Morgunblaðið - 29.11.1994, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Um ráðningu starfsmanna-
sljóra Heilsugæslunnar
Ólafur F.
I HADEGISFRETT-
UM Bylgjunnar þriðju-
daginn 15. nóvember sl.
var greint frá þeim úr-
skurði Héraðsdóms
Reykjavíkur, að Sam-
starfsráð heilsugæslu-
stöðva hafí brotið jafn-
réttislög á Jennýju Sig-
fúsdóttur við ráðningu
starfsmannastjóra
Heilsugæslunnar í
Reykjavík árið 1991.
Rætt var við Finn Ing-
ólfsson, fyrrverandi for-
mann Samstarfsráðsins
og haft eftir honum, að
auk þeirra einstaklinga
sem sátu í þessu ráði, bæri undirritað-
ur ábyrgð á þessari ráðningu. Óhjá-
kvæmilegt er að gera athugasemd við
þessa fullyrðingu Finns um leið og
reynt verður að varpa ljósi á flokkspóli-
tíska hlið þessa ráðningarmáls.
Reglugerð um Samstarfsráð
heilsugæslustöðva
í kjölfar breyttrar verkaskiptingar
ríkis og sveitarfélaga, þar sem rekst-
ur heilsugæslu færðist frá sveitarfé-
lögum yfír til ríkisins, voru ný lög
um heilbrigðisþjónustu afgreidd á
Alþingi í maí 1990. Þar var tiltekið,
að heilbrigðisráðherra skyldi setja
reglugerð um samvinnu heilsugæslu-
stöðva í Reykjavík. Með setningu
þessarar reglugerðar þann 4. septem-
ber 1990 tókst þáverandi heilbrigðis-
ráðherra, Guðmundi Bjamasyni, að
tryggja miðstýringu í heilsugæslunni
í Reykjavík. Komið var á fót áður-
nefndu Samstarfsráði heilsugæslu-
stöðva, þar sem sátu fjórir ráðherra-
skipaðir formenn stjóma heilsugæslu-
umdæma í Reykjavík og
formaður stjómar
Heilsuvemdarstöðvar
Reykjavíkur, auk hér-
aðslæknisjns í Reykja-
vík. Samstarfsráðið tók
sér fijótlega það vald,
að vera yfírstjóm heilsu-
gæslunnar í borginni og
skerti verulega áhrif
stjóma heilsugæsluum-
dæmanna og Heilsu-
vemdarstöðvar Reykja-
víkur, en undirritaður
sat í einni umdæma-
stjóminni og í stjóm
Heilsuvemdarstöðvar-
Magnússon jnnar. Framsóknarmenn
með 8% kjörfylgi í borgarstjómar-
kosningyinum 1990 höfðu tögl ög
hagldir í þessu ráði, en sjálfstæðis-
menn með 60% kjörfylgi áttu ekki
einu sinni áheymarfulltrúa í ráðinu!
Ég hef áður gagnrýnt það, að
engir kjömir fulltrúar Reykvíkinga
áttu sæti í Samstarfsráðinu. Ólýð-
ræðisleg skipan þessa ráðs og starfs-
hættir þess urðu tii þess, að ég flutti
tiliögu um það í borgarstjórn Reykja-
víkur 7. nóvember 1991, að leggja
bæri Samstarfsráð heilsugæsiu-
stöðva niður. Tillagan var samþykkt
með 10 atkvæðum borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins gegn 4 atkvæð-
um minnihlutans, en fulltrúi Kvenna-
listans sat hjá. Sighvatur Björgvins-
son, sem þá var orðinn heilbrigðis-
ráðherra, virti þessa samþykkt borg-
arstjórnar að vettugi.
Ráðning og launakjör
starfsmannastjórans
Staða starfsmannastjóra Heilsu-
gæslunnar í Reykjavík var augiýst
Handunnir
« silfur

Sjábu hlutina
í víbara samhengi!
- kjarni málsins!
laus til umsóknar 28. nóvember
1990, með umsóknarfresti til 15.
desember. Atta umsækjendur vom
um stöðuna, þ. á m. Jenný Sigfús-
dóttir, deildarstjóri á Heilsuvemdar-
stöð Reykjavíkur, og Einar Geir Þor-
steinsson, fv. framkvæmdastjóri
leigubifreiðastöðvarinnar Hreyfils.
Samstarfsráð heilsugæslustöðva
ákvað á fundi sínum 25. janúar 1991
að ráða Einar Geir í stöðu starfs-
mannastjóra Heilsugæslunnar í
Reykjavík frá 1. febrúar 1991.
Hvergi er getið um ráðningu starfs-
mannastjórans í fundargerðum
stjóma heilsugæsluumdæmanna fjög-
urra. Fullyrðing Finns Ingólfssonar
um einróma samstöðu þessara stjóma
við ráðningu starfsmannastjórans
stenst því ekki. Sumir meðlimir um-
dæmisstjómanna höfðu ekki hug-
mynd um þessa ráðningu! Samþykkt
Samstarfsráðsins um ráðningu Éinars
Geirs var tilkynnt stjóm Heilsuvemd-
arstöðvar Reykjavíkur fjórum dögum
eftir ráðninguna og gerði stjómin
ekki athugasemdir við hana. Ráðning
starfsmannastjórans var alfarið í
höndum Samstarfsráðsins. Formaður
þess og varaformaður, Finnur Ing-
ólfsson og Guðjón Magnússon, ræddu
við umsækjendur í húsakynnum heil-
brigðisráðuneytisins. Ég tel að á þeim
vettvangi hafí mikilvægar ákvarðanir
verið teknar í þessu ráðningarmáli
og að hinn nýráðni starfsmannastjóri
Ábyrgðin á þessari um-
deildu ráðningu, segir
Olafur F. Magnússon,
er alfarið hjá samstarfs-
ráðinu, undir forystu
Finns Ingólfssonar.
hafí notið góðs af því að vera flokks-
bróðir þáverandi heilbrigðisráðherra,
Guðmundar Bjarnasonar, a.m.k. varð-
andi góð launakjör. Hins vegar er
skylt að geta þess, að Einar Geir var
alls ekki óverðugur umsækjandi um
stöðu starfsmannastjóra, vegna
langrar reynslu af starfsmannahaldi
hjá Hreyfli.
Samstarfsráð heilsugæslustöðva
hafði ekki samráð við þáverandi
framkvæmdastjóra Heilsugæslunnar
í Reykjavík um ráðningu starfs-
mannastjórans. Til stóð að ráða nýj-
an framkvæmdastjóra eða forstjóra
Heilsugæslunnar og sú gagnrýni
hefur komið fram, að ganga hefði
átt frá þeirri ráðningu áður en starfs-
mannastjóri yrði ráðinn. Samstarfs-
ráðinu virtist hins vegar liggja nokk-
uð á að ráða starfsmannastjóra og
kann það einnig að eiga sér flokks-
pólitíska skýringu.
Launakjör hins nýráðna starfs-
mannastjóra urðu fljótt ágreinings-
efni. Laun Jennýjar Sigfúsdóttur
voru bætt nokkuð í febrúar 1991 frá
því sem áður hafði verið en námu
samt aðeins tveimur þriðju hlutum
af launum starfsmannastjórans. Auk
þess fékk hún aðeins þriðjung þess
bílastyrks, sem starfsmannastjórinn
hlaut. Þessu vildi Jenný ekki una og
sagði upp starfi sínu við Heilsuvernd-
arstöðina í mótmælaskyni.
Þegar uppsögn Jennýjar lá fyrir
lét ég bóka á stjórnarfundi Heilsu-
verndarstöðvar Reykjavíkur, að ég
harmaði uppsögn reynds starfs-
manns Heilsugæslustöðvarinnar,
vegna óánægju með launakjör.
Ábyrgðin er hjá
Samstarfsráðinu
Tuttugu og tveir einstaklingar
sátu í stjórnum Heilsugæslunnar í
Reykjavík þegar ráðning starfs-
mannastjórans fór fram. Eg var sá
eini af þessum stjórnarmönnum, sem
lét uppsögn Jennýjar Sigfúsdóttur
sig einhveiju varða, sbr. áðurnefnda
bókun. Því finnst mér það bæði
óverðskuldað og óviðeigandi að vera
tilgreindur sem eini aðilinn utan
Samstarfsráðs, sem beri ábyrgð á
þessum sérstæða ráðningarsamningi
í áðurnefndri frétt Bylgjunnar 15.
nóvember sl. Með hliðsjón af reglu-
gerð þeirri, sem Samstarfsráð heilsu-
gæslustöðva er grundvallað á, og
þeim staðreyndum málsins, sem hér
hafa verið lagðar fram, er ljóst, að
ábyrgðin á þessari umdeildu ráðn-
ingu er alfarið hjá Samstarfsráðinu
undir forystu Finns Ingólfssonar.
Höfundur er læknir og
vnraborgarfulltrúi í Kcykjavík.
V erkfallsréttur
heilbr igðisstar fsmanna
I SEINNI tíð heyrir
fremur til undantekn-
inga að það ár líði að
ekki komi til vinnu-
deilna á heilbrigðis-
stofnunum landsins,
ýmist í formi hópupp-
sagna starfsfólks eða
löglega boðaðra verk-
falla. Á Borgarspítalan-
um eru 15 stéttarfélög
með sjálfstæðan verk-
fallsrétt en innan hvers
félags er hugsanlegt að
einstakir hópar segi upp
störfum. Vegna sérhæf-
ingar er nánast hver
starfsgrein annarri háð
svo heildin verði starf-
Jóhannes M.
Gunnarsson

hæf. Þannig verður veruleg röskun
á starfsemi sjúkrastofnana í hvert
sinn sem t'l vinnudeilu kemur og
giidir einu hvaða starfshópur á í hlut.
Verkfallsrétturinn byggir á neyð-
arrétti lítilmagnans til að beita ör-
þrifaráðum í því skyni að knýja fram
réttláta lausn í ágreiningsmálum við
vinnuveitandann. Lengstum höfðu
starfsmenn sjúkrahúsa ekki verk-
fallsrétt fremur en aðrir opinberir
starfsmenn, að sagt var vegna mikil-
vægis starfa þeirra fyrir samfélagið.
Kjaradómur skar úr um launakjör.
Heilbrigðisstarfsmenn sóttu fast að
fá verkfallsrétt á þeim forsendum
að kjaradómur væri hallur undir sjón-
armið hins opinbera. Nokkuð má
vera til í þeirri fullyrðingu því stað-
reynd er að heilbrigðisstarfsmenn
eru upp til hópa lágt launaðir og búa
við hin erfiðustu starfsskilyrði. Sé
þessi ályktun rétt hefur kjaradómur
haldið launum niðri í skjóli mikilvæg-
is starfanna, skotið sjúkum og öldr-
uðum fram fyrir skjöldu. Meint hlut-
drægni kjaradóms hefur kallað fram
kröfuna um verkfallsrétt og beitingu
hans. Tiltrú á kjaradóm sem tæki til
lausnar kjaradeilna varð að engu
þegar úrskurður hans um laun
ýmissa embættismanna ríkisins var
ómerktur með lögum árið 1991.
Með endurteknum verkföllum á
heilbrigðisstofnunum eru stéttarfé-
lög að beita sömu bardagaaðferð, að
höfða til neyðarréttar lítilmagnans
og bera fyrir sig sjúka og aldraða.
Einn af hornsteinum siðferðishug-
mynda í velferðarríkj-
unum svokölluðu er
hjálpsemi við þá sem
minna mega sín. Sjúkir
og aldraðir geta síður
gætt hagsmuna sinna
en aðrir, ýmist vegna
skerðingar á líkamlegu
þreki eða andlegum
styrk. Margir þessara
einstaklinga eru hinir
raunverulegu lítilmagn-
ar samfélagsins, sumir
þeirra í raun svo smáir
að þeir geta hvorki tjáð
sig um eigin vilja né
þarfir. Siðferðilegur
grunnur verkfalls á
heilbrigðisstofnunum er
því vægast sagt veikur á sama hátt
og það er vafasamt siðferði að halda
kjörum starfsstétta óeðlilega lágum
í skjóli þess að þær geti ekki af sið-
ferðilegum ástæðum varið rétt sinn
til réttmætra starfskjara. Það kemur
því undarlega fyrir sjónir og gengur
þvert á viðteknar siðferðishugmyndir
að yfírvöld og stéttarfélög sammæl-
ist um að hinir raunverulegu lítil-
magnar samfélagsins skuli vera sá
hópur sem lendir milli deiluaðila þeg-
ar ágreiningur verður um kaup og
kjör heilbrigðisstétta.
Fyrst siðferðilegur grunnur verk-
falla heilbrigðisstétta er svo veikur
mætti ætla að einhver önnur sterk-
ari rök séu fyrir því að verkföll á
sjúkrahúsum séu eðlileg og lögleg
leið til að knýja fram lausn í kjara-
deilum. Slík rök gætu verið að verk-
fallsvopnið sé svo máttugt og ógn
þess slík að hún ein geti knúið fram
lausn i deilumálum áður en til verk-
falls kemur eða að minnsta kosti
með hraði ef til þeirra kemur. Þetta
væru þá sömu rök og þegar sagt er
að kjarnorkuvopn skapi frið sökum
þess að enginn þori að beita þeim.
Sé litið til reynslu undanfarinna ára
er vandséð að verkfallsvopnið hrífi á
þennan hátt. Yfirstandandi verkfall
sjúkraliða bendir ékki til þess að
samningsaðilar líti svo á að afleiðing-
ar verkfalls á sjúkrastofnunum séu
svo ógnvekjandi að þær knýi fram
skjóta lausn. Árangur launþeganna
af þessum langdregnu vinnudeilum
virðist ekki vera sá að líkur séu á
Sjúkir og aldraðir eru
hinir raunverulegu lítil-
magnar samfélagsins.
Jóhannes M. Gunnars-
son telur það siðferði-
lega vafasamt að skjóta
þeim fram fyrir skjöldu
í kjaradeilu.
vinnufriði. Ofan á vandræðin bætist
að leikreglur sem lög um framkvæmd
verkfalls á sjúkrastofnunum setja,
þar sem kveðið er á um að naúðsyn-
legasta heilbrigðisþjónusta: skuli
veitt, eru óljósar og ófullnægjandi.
Þær eru því túlkaðar rétt eins og
deiluaðilum hentar hvetju sinni.
Af framansögðu er ljóst að brýna
nauðsyn ber til að lög um kjarasamn-
inga opinberra starfsmanna verði
endurskoðuð svo að vinnudeilur á
sjúkrastofnunum heyri sögunni til.
Með öðrum orðum, þess verði frei-
stað að afleiðingar verkfalla á sjúk-
rastofnunum undanfarin ár hafi
kennt mönnum nóg til þess að verk-
fallsréttur heilbrigðisstétta verði af-
numinn og að hlutlausum dómstóli
verði veitt vald tii að skera úr um
öll kjaramál, fái að starfa án íhlutun-
ar og að niðurstöður hans verði virt-
ar. Styrkja verður trúverðugleika
dómsins með því að tryggja að sjón-
armið eins og þau sem tengjast kyn-
ferði, menntunarstigi o.s.frv. komi
þar fram. Hver heilbrigðisstétt þarf
að eiga sér viðurkennda viðmiðun
utan sjúkrahúsa. Hópuppsagnir
starfsmanna ijúfa þau grið sem
nauðsynleg eru til að mál heilbrigðis-
þjónustunnar lendi ekki í sama feni
og hún er í nú. Þessi leið krefst gagn-
kvæms heiðarleika beggja aðila en
er væntanlega sú eina sem getur
leitt deiluaðila úr því siðferðisöng-
stræti sem þeir eru í.
Höfundur er lækningaforstjóri
Borgarspítalans.