn muni eftilvill
nýta sér hofíð til trúariðkana. I því
sambandi hefur hann aftur áhyggj-
ur af því, að þar gæti orðið skemmti-
legt að vera. Hvað er eiginlega að
því? Allt þetta er því undarlegra sem
prófessorinn lýsir því yfir, í fram-
haldinu, að hann beri mikla virðingu
fyrir heiðnum forfeðmm sínum og
er þess fullviss, eins og reyndar
fleiri, að þeir hafí í alvöru játast
undir sinn sið. Er hann að ýja að
því, að ásatrúarmenn nútímans ját-
ist undir sinn sið af minni alvöru
en aðrir íslendingar í fortíð eða
nútíð?
Prófessorinn áminnir ásatrúar-
menn, í foðurlegum tón, um það að
löggilding trúfélags byggist á trú-
frelsisákvæðum stjómarskrárinnar.
„Veit ég það Sveinki" var eitt sinn
sagt og þótti vel mælt. Þegar ása-
trúarfélagið sótti um löggildingu á
sínum tíma, var því mótmælt af
þáverandi biskupi á þeim forsend-
um, að í trúfrelsisgrein stjórnar-
skrárinnar væri guð í eintölu og
þýddi þetta það, að
menn mættu dýrka
hinn kristna guð á
hvem þann hátt sem
þeir vildu. Ekki aftraði
þetta þó hinum sama
biskupi frá því að vara
fólk við vottum Jehóva.
Trúa þeir þó að eigin
sögn á hinn eina sanna
guð í eintölu. Leyfíst
mér að lýsa yfir ánægju
minni með það, að Einar
Sigurbjömsson aðhyll-
ist ekki þessa skoðun.
I áframhaldandi föð-
urlegum tón bendir
prófessorinn á, að ása-
trúarfélagið hafí fengið
löggildingu, sem trúfélag en ekki
sem „aðili í ferðaþjónustu“. Hvers-
vegna hann telur sig þurfa að benda
á þessa augljósu staðreynd, skil ég
ekki. Sérstaklega í ljósi þess, að
nokkrum línum framar í grein sinni
skýrir hann frá því, með réttu, að
hofbygging sú sem um ræðir sé
ekki á vegum „ásatrúarsafnaðar-
ins“. Hefur það ekki frést hingað
upp á „skerið“, að kirkjur og önnur
guðshús eru víða aðalaðdráttarafl á
ferðamannastöðum. Er eftilvill von
á annarri dembu á Rómarbiskup,
vegna of margra ferðamanna í Vat-
íkaninu? Það sem prófessorinn ekki
nefnir, er að sólarvéið er eign
Grindavíkurbæjar. Megum við þá
búast við nýrri grein frá prófessom-
um, þar sem hann bendir bæjar-
stjóm Grindavíkur, í mestu vinsemd,
á þá augljósu staðreynd, að þeir
hafí fengið löggildingu sem kaup-
staður, en ekki sem trúfélag?
Ásatrúarmenn munu þiggja það
með þökkum að halda
sínar helgiathafnir í
Grindavíkurhofí, ef
hofgoði býður upp á
það. Rétt eins og prest-
ar og aðrir meðlimir
þjóðkirkjunnar sækja
samkomur í bænda-
kirkjum og kapellum í
einkaeign. Hinsvegar
get ég fullvissað pró-
fessorinn um, að ása-
trúarmenn munu
hvorki „hörg né hof
hátimbra" í andstöðu
við skipulagsnefndir.
Ekki frekar en kristnir
söfnuðir gera til dæmis
í Kópavogi. En hvorki
við né önnur trúfélög í landinu þurf-
um blessun guðfræðideildar Há-
skóla íslands til byggingafram-
kvæmda. Slíkt er þó alltaf vel þeg-
ið, enda sama hvaðan gott kemur.
í niðurlagi greinar sinnar verður
prófessomum tíðrætt um helgihald
trúfélaga með einkar ósmekklegum
dylgjum um almennt skemmtana-
hald og sundkennslu. Hvaða erindi
blásaklausir hvítasunnumenn eiga
þama, samanspyrtir við vorn sið,
er einnig illskiljanlegt.
Af þessu tilefni öllu saman verð
ég nú að gjalda líku líkt og taka
Einar náfrænda minn á kné mér og
benda honum, föðurlega, á ýmislegt
illskiljanlegt í fari þess kristna sér-
trúarhóps, sem hann tilheyrir.
Upp á síðkastið hafa skjáauglýs-
ingar þjóðkirkjunnar í sjónvarpi
vakið furðu mína og annarra. Þarna
er auglýst „fjölbreytt úrval af helgi-
haldi“ og annað álíka smekklegt.
Þó kastaði fyrst tólfunum þegar ein-
Ásatrúarmenn munu
þiggja með þökkum,
segir Jörmundur
Ingi Hansen, að halda
helgiathafnir í
Grindavíkurhofí.
hverskonar tilboðs- og kynning-
armessa var haldin í vöruhúsi einu
nú nýlega, og af því tilefni var út-
býtt sakramentinu á stéttinni fyrir
framan Áfengisverslun ríkisins. Ef
ég hugsaði nú eins og þú gerir,
frændi, í greininni þinni, yrði ég að
álykta sem svo, að þarna væri verið
að plata saklaust fólk til að neyta
sakramentisins undir yfírskini vöru-
kynningar. Þetta verður því alvar-
Iegra, ef haft er í huga, að sam-
kvæmt úrskurði þess sama biskups,
sem hér var vitnað til að framan,
er þessi sakramentisneysla óaftur-
kallanleg, þó svo að neytandinn
hafi ekki gert sér grein fyrir þýð-
ingu hennar.
Hér vil ég biðja kristna menn
afsökunar, ef ég hef sært trúartil-
finningar þeirra með þessum sam-
anburði. En þið verðið að virða það
mér til vorkunnar, að í vorum sið
er ekki til boðorðið um hina kinnina.
Að svo mæltu varpa ég trúfrelsis-
fjöregginu aftur til Einars Sigur-
björnssonar með þeirri frómu ósk
að hann passi nú betur upp á það
í framtíðinni.
Höfundur er allsherjargoði.
Jörmundur Ingi
Hansen