Morgunblaðið - 13.12.1994, Qupperneq 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ungir prakkarar
BOKMENNTIR
Barnasaga
AÐ SJÁLFSÖGÐU,
SVANUR
eftír Anders Jacobsson og Sören
Olsson. Þýðingf; Jón Daníelsson.
Prentverk: Singapore. Skjaldborg
hf. 1994 - 134 síður.
ÞETTA er þriðja bókin sem þeir
félagar senda frá sér um Svan litla,
strák í 2. bekk barnaskóla.
Landbúnaður
skapar
verðmæti
fyrir tæpa
20 milljarða
króna
áári.
Andersson fjöiskyldan er að
stækka, von á barni, og Svanur og
Hákon, 5 ára gaur, hafa af þessu
miklar áhyggjur, treysta foreldrun-
um hreint ekki til að velja rétt.
Anna, systir á táningsaldri, er lífs-
reyndari og fagnar lítilli systur inni-
lega. Það geta strákormarnir ekki.
Eftir að hafa séð „gripinn“ og heyrt
öskrin sem fylgja þessum nýja gesti,
velja þeir systur sinni nafnið
Svínka, en verða þó að sætta sig
við ísabella.
Höfundar leggja sig fram um að
vera fyndnir: Lýsa fæðingu frá sjón-
arhóli barna; lýsa hræðslu ungs
drengs við sprautunál; lýsa klipp-
ingu; lýsa „partíi1', þar sem ofvöxt-
ur hefir hlaupið í annars bekkinga;
lýsa skemmtikvöldi. Vel get eg trú-
að, að góðir leikarar geti gert sér
mat úr efninu í sjónvarpsþátt, því
í bókinni er nóg af árekstrum og
hrakförum sem fólk hlær jú að.
Hitt er annað, að þrátt fyrir lipr-
an stfl, létta frásögn, þá snart þessi
fyndni mig ekki, eg var .næst því
að hlægja er ég las lýsingu á
„dansi“ Andrésar, og þá Kökudeig-
ur villtist á sjúkrahúsinu. Kannske
voru það myndir Sörens sem ollu.
Víst er lífið spaugilegt, en að
sagan um Svan komi því til skila
er af og frá, nær væri að huga
betur að Hákoni. Að flytja fyndni
milli landa er aðeins hægt, ef höf-
undar eru slíkir heimsborgarar að
fyndni þeirra veki hlátur í bijóstum
án landamæra. En þetta er aðeins
sænsk fyndni, því miður, en gott
hins vegar, að hún skuli gleðja þá.
Aðal þessarar bókar er þýðing
Jóns, meistaralega gerð, málið
snjallt og leikandi létt.
Sigurður Haukur Guðjónsson.
Illa farið með pappír
BOKMENNTIR
Sagnfrædi
HITLERSBÖRNIN
eftír Gerald L. Posner. Þýðandi Sig-
urður Líndal Þórisson. 268 bls.
Fjölvaútgáfa 1994.
ÞESSI bók byggir á viðtölum við
afkomendur nokkurra leiðtoga
Þriðja ríkisins og einnig minna
þekkta nasista og segir höfundur
að þurft hafi „dirfsku til að taka þau
og fyrir viðkomandi að veita þau“
(bls. 9).
Og hver skyldi vera tilgangurinn
með þessari dirfsku? Því að setja
saman slíka bók? Hver skyldi ávinn-
ingurinn vera?
Því er fljótsvarað í þessu tilfelli:
Enginn.
í forspjalli upplýsir höfundurinn
væntanlega lesendur um hvernig
hugmyndin að þessari einstaklega
ógeðfelldu bók kviknaði. Bókarhöf-
undur hafði kynnst Rolf Mengele í
tengslum við rannsókn á bréfum og
dagbókum Jósefs Mengele: „Ég varð
undrandi á því að hitta ungan starf-
andi mann sem var svo kvalinn af
fortíð föður síns. (...) Samræðurnar
þennan júnímánuð við Rolf vöktu
forvitni mína um það hvort önnur
börn frammámanna nasista ættu í
sömu sálarkreppunni og sonur
Mengeles. (...) Ég vissi að margar
bækur höfðu verið gefnar út um
börn þeirra sem kvalist höfðu, en
lifað af veru í útrýmingarbúðum en
ég vissi ekki um neina bók né til-
raun til að rannsaka börn illvirkj-
anna. Hvernig höfðu þau tekist á
við glæpina gegn mannkyninu og
hlutverk feðra sinna í þeim? (Bls.
12-13.)
Af þessu má ráða að höfundurinn
leggur af stað með það helst í huga
að velta sér upp úr sektarkennd af-
komendanna - og það gerir hann
svikalaust. Kaflar bókarinnar eru
reyndar misjafnlega illa skrifaðir og
ekki allir eins ógeðfelldir en í það
heila má segja að ekkert í þessari
bók réttlæti útgáfu hennar. Hér er
engu aukið við, og það eru engin
ný sannind.i að syndir feðranna komi
niður á börnunum. Þó lætur höfund-
urinn í það skína að hann hafi ein-
mitt uppgötvað þau sannindi á með-
an „þjóðir heimsins hafi ekki gert
sér grein fyrir þeim“ (bls. 250). Þeg-
ar upp er staðið vekur það furðu að
haft hafi verið fyrir því að þýða
þetta drasl og gefa út hér á íslandi.
Hér er greinilega á ferðinni angi
af þeirri „nútímafjölmiðlun" sem
hingað til hefur helst fengið inni í
gulu pressunni og byggir tilveru sína
á eins konar nikrófílíu og ámóta
subbuskap. Öll framsetning efnisins
minnir helst á þess háttar æsifrétta-
mennsku þar sem höfðað er til
lægstu hvata lesendanna. Skýrt
dæmi þess er t. d. upphaf annars
kafla bókarinnar (bls. 19) þar sem
sagt er frá aftöku Hans Frank land-
stjóra Póllands.
Og eins og í samræmi við inni-
hald bókarinnar er „íslenskun"
hennar alveg einstakt klúður. Á köfl-
um er þýðingin svo skelfileg að það
læðist að manni sá grunur að bókin
geti einfaldlega ekki verið eins slæm
á frummáiinu og hún er á „íslensku".
Og rétt svona til að fullkomna
klúðrið hefur prófarkalestur algjör-
lega misfarist. Að slepptum þeim
ambögum og málvillum sem úir og
grúir af í bókinni er útlit textans
meira en lítið vafasamt - orðabil er
einatt ójafnt og notkun gæsalappa
víða út í hött. Kommusetning er
ekki í samræmi við neinar reglur.
Pappírinn í þessari bók ætti að
endurvinna sem fyrst.
Kristján Kristjánsson
Undir Snæfellsjökli
BOKMENNTIR
Vísindaskáldsaga
fyrir börn
SJÁVARBÖRN
eftir Braga Strauinfjörð. Teikningar
eftír Ama Elfar. Prentsmiðjan
Oddi hf. Útgefandi: Höfundur
1994.141 síða.
SJÁVARPLÁSS á Snæfellsnesi.
Þar alast upp systkinin Þórir og
Sóley. Um sviðið leiðast þau, hann
12 ára og hún 9 ára. Leikur þeirra
er ekki aðeins á fjörukambi, innan
um báta og það sem sjávaraldan ber
að landi, heldur í undraheimum líka.
Svane er apótekarinn í plássinu,
og í þjónustu hans er kominn Súi,
12 ára strákur. Sumir töldu hann
úr Reykjavík, en annað kemur í ljós.
Hann er vera úr ósýnilegum heimi
okkur flestum. Þeir verða vinir Þórir
*
Utgefendur
skora á Ir-
anssfjórn
AÐILDARFÉLÖG Alþjóðasamtaka
námsefnisútgefenda (IGEP), saman-
komin í Stuttgart, Þýskalandi,
26.--27. maí 1994, senda frá sér
svohljóðandi ályktun:
„Með árásinni á norska útgefand-
ann William Nygaard í október 1993
í Ósló höfum við fengið að kynnast
dauðadómi þeim eða „fatwa“ sem
íransstjórn kvað upp yfir breska rit-
höfundinum Salmon Rushdie og
hveijum þeim útgefanda, þýðanda
eða öðrum er tengdust útgáfu bókar
hans, Söngva Satans.
Samfélag þjóðanna getur ekki
unað því að ríkisstjórnir kveði upp
dauðadóma yfír þegnum annarra
landa eða reyni að kæfa málfrelsi í
löndum sfnum og öðrum löndum með
hótunum um ofbeldisverk.
Aðilar að IGEP hvetja ríkisstjórnir
landa sinna til að hrinda af stað al-
þjóðlegu átaki á breiðum grundvelli
því skyni að knýja íransstjóm til
að falla frá hinum ólögmæta og ósið-
lega dauðadómi (fatwa). Til þess að
fá dómnum hnekkt verður að beita
þrýstingi á æðstu stöðum milli ríkis-
stjórna og í alþjóðastofnunum. Ef
diplómatískar leiðir duga ekki skor-
um við á ríkisstjórnir að íhuga í sam-
einingu að slíta stjórnmálasambandi
og ijúfa öll viðskiptatengsl við íran.“
og hann, og fleira áttu þeir sameigin-
legt en aldurinn, Súi átti líka 9 ára
systur, Hrafnaklukku.
Fyrir undramátt töfra-
vökva apótekarans
geta börnin ferðazt
milli heimanna tveggja,
gist heimili beggja,
kynnzt undrum og töfr-
um sem í augum barn-
anna var draumi líkast.
Höfundi er í mun að
benda á, að heimar
raunveruleikans eru
líka utan jarðlífsins
markaða baugs, og lýs-
ir heimi Súa og Klukku
í ævintýraljóma. Margt
er þar með öðrum brag:
Orkan; farkostir; veiða-
færi. En svo er líka
margt eins: Matur;
Andrés Önd og guð, svo
eitthvað sé tínt til.
Víst efast eg ekki um aðra heima,
frekar en höfundur, en að þeir væru
svo líkir erlendri verzlunarmiðstöð,
hefði mér aldrei órað fyrir. En hver
hefir ekki leyfi til að láta sig dreyma,
og þökk sé höfundi fyrir að leiða
huga barns að þeirri gátu sem sköp-
unin er. Lýsingar hans, „hérna meg-
Bragi
Straumfjörð
in“, á sjávarsíðunni eru mjög vel
gerðar, innan um báta og fisk fer
hann á kostum. En þar sér hann svo
margt sem hann langar að fræða
um, að hraði sögunnar líður fyrir.
Málið er fallegt, þó á eg erfitt
með að sjá hvalbein standa, og al-
gjör óþarfi er að hanga
í svo staðbundnu máli
að gera ekki mun á
sátu og bagga. Fimi
höfundar er of mikil til
að staðhæfa að Sjávar-
börn séu vísindaskáld-
saga. Hátt gerir hann
vísindunum undir höfði,
ef hann telur skjóðuna
þeirra rúma skáldskap,
eða þá lítið úr hugar-
flugi sínu. Það er miklu
meir en málstokkur vís-
inda fái það fangað. í
orðinu er því hrein
þversögn.
Nokkrar villur hafa
lætt sér í bókina, sak-
lausar þó (19, 20, 100,
101, 110, 127). Teikn-
ingar Árna eru listagóðar, falla mjög
vel að efni.
Höfundur hefir lagt metnað í að
gera bókina sem bezt úr garði, og
gaman að sjá, að hann hefir trú á
íslenzku prentverki.
Þökk fyrir bók handa hugsandi
börnum.
Sigurður Haukur Guðjónsson.
Nýjar bækur
Hreinar línur - Lífssaga
Guðmundar Arna
HREINAR línur - Lífs-
saga Guðmundar Árna
eftir Kristján Þorvalds-
son er komin út.
í kynningu útgef-
anda segir: „Eins og
nafn bókarinar ber
með sér fjallar hún um
Guðmund Árna Stef-
ánsson alþingismann
og fyrrv erandi bæjar-
stjóra í Hafnarfirði og
ráðherra. Fáir eða eng-
ir menn á íslandi hafa
verið jafnmikið í sviðs-
ljósi íjölmiðla undan-
farna mánuði og Guð-
mundur Árni. Allir
virtust hafa skoðanir á
Guðmundur
Árni Stefánsson
fram að vinnsla henn-
ar hófst 18. nóvem-
ber. Hefur bókin því
verið unnin á
skemmri tíma en títt
er um slíkar bækur
hérlendis þótt erlend-
is gerist það oft að
bækur um samtíma-
viðburði komi út jafn-
vel nokkrum dögum
eftir að þeir gerðust.
í bókinni fjallar
Guðmundur um líf sitt
og störf og segir frá
kynnum af mönnum
og málefnum.
Útgefandi er Fróði.
Hreinar línur - Lífs-
orðum, athöfnum og gerðum hans
og eftir harða gagnrýni úr ýmsum
áttum sagði Guðmundur Árn: af sér
ráðherradómi og er það nánst eins-
dæmi á íslandi."
í eftirmála Kristjáns Þorvalds-
sonar, höfundar bókarinnar kemur
saga Guðmundar Árna er 244 bls.
og prýdd mörgum myndum. Bókin
er prentunnin í Prentsmiðjunni
Odda hf. Kápuhönnun annaðist
Auglýsingastofan Örkin. Verð bók-
arinnar er 3.390 krónur.