Morgunblaðið - 21.12.1994, Side 28

MORGUNBLAÐIÐ
28 MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 1994
•Vðr
Miðvikudag
fró kl. 10-22
Fimmtudag
frókl. 10-22
Þorláksmessa
frákl. 10-23
Aðfangadag
urá kl.10-12
eldhus-
miðstöðin
Við sendum
um allt land
miðstöðinni
Allir jólahlutír verða
nú seldir með allt að
50% afslætti
lágmúla 6 Sími 684910, fax 684914.
Jólatré,
jólatrés-
dúkar,
jólaseríur
oJL
, Glerborð
m/messingtöppum
Stærð:
Br.
39,4x39,4 cm,
hæð 27,5 cm.
2.820 kr.
Matar- og kaffistell
hvort um sig á
1 .490 kr.
Alpa leðurstóll
1 stk. á Kr með skemli
10.850
eða 2 stólar
fyrir
19.
kr.
Pottasett - þrír pottar
með glerloki og tvö-
foldum botni
2.998 kr
3 stk. óhreinatauskörfur
Mál: Br. 50x33 cm,
hæö 59 cm. Br. 42x29 cm,
hæð 52 cm. Br. 36x23 cm,
hæð 47 cm.
_________L8STIR______
Með gleðiraust
og helgum hljóm
TÖNLIST
Digrancskirkja
AÐVENTUTÓNLEIKAR
Flytjendur Karlakórinn Fóstbræður,
Þórunn Guðmundsdóttir, Hallfríður
Ólafsdóttir og Bjarni Þór Jónatans-
son. Stjórnandi: Ami Harðarson.
Sunnudagur 18. desember 1994.
AÐVENTAN er ein samfelld kór-
tónlistarhátíð, ekki aðeins hjá
kirkjukórunum heldur og tónleika-
kórunum og Sinfóníuhljómsveit ís-
lands var með sérstaka bamatón-
leika undir stjórn Gerrit Schuil sl.
laugardag. Ekki er hægt að gera
öllum þessum tónleikum skil og var
t.d. ekki viðkomið að hlýða á fjöl-
skyldutónleika sinfóníunnar, þó
fróðlegt hefði verið að heyra Gerrit
Schuil stýra sveitinni í fyrsta sinn.
Að þessu sinni var Karlakórinn
Fóstbræður fyrir valinu, með tón-
leika í nýrri kirkju, með nýtt orgel,
kirkju reista í túnjaðri bóndabýlisins
Digraness, en þar voru þriðju
áskriftartónleikar kórsins haldnir.
Digraneskirkja er glæsilegt Guðs-
hús og það sem ráðið verður í hljóm
hennar, eru hljómgæðin einhver þau
bestu, sem þekkjast í kirkjum höfuð-
borgarinnar. Þarna er um að ræða
frekar lítinn endurhljóm, utan þá
hljómfýllingu, er gerir t.d. söng
mjög áferðarfallegan.
Orgel kirkjunnar er smíðað á
verkstæði Björgvins Tómassonar
orgelsmiðs, svipmikið og fallegt
verk, geirneglt ofan frá og niður í
gólf, samkvæmt fornri smíðavenju
og er hljómur orgelsins fallegur og
skýr, þó enn eigi eftir að fínstilla
intónunina. Nýtt orgel eru tíðindi
og forðum var orgelum gefið nafn,
eins og kirkjuklukkum. Björgvins-
orgelið í Digraneskirkju er 19 radda
og verður fróðlegt að heyra það í
tónmáli orgelmeistaranna. Vel
mættu kirkjur landsins huga að, þar
sem íslensicur smiður á í hlut og
þá muna, að saga okkar íslendinga
geymir það betur, ef íslenskt er og
vel gjört, en það sem erlent er.
Þama má heimóttarskapur ekki
ráða ferð, til skemmda, eins og gerst
hefur varðandi samanburð á ís-
lensku og erlendu hugviti og kunn-
áttu, á öllum verksviðum okkar ís-
lendinga.
Karlakórinn Fóstbræður hóf tón-
leikana „Með gleðiraust og helgum
hljóm“ og tvískiptur kórinn, hóparn-
ir staðsettir sinn hvorum megin,
söng þvert yfir kirkjuskipið í ótrú-
lega samfelldum hljómi. Þarna
mætti sem best útfæra antifón-söng
og „ecco“-söngverk 16. og 17. ald-
ar. Þórunn, Hallfríður og Bjarni
fluttu aríu eftir Handel, Meine seele
hört im Sehen og var flutningurinn
hinn besti.
Á efnisskránni voru þijár radd-
setningar eftir Jón Þórarinsson, á
jólalögunum, Velkomin vertu, Hin
fegursta rósin er fundin og Sjá, him-
ins opnast hlið, sem kórinn söng
mjög agað og fallega. Raddsetning
eftir undirritaðan, á íslenska þjóð-
laginu Hátíð fer að höndum ein, var
einnig vel flutt af kórnum, við sam-
leik Hallfríðar á flautu og undirleiks
Bjarna á nýja orgelið.
Tvær raddsetningar á sálmalög-
unum Heiðra skulum við Herrann
Krist og Betlehem hjá blíðri móður,
fyrir flautu og einsöng, eftir Þorkel
Sigurbjörnsson, heyrði undirritaður
nú í fyrsta sinn og í samspili flaut-
unnar og sálmalagsins mátti fínna
hugblæ náttúruómunar, fegurð, sem
var mjög fallega mótuð í flutningi
Þórunnar og Hallfríðar.
Skaparinn stjama, Herra hreinn,
er nýr texti, eftir dr. Sigurbjöm
Einarsson biskup, við gamla sálma-
lagið Víst er þú Jesú, kóngur klár,
í raddsetningu Páls ísólfssonar. Þar
mátti heyra nokkuð af hljómstyrk
orgelsins. Hallfríður lék það fræga
lag Syrinx, eftir Debussy mjög fal-
lega og með orgelinu, Largo úr cem-
balkonsert, eftir J.S. Bach (BWV
1056), sem er að hluta til umritun
á glötuðum óbókonsert. Þórunn
söng með kómum tvær litlar bænir,
eftir Poulenc og tvö jólalög, með
orgeli og flautu, eftir Frank Mártin.
Þessi smáverk era hvorki nógu góð
tónlist, eftir þessu ágætu tónskáld,
né af þeirri gerðinni, að falla vel inn
í þessa efnisskrá. Blake song nr.
9, eftir Vaugham-Williams, var sér-
lega vel sunginn án undirleiks, af
Þórunni, eins og reyndar önnur lög
á efnisskránni, sem hún tók þátt í
að flytja.
Tvö lög eftir Sigvalda Kaldalóns,
Nóttin var sú ágæt ein og Aðfanga-
dagskvöld jóla, vora vel flutt, sér-
staklega það fyrra, sem er meistara-
smíð en seinna lagið er aftur á
móti svolítið misheppnuð tónsmíð,
með slæmum tengingum á milli
kafla, mjög laust í formi og klaufa-
lega hljómsett.
Varðandi raddsetningar á þjóð-
lögum era aðalega ríkjandi tvær
stefnur og sú fyrri gengur út á að
vera trúr tónskipan þjóðlagsins og
sú seinni, að færa lagið til nútíma-
legrar gerðar. Með báðum aðferð-
unum hafa verið gerðar frábærar
raddsetningar, að ekki sér talað um
þegar þjóðlög hafa verið notuð sem
stef í stærri tónverkum.
Franska jólalagið Ding dong, er
raddsett að Göte Widlund og þar
reynir hann bæði að halda og sleppa,
varðandi stíl lagsins, sem í þessari
gerð verður svo sem ekki neitt. Til
eru margar betri og jafnvel franskar
raddsetningar á þessu vinsæla jóla-
lagi.
Það aldin út er sprungið, snilldar-
verk Praetoriusar, negrasálmurinn,
Far, seg þá frétt á fjöllum og síð-
asta viðfangsefni tónleikanna, í dag
er glatt í döpram hjörtum, eftir
meistara Mozart, voru öll vel sungin
undir stjórn Árna Harðarsonar og
nutu góðrar hljómgunar Digranes-
kirkju. Árni leggur áherslu á agaðan
söng og fallega samhljóman radd-
anna, sem naut sín einkar vel í sál-
malögunum, sérstaklega í frábæram
raddsetningum Jóns Þórarinssonar
og Páls Isólfssonar og síðast, en
ekki síst, í Nóttin var sú ágæt ein
og lagi Mozarts. Þetta voru fallegir
tónleikar er áttu fagra hljómvist í
hinni fagurómandi Digraneskirkju.
Jón Ásgeirsson
BOKMENNTIR
Skáldsaga
LETRAÐ í VINDINN.
SAMSÆRIÐ
eftir Helga Ingólfsson. Mál og menn-
ing, 1994 — 342 síður. 3.380 kr.
EN HVAÐ vitum við svo sem um
Rómveija? Við vitum að þeir byijuðu
smátt, einhvers staðar úti í mýri, en
komust langt og lögðu undir sig lönd
á lönd ofan, Caesar fór um Gallíu
og braut brýr, reisti skíðagarða,
landstjórinn í Palestínu þváði hendur
sínar í keri og svo keisari eftir keis-
ara, í fyrstu snjallir en síðan spilltir
ög eftir það hnignun og fall niður í
barbarí og að síðustu: latína sem
hornreka í þremur íslenskum
menntaskóium; ekki er það kræsileg-
ur endir fyrir menningu heimsveldis.
En Róm lokkar. Saga Rómaveldis
er full af góðum söguefnum; svo
ríkulega skreytt morðum, misferlum
og síðast en ekki síst stórfenglegri
hnignun. Fyrir okkur nútímafólk
virðist hin hrausta og hetjulega Róm
upphafsaldanna ekkert sérlega
áhugaverð. Það er ekki fyrr en
heimsveldinu tekur að vaxa ásmegin
að við teygjum fram álkuna og förum
að fylgjast með þessari sögu, hvem-
ig hægfara hnignunarkvörnin malar
stórveldið innan frá með auði og
vellystingum, spillingu og klækjum.
Rómarsaga Helga Ingólfssonar kann
vel að greina frá þessum hlutum.
Hér segir af prettum og svikum,
veislum, gleðihúsum, drykkju og ást-
armálum í stórborginni og allt er
þetta ofíð saman í spennandi sögu-
þræði.
Uppistaða hans er flestum beim
kunnug sem eitthvað hafa haft veður
af rómverskri sögu: Samsæri Cati-
línu gegn öldungaráðinu og ræðis-
manninum Cíceró árið 63 f. Kr. Þess-
ir viðburðir mynda hornsteininn í
hinum frægu catilínísku ræðum Cí-
cerós, einum af helstu verkum vest-
rænna bókmennta, fyrirmynd
mælsku og ræðumennsku um aldir,
og þeim lauk með því að Catilína
hélt á brott frá Róm með liði sínu,
norður á Etrúríu og féll í bardaga
árið 62 f. Kr., skammt
frá þeim stað þar sem
nú stendur borgin
Pistoia í norðurhluta
Toscana.
Þessi samsærissaga
drífur atburðarásina
áfram og hún er sögð
af leikni sögmanns sem
kann að draga upp
valdataflið og gera það
að spennandi lesningu
og hún á sér óefað
hápunkt í dauða Catal-
ínu og liðsmanna hans
í örvæntingarfullri til-
raun þeirra til útrásar
úr hverkví sinni. En
þegar upp er staðið er
það ekki endilega þessi samsæris-
saga sem skiptir hér öllu máli heldur
fremur hvemig hún birtir baksvið
sitt: Róm andstæðnanna, Róm of-
gnóttar og fátæktar, þar liggur hin
eiginlega sögugleði höfundarins.
Sögumaðurinn, Helvetíus Cinna, er
ekki aðeins að greina frá samsæri
og pólitískri refskák, hann er ekki
síður að greina frá lífi skáldsins
Catúllusar í Rómarborg. Þessi skáld-
skapur er bóhemsaga. Catúllus, af
ríku bergi brotinn, kemur til stór-
borgarinnar af því að hann vill vera
skáld en faðir hans vill koma honum
til mennta og helst gera úr honum
nýtan höld en hvorugt freistar hins
unga hagyrðings. Hann vill skemmta
sér, drekka og yrkja, unna ungum
piltum og lokkandi meyjum. Ferðir
hans með bóhemhjörðinni um borg-
ina eru ákjósanlegur vettvangur til
að lýsa hinni spilltu Róm, „skækju
heimsins", eins og höfundur nefndir
borgina. Þær birta allt baksviðs-
skrautið sem lesandinn tengir ósjálf-
rátt við Róm, þá Róm sem hann man
eftir úr Fellinimynd-
unum, Caligúlaþáttun-
um og Quo vadis?, þá
Róm sem er lítið annað
en spilltur haugur og
þess vegna svo lokk-
andi, sætrotnandi þefur-
inn af hnignuninni virð-
ist senda fólk í hálfgerða
vímu.
Hið sögulega við
þessa óguðlegu skáld-
sögu er því annars vegar
áhugi á veislum og
giaumi, lífshlaupi skálds
sem flosnar upp úr námi
af því að hann vill skrifa
og „vera fijáls". Hins
vegar era það stjórnmál-
in og refskák þeirra sem augljóslega
eiga sér hliðstæðu í stjómmálasið-
ferði samtímans. Þar ganga hrossa-
kaupin á víxl og hver reynir sem
best hann getur að koma sinni ár
fyrir borð, rétturinn er fótum troð-
inn, hver maður falur fyrir fé, og —
til að staðfesta regluna — þá er að-
eins einn sem hefur fastar skoðanir
og sem þorir að segja það sem segja
þarf, öldungaráðsmaðurinn Cató (af-
komandi hins fræga), hinir eru stað-
festulausir tækifærissinnar. Er Róm
þá Reykjavík? Varla er hægt að segja
það, en samt sem áður er Ijóst að
höfundur vill benda hér á hliðstæður
þó að þær séu aldrei útfærðar sem
hrein og klár samfella. Það er frem-
ur á öðru sviði sem hliðstæður Róm-
ar og Reykjavíkur verður áberandi,
nefnilega þegar kemur að þeim skoð-
unum sem sögumaðurinn setur fram
og sem ráða yfir sögunni þegar allt
kemur til alls. Því þótt saga Helga
sé vel byggð og sé spennandi lesning
er henni stjómað af gamalkunnum
hugmyndatuggum, klisjum um
skáldskapinn, stjómmálin, eðli
mannsins, eðli valdsins og annarra
slíkra mála. Það er því með blöndnum
huga að bókin er lesin. Annars vegar
er hér heillandi heimur, eiginlega
sjónvarpsheimur þar sem mikil örlög
og ríkulegur baksviðsbúnaður með
ótal senum sem sýna hallir og glæsi-
mennsku, veislur og dýrðir ráða ferð-
inni. Þetta er heimur þar sem vondir
menn (kvalalosti Gajusar Júlíusar er
dæmi um sli'ka klisjukennda uppá-
komu sem er helst skyld einhverri
sjónvarpsseríu) og góðir senda frá
sér strauma sína, þar sem eymd og
volæði eru sett andspænis lúxus og
svalli en þar sem allt lendir að end-
ingu undir sama hattinum; svona var
Róm, miklar andstæður, mikil örlög,
en sem er samt svo skemmtilega
kitlandi. Hins vegar er einskonar
vasaheimspeki sem einkum birtist í
upphafi hvers kafla þar sem sögu-
maðurinn Cinna heldur eilitla prédik-
un til upphitunar. Þó að fýrstu per-
sónu sögumenn verði seint taldir
áreiðanlegar málpípur höfunda (líkt
og reyndar aðrir sögumenn í skáld-
verkum) þá er tónninn í þessum fyrir-
lestrum slíkur að þar mætti ætla að
færi miðaldra reykvískur borgari
með allar þær „heilbrigðu" skyn-
semisskoðanir á lífínu og tilvonandi
sem hann telur „sjálfsagðar og rétt-
ar“. Þessar skoðanir era hins vegar
svo miklar tuggur að lesandinn hefur
ekkert með þær að gera, þær flækj-
ast eiginlega bara fyrir atburðarás-
inni og spillingarlýsingunni sem era
það sem ber bókina uppi. En þær
hanga ekki bara þama, þær eru óað-
skiljanlegur hluti af heimsmynd
verksins, hún er nefnilega eilítið í
ætt við aðsenda grein í Morgunblað-
inu, heimspeki þess sem vill leggja
orð í belg. En það verður seint sagt
að þessi saga sé leiðinleg. Hún er
skrifuð af fagmennsku „lipurs höf-
undar“ eins og slíkur skriftarháttur
var nefndur hér í eina tíð, vandlega
saumuð saman og sniðin að þörfum
lesanda. Höfundurinn hefur lofað
framhaldið, spennandi verður að sjá
hveija mynd Róm tekur á sig, hvaða
mynd hennar skýtur þá upp á yfír-
borðið.
Kristján B. Jónasson
Segðu mér
söguna af Róm
Helgi Ingólfsson