Morgunblaðið - 24.11.1994, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1994 25
Saga íþrótta
í Reykjavík
BOKMENNTIR
Sagnfræði
ÍÞRÓTTIR f REYKJAVÍK
Saga íþrótta í Reykjavík og Iþrótta-
bandalags Reykjavíkur, skrásett af
Sigurði Á. Friðþjófssyni. Bókin er
537 bls. og gefin út af ÍBR í tilefni
af finuntiu ára afmæli bandalagsins
árið 1994.
UPPHAF íslenskrar íþrótta-
hreyfingar er samstíga sögu sjálf-
stæðisbaráttunnar hér á landi. Því
til staðfestu skal á það bent að
fáni eins elsta íþróttafélags íslend-
inga, Glímufélags Reykjavíkur,
sem sýndi hvítan fálka á bláum
grunni, var til langs tíma tákn ís-
lenskrar sjálfstæðisbaráttu. Fyrsta
kennslubókin í íþróttum sem gefin
var út. á íslensku var prentuð í
Kaupmannahöfn árið 1836 og
nefndist í þýðingu þjóðskáldsins
Jónasar Hallgrímssonar „Sund-
reglur prófessors Nachtegalls,
auknar og lagaðar eptir íslands
þörfum af útgefendum Fjölnis.“
Ennfremur skal á það minnt, að
það var reykvísk íþróttahreyfing
sem fyrst hélt 17. júní, fæðingar-
dag Jóns Sigurðssonar, hátíðlegan
nokkru áður en sá dagur var gerð-
ur að þjóðhátíðardegi Islendinga.
Einnig voru það íslenskir íþrótta-
menn með Jóhannes Jósefsson í
broddi fylkingar, sem fyrst vöktu
athygli erlendra þjóða á þjóðfrelsis-
baráttu íslendinga með þátttöku
sinni á ólympíuleikunum í Lundún-
um árið 1908 og í Stokkhólmi árið
1912.
Sigurður Á. Friðþjófsson, höf-
undur bókarinnar „íþróttir í
Reykjavík“ sem hér er til umfjöllun-
ar, bendir ennfremur og réttilega
á, að ennþá séu íþróttir „aflgjafí
þjóðerniskenndar eins og sést best
á þeim samhug sem verður með
þjóðinni þegar afreksmönnum okk-
ar vegnar vel“. Það má því fullyrða
að hugmyndir manna um þjóðerni
og líkama eigi í flestum tilvikum
eitthvað sameiginlegt, menn rækta
líkama sinn og sál til jafns við þjóð-
erni og sjálfstæði. Þessu má finna
stað í íslensku máli, í orðum eins
og „þjóðarsál" og „þjóðarlíkami“.
„íþróttir í Reykjavík“ er ekki
aðeins sága íþróttaiðkunar í
Reykjavík heldur einnig saga ís-
lenskrar íþróttahreyfingar, stjórn-
arsaga ÍSÍ og ÍBR og einstakra
félaga. Hún er átakasaga, saga
stefnumörkunar í íþróttamálum,
mannvirkjasaga, saga húsbygg-
inga og annarra framkvæmda og
öðrum þræði er hún leiðtogasaga.
Meginþráðurinn er þó sá, hvernig
skipulagi er komið á íþróttaiðkun
Islendinga, stofnun
einstakra félaga, hér-
aðssambanda, banda-
laga, sérsambanda og
skiptingu landsins í
íþróttahéruð.
Efnistök Sigurðar
eru hefðbundin og fel-
ast einkum í því, eins
og hann sjálfur kemst
að orði í eftirmála „að
safna saman sem
mestum upplýsingum
um sögu íþróttahreyf-
ingarinnar í Reykjavík
og setja þær fram á
sem læsilegastan
hátt.“ Hann skiptir
viðfangsefni sínu niður
í níu aðalkafla, með
fjölda undirkafla sem í meginatrið-
um má þó skipta í tvennt, annars-
vegar íslensk íþróttasaga fram að
stofnun íþróttabandalags Reykja-
víkur árið 1944 og hinsvegar saga
ÍBR í fimmtíu ár, fram til ársins
1994. Af því tilefni er þessi saga
komin á prent og er óhætt að fagna
útgáfu hennar. Þetta er greinargóð
frásögn, hún er viðbót við sögu
höfuðstaðarins og almennt séð eyk-
ur hún við íslenska menningarsögu.
Fyrri hluti þessarar sögu er mun
skemmtilegri aflestrar en sá síðari.
Þá var íþróttastarfsemin fálm-
kenndari og byggðist meira á hug-
myndum, framlagi og ábyrgð ein-
stakra manna og félaga. Samskot
og safnanir voru tíðar og ekki virð-
ist mikið hafa komið úr opinberum
sjóðum. íþróttalögin frá 1940
marka þáttaskil í íþróttasögunni
en með þeim jókst stuðningur ríkis-
valdsins við íþróttaiðkun lands-
manna. Sá kafli bókarinar er sér-
lega fróðlegur, einkum er hlutur
Péturs Halldórssonar alþingis-
manns og Hermanns Jónassonar
forsætisráðherra drjúgur en átök
þeirra á Alþingi stóðu einkum um
það hvort UMFÍ og ÍSÍ yrði gert
jafn hátt undir höfði innan ramma
laganna.
Stærsti galli þessarar bókar er
vöntun á tilvísanaskrá og að notkun
heimilda er ekki nógu nákvæm. í
því efni skortir talsvert á samræmi
milli einstakra tilvitnana en til
þeirra er vísað af mismikilli ná-
kvæmni. Hvorttveggja veldur því
að erfiðara er að nota þetta annars
ágæta rit sem áreiðanlega heimild
til frekari rannsókna á íslenskri
íþróttasögu og menningarsögu.
Áftast í bókinni er nafnaskrá og
þar fyrir framan óvönduð heimilda-
skrá þar sem getið er einstakra
bóka, blaða, tímarita, viðtala við
forystumenn í íþróttahreyfingunni
og annarra prentaðra sem óprent-
aðra heimilda sem höf-
undur notar við ritun
bókarinnar. Þar ætti,
ásamt vandaðri heim-
ildaskrá, að vera ná-
kvæm og númeruð til-
vísanaskrá með ár-
tölum og blaðsíðu-
tölum. Reyndar segir
höfundur í eftirmála
að þetta sé „ekki vís-
indalegt sagnfræðirit"
en meginatriðið hafi
verið að safna saman
sem mestum upplýs-
ingum „og setja þær
fram á sem læsilegast-
an hátt“. Ennfremur
segir þar: „Því hef ég
kosið að geta ætíð
jafnóðum í frásögninni hvaðan
ákveðnar tilvitnanir eru fengnar í
stað þess að vísa í tilvísanaskrá."
Þetta þýðir að tilvitnana er getið
um leið og til þeirra er vitnað en
ekki vísað í skrá aftan við hvern
kafla eða frásögnina alla. Það er
eins og höfundur dragi dálítið í
land með þessum orðum og þessi
aðferð hans rýrir sagnfræðilegt
gildi bókarinnar til muna. Það ger-
ir bók ekki ólæsilegri þótt fínna
megi í henni nákvæma og vei unna
tilvísanaskrá. Nægir að benda á
nýútkomið rit um sögu Reykjavíkur
því til staðfestu. Þar fer saman
læsilegt og vel skrifað sagnfræðirit
ásamt tilvísanaskrá.
P.S.
Stjórnarsaga íslenskrar íþrótta-
hreyfingar er dæmigerð karlasaga,
saga um samskipti athafnasamra
karlmanna með áhuga á íþróttum.
Hvergi nema í einu tilfelli, í stjórn-
arsögu ÍBR, kemur kona þar fyrir,
frá árunum 1984-1990!
Jón Özur Snorrason.
Nýjar bækur
Astarsaga eftir Sjón
SKALDSAGAN Augu þín
sáu mig er ástarsaga eftir
Sjón. Hún gerist í smábæ í
Neðra-Saxlandi árið 1944.
Dularfullur maður er ný-
kominn á gistiheimili staðar-
ins. Hvert er erindi hans, og
hvaða leyndardómi býr hann
yfir?
I kynningu útgefanda
segir: „Á þessum grunni rís
þessi nýja ástarsaga eftir Sjón. Sag-
an er í senn spennandi, sögulega
grunduð og dularfull. Hughvæmni
höfundar og stílgáfa nýtur sín hér
vel, auk þess sem hann sýn-
ir á sér nýja hlið, hlið sögu-
manns sem hefur bæði tök
á efni sínu og lesendum."
Sjón hefur áður samið
leikrit, ljóð og tvær skáld-
sögur, Stálnótt og Engill,
pípuhattur og jarðarber, en
Augu þín sáu mig er stærsta
verkefni hans til þessa.
Útgefandi er Mál og
menning. Bókin er unnin í G. Ben.
prentstofu hf. Roberg Guillemette
og Sjón gerðu kápuna. Verð 3.380
krónur.
Sjón.
Skáldsaga um listakon-
una Ragnheiði Birnu
ÞETTA er allt að koma eftir
Hallgrím Helgason, er skáld-
saga um listakonuna Ragn-
heiði Birnu.
„Höfundur segir hispurs-
laust og vandlega frá erfiðri
baráttu Ragnheiðar og leit
hennar að hinum hreina tóni.
Lesendur kynnast mörgu af
því góða fólki sem lagði
henni lið í blíðu og stríðu af
fádæma ósérhlífni. Sagan er
byggð á ítarlegum viðtölum við
Ragnheiði sjálfa um ástir hennar og
áhugamál auk vitnisburðar sam-
Hallgrímur
Helgason.
ferðamanna hennar,“ segir
í kynningu útgefanda.
Hallgrímur Helgason hef-
ur séð um „Útvarp Manhatt-
an“, skrifað fjölda greina í
blöð og haldið myndlistar-
sýningar hér heima og er-
lendis. Áður hefur hann
skriýað skáldsöguna Hellu.
Útgefandi er Mál og
menning. Þetta er allt að
koma er 434 bls. unnin í
G. Ben prentstofu-Eddu hf. Höfund-
ur gerði kápuna ásamt Torfa Frans
Ólafssyni. Verð 3.380 krónur.
Öðrum þræði
ANNA Eyjólfsdóttir er með sýn-
ingu á þrívíddarverkum í austur-
sal Listasafns Kópavogs,
Gerðarsafni. Sýninguna nefnir
hún „Öðrum þræði“.
Anna stundaði nám við Mynd-
listaskólann í Reykjavík
1986-88, Myndlista-og handíða-
skóla íslands 1989-91 en fór þá
utan og nam við Listaakadem-
íuna í Diisseldorf til ársins 1993.
Þetta er fyrsta einkasýning
hennar en hún hefur tekið þátt
í fjölda samsýninga.
Um sýuinguna segir Anna:
„ Aðaluppistaðan í verkunum
eru einnota herðatré. í efnisleit
á ókunnum stað fyrir nokkrum
árum urðu til hugmyndir úr ein-
nota herðatrjám. Þessi sýning
er að hluta til
afrakstur
þeirra.
Með þetta nú-
tímalega efni er
ég að vinna með
mynstur sem eru
þjóðleg og tengj-
ast meðal annars
víravirki, út-
skurði, vefnaði
og útsaumi. Til dæmis er verkið
Átta blaða rós eins og mynstur
sem pijónað hefur verið á ís-
landi síðan í grárri forneskju.
Þetta er því nútíma útfærsla á
gömlum mynsturhefðum.
Nöfnin á verkunum hef ég
valið sérstaklega til að mynda
órofa heild í mynsturgerðinni".
Sýningin er opin alla daga frá
kl. 12-18. Síðasti sýningardagur
er næstkomandi sunnudag.
Boðaföll
MYNPLST
Listaskáli alþýöu
MÁLVERK
GUNNAR KR. JÓNASSON
Opið frá 14-18 alla daga. Til 27.
nóvember. Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ er undiralda baráttu og
sviptinga í hinum stóru birtumiklu
dúkum Gunnars Kr. Jónassonar.
Listarmaðurinn kemur frá Ak-
ureyri og hefur hlotið menntun sína
í Myndlistarskólanum þar. Hann
er annars útlærður járnsmiður frá
„Slippnum" á Akureyri og vann þar
í nokkur ár, en frá 1983 hefur
hann rekið auglýsinga- og teikni-
stofuna Stíl í félagi við Guðmund
Ármann myndlistarmann og yfírt-
ók alfarið rekstur hennar 1989.
Að loknum löngum vinnudegi á
stofunni, snýr Gunnar sér að fijáls-
um athöfnum tjáþarfarinnar, og
honum er það augljóslega viss út-
rás eftir hina bundnu vinnu, en
hvað sem öðru líður býr drjúg al-
vara og metnaður að baki hinum
ábúðarmiklu athöfnum. Hann hef-
ur svo sjálfsagt orðið fyrir áhrifum
af félaga sínum, sem hefur verið
athafnasamur í myndlistinni norð-
an heiða um langt árabil.
Á sýningunni eru 18 myndverk
máluð með akryllitum á striga og
virðast flest af nýrri toga. Ferlið
er óhlutlægt flæði og formin eins
og hverfast um myndflötinn eftir
því sem hugarflugið býður, og á
stundum minna ólgandi formin
ekki svo lítið á hreyfingar á haf-
fleti, jafnvel boðaföll er hafaldan
brýtur á sketjum. Ekki þó bókstaf-
lega, því hér er gripið til líkinga-
máls og svo minna litirnir á flest
annað en haf, því mikið ber á gul-
leitum brotnum samhljómum. Ein-
kenni þeirra eru svo miklar form-
rænar vangaveltur en frekar laus-
mótað yfirbragð.
Það er erfitt hlutverk sem Gunn-
ar hefur markað sér, því þessi teg-
und myndlistar gerir miklar og
óvægnar kröfur til iðkenda sinna,
og menn ná trauðla tökum á hinum
dýpri lífæðum hennar nema þeir
helgi sig listinni óskiptir um ára-
bil. Þá útheimta vinnubrögðin mik-
inn sjálfsaga og markvissar rann-
sóknir á hlutfallafræðinni, þanþoli,
og yfir höfuð öllum lögmálum
myndflatarins, ef úr eiga að verða
GUNNAR Kr. Jónasson við eitt verka sinna.
svipmiklar og fastmótaðar mynd-
heildir.
En það er lofsvert þegar nýliðar
færast mikið í fang, sem ber vott
um áræði og metnað, því blindboð-
arnir eru ólíkt fleiri en sigli þeir
lygnan sjó. Svipmikilla tilþrifa gæt-
ir í sumum myndverkanna, og þá
helst „Hljómi“ (9), „Stemmu“ (16)
og „Hélu“ (18), en á heildina litið
ber framkvæmdin keim af full
óheftum leik og enn er nokkuð í
land hvað efniskennd í lit og af-
markaða stígandi áhrærir.
Þetta er þó eftirtektarverð og
fullgild frumraun og miklu skiptir
að það felst dijúg reynsla og lær-
dómur fyrir Gunnar að sjá verk sín
í hinum ágætu sýningarsölum.
Bragi Ásgeirsson.
Fleece fóðraðar
Neoprene
andlitsgrímur.
Verð aðeins
kr. 1.690
5% sta&greibsluafslóttur,
einnig af póstkröfum
greiddum innan 7 daga.
HtÚTILÍFTír
GLÆSIBÆ SÍMI 812922