Morgunblaðið - 29.11.1994, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Spennan í algleymingi við upphaf talningar í Noregi
Ka.nna.nir sýndu hníf-
jafnan endasprett
Reuter
GRO Harlem Brundtland forsætisráðherra
reynir í gær að fá kjósendur á sitt band í loka-
sennu baráttunnar fyrir aðild Noregs að ESB.
Ósló. Morgunblaðið.
SPENNAN var í algleymingi í Nor-
egi í gær við upphaf talningar at-
kvæða í þjóðaratkvæðagreiðslunni
um aðild að Evrópusambandinu,
ESB. Síðustu skoðanakannanirnar,
sem birtar voru í gærmorgun, sýndu
að fylkingar stuðningsmanna og
andstæðinga aðildar væru hnífjafnar
á endasprettinum. Norðmenn bjuggu
sig undir langa kosninganótt, því að
ekki var búizt við endanlegum úrslit-
um_ fyrr en undir morgun.
Ósló iðaði af kosningastemmningu
um helgina. Á laugardag var mið-
borgin troðfull af fólki og stuðnings-
menn beggja fylkinga stóðu á götu-
homum og dreifðu merkjum og bækl-
ingum. Stjómmálamenn stóðu fyrir
útifundum og sumir buðu upp á
kappræður um ESB við hvern sem
væri.
Óvissan um úrslitin hafði meðal
annars í för með sér að báðar fylking-
ar sáu ástæðu til að gleðjast og hafa
uppi stór orð um að sigurinn væri á
næsta leiti. Þetta var síðasta tæki-
færið fyrir alla að vera glaðir, sögðu
sumir.
Þrjár skoðanakannanir voru birtar
í gærmorgun. í könnun Scan-Facts
fyrir VG var í fyrsta sinn agnarlítill
meirihluti fyrir aðild; 50,7% þeirra,
sem afstöðu tóku, á móti 49,3% and-
stæðinganna. Niðurstöður MMI voru
nákvæmlega 50% á móti 50%. í könn-
un Nielsen Norge fengu andstæðing-
arnir hins vegar
52% stuðning, en
stuðningsmenn
48%. Menn sáu
því fram á æsi-
spennandi kosn-
inganótt.
Ekki sömu
mistökin aftur
Norskir f)öl-
miðlamenn vom
mjög á varðbergi
fyrir því að gera
ekki sömu mis-
tökin og í þjóðar-
atkvæðagreiðsl-
unni 1972, þegar
sum morgunblöð-
in komu út með
risavaxið JÁ! á
forsíðunni. Staðan snerist hins vegar
um nóttina og þegar upp var staðið
höfðu andstæðingar aðildar sigrað
með 53,5% atkvæða, en • stuðnings-
mennimir fengu 46,5%.
Búizt var við að tímafrekast yrði
að telja utankjörstaðaratkvæðin að
þessu sinpi. Ekki var álitið að því
yrði lokið fyrr en undir morgun.
Forskot á sæluna
Skoðanakönnuðir hugðust hins
vegar reyna að ná forskoti á sæluná
með því að gera kannanir meðal kjós-
enda þegar þeir kæmu af kjörstað.
MMI og Gallup lofuðu að ekki yrðu
gerð sömu mistök og í Svíþjóð, en
þar var um 5% skekkju að ræða í
útgöngukönnunum, stuðningsmönn-
um aðildar í vil.
í Svfþjóð hallaði á landsbyggðina
í úrtakinu og aukinheldur þóttu svar-
seðlamir of flóknir, þannig að fólk
með litla menntun, sem er yfirleitt
andsnúnara ESB, neitaði oft að
svara. Norsku könnuðimir hugðust
komast fyrir þetta með því að hringja
í fyrirframákveðið úrtak, sem var
valið með það fyrir augum að gefa
rétta mynd af kjósendahópnum.
Veikir upp-
reisnin í þing-
Uðinu Major?
London. Reuter.
ALLT benti til þess síðdegis í gær
að John Major, forsætisráðherra
og leiðtoga breska íhaldsflokksins,
tækist að beija niður uppreisn
nokkurra þingmanna sinna er 'hót-
að höfðu að greiða atkvæði gegn
tillögum um greiðslur landsins í
sjóði Evrópusambandsins, ESB.
Sögusagnir um að mótframboð
gegn Major komi fram virðast auk
þess ekki vera á rökum reistar;
Norman Lamont, fyrrverandi fjár-
málaráðherra, vísaði því að bug
að hann hygðist reyna að fella
Major.
íhaldsþingmenn óttast
kosningar
Þessir varnarsigrar eru þrátt fyrir
allt taldir geta orðið dýrkeyptir.
Major hótaði að boða þegar til
nýrra kosninga ef tillagan um
ESB-greiðslurnar yrði ekki sam-
þykkt og þar sem staða íhalds-
flokksins er afleit í skoðanakönn-
unum virtust uppreisnarmenn láta
sér segjast. „Við viljum ekki valda
því að kosningum verði flýtt og
tryggja kannski með því að við
fáum ríkisstjóm Verkamanna-
flokksins sem okkUr finnst jafnvel
verri í Evrópumálunum", sagði
einn úr uppreisnarliðinu, Nicholas
Budgen, í viðtali við Sky-sjón-
varpsstöðina.
íhaldsflokkurinn hefur aðeins
14 atkvæða meirihluta í neðri deild
þingsins. Jeremy Hanley, lands-
formaður íhaldsflokksins, sagði á
laugardag að þeir sem greiddu
atkvæði gegn framlögunum í sjóð-
ina yrðu í reynd algerlega frystir
í þingflokknum. Hótanir hans og
Majors vora að vísu taldar duga
að þessu sinni til að halda aganum
en nokkrir þingmenn voru harð-
orðir. Segja stjórnmálaskýrendur
að svo geti farið að myndugleiki
Majors, sem mjög hefur dregið úr
undanfama mánuði í flokknum
vegna meintra mistaka, einkum í
viðbrögðum við ýmsum spillingar-
málum, verði nú enn minni.
„Ef stjóminni finnst í raun að,
hún þurfi ekki á rnínu atkvæði að
halda er það hennar mál“, sagði
þingmaðurinn Christopher Gill.
Hann sagði jafnframt að yrði hon-
um úthýst í þingflokknum myndi
hann hafa fijálsari hendur við að
berjast gegn öðrum stjórnarað-
gerðum.
Starf SÞ í Bosníu sagt hafa mistekist með öllu
Komíð að tímamót-
um í friðargæslu SÞ
Bob Dole segir NATO lamað vegna málsins
HÆTTA er talin á því að starfsemi
Sameinuðu þjóðanna (SÞ) í Bosníu
hrynji til grunna vegna þess hvern-
ig mál hafa þróast á griðasvæðun-
um í nágrenni Bihac, sem Bosníu-
Serbar eru að ná á sitt vald. Þá
hefur málið skaðað Atlantshafs-
bandalagið (NATO) svo mikið, að
óvíst er talið að bæta megi skað-
ann að fullu. Sagði Bob Dole, leið-
togi repúblikana í öldungadeild
Bandaríkjaþings, á sunnudag að
NATO sé lamað vegna Bosníu-deil-
unnar. Þá sagði hann friðargæslul-
ið SÞ ekki vernda almenna borg-
ara eins og til væri ætlast. Tíma
gæti tekið að koma gæslusveitun-
um burt og þær væru í raun fyrir.
Hefur getuleysi SÞ til að stöðva
árás Serba á Bihac vakið upp
spurningar um hvaða samninga-
leiðir hafi verið reyndar til að binda
enda á stríðið, sem staðið hefur í
2 'h ár. Þá undirstrikar það einnig
það öfugmæli að haldið sé uppi
friðargæslu, þar sem ekki er friður.
Talsmaður Sameinuðu þjóð-
anna, Colum Murphy, sagði á laug-
ardag í samtali við AP-fréttastof-
una að komið væri að tímamótum
í friðargæslunni. Til þess væri
ætlast að SÞ kæmu í veg fyrir
árásir á almenna borgara og
vernduðu þá. Ljóst mætti vera að
það hefði mistekist með öllu.
Bandaríkjamenn lýstu því yfir
11. nóvember að þeir myndu hætta
að framfylgja vopnasölubanni á
múslima í Bosníu. Serbar sáu að
það þýddi aðeins eitt, að nú væri
síðasta tækifærið að tryggja sér
að fullu þau yfirráð sem þeir hafa
yfir um 70% lands Bosníu. Þeir
hafa ekki aðeins ráðist á griða-
svæði, heldur höfðu þeir bæki-
stöðvar sínar hjá þjóðbræðrunum
í Krajina-héraði í Króatíu, en SÞ
áttu að hefja brottflutning vopna
þaðan í janúar 1992.
Hvað geta SÞ og NATO gert?
Samkvæmt maí-samþykkt ör-
yggisráðsins geta SÞ beðið NATO
um að hefja loftárásir til að veija
friðargæsluliða og almenna borg-
ara á sex griðasvæðum. En öflug-
ar loftárásir myndu líklega marka
endalok friðargæslu SÞ og hjálpar-
starfs, sem hefur haldið lífinu í
hundruðum þúsunda manna.
„Menn eiga í raun ekki að
blanda sér í borgarastyijöld án
þess að menn viti hverjum þeir
fylgja að málum og ef menn vita
það, eiga þeir að hjálpa þeim að
vinna sigur,“ sagði Carrington lá-
varður, fyrrum sáttasemjari SÞ, í
samtali við Sky-sjónvarpsstöðina.
„En að vera mitt á milli, getulaus
eins og SÞ og NATO eru á þess-
ari stundu, er það versta. Það hef-
ur flekkað orðspor SÞ og NATO
og hefur ekki komið neinum til
góða í Júgóslavíu."
Rússar eru ákaflega ósáttir við
árásir NATO á stöðvar Serba. Er
talin hætta á því að þrýsti Banda-
ríkjamenn frekar á að aflétt verði
vopnasölubanni á múslima, muni
alger klofningur verða í hópi stór-
veldanna fimm, sem reynt hafa að
ná fram sáttum í Bosníudeilunni;
Bandaríkjamanna, Rússa, Frakka,
Breta og Þjóðveija.
Ef SÞ gerði árás sem væri nógu
öflug til þess að breyta gangi
stríðsins, myndu samtökin um leið
verða virkur þátttakandi í stríðinu.
Vera friðargæsluliðanna dregur
einnig úr líkum á hernaðarafskipt-
um af hálfu annarra þjóða. Þau
lönd sem sent hafa flesta friðar-
gæsluliða til Bosníu; Frakkland,
Bretland og Kanada, myndu að
öllum líkindum kalla lið sitt heim
ef SÞ gripi frekar inn í átökin, því
víst er að mannfall yrði mikið í
léttvopnuðum sveitum gæslulið-
anna í hörðum bardögum. Heimild-
ir innan NATO segja bandalagið
nú þegar hafa gert áætlun um
mögulegan brottflutning 32.000
friðargæsluliða.
Bandaríkjamenn tiikynntu á
föstudag að þeir myndu senda þijú
skip með 2.000 landgönguliða og
4.000 sjóliða til Adríahafs. Banda-
rísk stjórnvöld hafa hins vegar
heitið þinginu því að taka ekki
þátt í bardögum á landi.
Eftir loftárásir NATO á stöðvar
Serba fyrir viku, hindruðu þeir
ferðir kanadískra, franskra, úkra-
ínskra og rússneskra friðargæslu-
liða. Flestir þeirra eru við vopna-
búr nærri Sarajevo, þar sem geymd
eru þungavopn sem Serbar afhentu
SÞ í febrúar. Bosníumenn og SÞ
segja Serba hafa flutt vopn til
þessara staða undanfarna daga.
Að sögn AP-fréttstofunnar gerir
þetta þeim kleift að skjóta á borg-
ina, þar sem NATO myndi ekki
gera árás á Serba af ótta við að
fella friðargæsluliða.
GRIÐASVÆÐIГ í BIHAC AÐ FALLA
Bihac
Barist var viö Bihac-borg i gær en aö sögn friöargæsluliða hafa
Serbar gert hlé á sókninni. Um 70.000 manns eru f borginni
og talið er aö Serbar geti tekiö hana þegar þeim þóknast
Velika Kladusa
SKYRINGAP
m Svæöi
«Pi Bosníu-Serba
.......1
Svæöi Serba
í Krajina í Króatfu
X I 1 1: Svæöiávaldi L-l stjórnarhersins
1 □ 1 hérað gos : ' ' : HtfíZSC NlA ÖWNA m / :••/ cc :nf ^
WjmTl Donjl Vakuf \ Sarajevo'B. ■f "f Mörk griöa- l svæöisins" - ÍBihac Frn. Mörk yfirráöa I&3 svæöa
Aðeins einni flóttaleið er haldið
opinni til norðurs
Adria-
haf
2.000 bandarískir
hermenn á þremur
skipum eru komnir til Adríahafs,
tilbúnir til björgunaraðgerða
REUTER
Sjúkrahúsið í Bihac
Léttvopnaðir friðargæsluliðar
frá Bangladesh reyna að vernda
meira en 2.000 sjúklinga
Serbar eru taldir hafa náð þorpum
fyrir sunnan borgina og kveikt í þeim
Óljós framkvæmd ályktana
öryggisráðsins
Og hvernig komust Sameinuðu
þjóðimar í þessa klípu?
Embættismenn SÞ hafa löngum
kvartað.yfir því að ákvarðanir ör-
yggisráðsins hafi fyrst og fremst
átt að túika almenningsálit í. heim-
inum en lítið hafi verið hugsað
fyrir því hvernig ætti að fram-
kvæma þær.
Griðasvæðin, sem maí-sam-
þykkt SÞ kveður á um, eru gott
dæmi um þetta. Ákvörðunin um
þau var tekin í flýti eftir að sjón-
varpsmyndir af skelfilegu ástand-
inu í Srebrenica og Zepa voru
sýndar og var sáralítið ráðgast við
foringja liðs SÞ í Bosníu.
Friðargæsluliðar eru nú þegar
dreifðir um Bosníu og hafa yfir-
menn þeirra kvartað yfir þvi að
öryggisráðið hafi ekki látið frá sér
fara neinar leiðbeiningar um
hvernig eigi að veija griðasvæðin
sex. Stærð þeirra var ekki einu
sinni ákvörðuð fyrr en fyrir nokkr-
um mánuðum. Sir Michael Rose,
yfirmaður gæsluliðsins, sagði þau
hafa verið ákveðin af SÞ-mönnum
í Zagreb í Króatíu en fyrir viku
sagðist talsmaður SÞ í New York
ekki hafa séð kort af þeim.
Sá dráttur sem orðið hefur á
því að láta gerðir fylgja orðum
hefur birst í ýmsum myndum. All-
ir yfírmenn friðargæsluliða hafa
kvartað undan skorti á mannafla,
og taka því sem býðst. Þannig
gæta 1.400 friðargæsluliðar frá
Bangladesh griðasvæðisins í Bi-
hac, en þeir eru svo illa vopnum
búnir að aðeins einn af hveijum
fjórum hefur riffíl.
Byggt á: The Daily
Telegraph, Reuter.