Morgunblaðið - 03.01.1995, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 3. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Hugleiðing um Island og framtíðina
Fríðun - Leið
að bættum hag?
unnin tillaga. (SSS/HAE).
í upphafi árs
Á undanförnum áratugum hef-
ur íslendingum tekist að vinna sig
upp úr því að vera ein fátækasta
þjóð Evrópu í það að komast í hóp
hinna auðugustu. Á síðustu árum
hefur hinsvegar slegið nokkuð í
bakseglin, og ljóst virðist að kom-
ið sé nálægt mörkum sem auðlind-
ir sjávar geta gefið af sér. Það er
þvl mikilvægt að reyna að finna
ný sóknarfæri svo að unnt verði
að halda hér uppi sömu góðu lífs-
kjörunum fyrir núverandi og kom-
andi kynslóðir. í byijun nýs árs
er tækifærið oft notað til að horfa
fram á við. Í þessari grein og
tveimur til viðbótar er ætlunin að
varpa fram hugmyndum varðandi
þessi mál, sem höfundur hefur
verið að bræða með sér undan-
gengin þrjú ár. í hinni fyrstu verð-
ur grunnhugmyndin kynnt, í þeirri
næstu verður hugleitt hvaða
möguleikar gætu hugsanlega opn-
ast Isiendingum og einnig sagt frá
athyglisverðum viðbrögðum er-
lendis frá, og í þeirri þriðju verður
fj'allað um hvort togstreita kunni
að vera milli þeirra hugmynda sem
hér verða kynntar og stórvirkjana-
hugmynda á hálendinu austan-
verðu.
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
fæst á Kastrupflugvelli
og Rábhústorginu
Pignrgimhlabib
-kjarni málsins!
Auðæfi íslands
Margir eru réttilega þeirrar
skoðunar, að í sérstæðri og lítt
snortinni náttúru Islands geti ver-
ið fólgin umþalsverð auðæfi. Þeir
vonast til að Islending-
ar muni geta byggt
upp ýmis tækifæri á
sviði ferðaþjónustu og
matvælaiðnaðar sem
muni verða byggð á
þeirri jákvæðu ímynd
sem landið nýtur eða
muni njóta í framtíð-
inni. En því miður
virðist staðan vera sú
í dag að ísland hefur
enga sérstaka ímynd
meðal íbúa Evrópu og
Bandaríkjanna, hvorki
jákvæða né neikvæða.
Það er skoðun þeirra
er til þessara mála
þekkja að ísland sé
fólki almennt ekki
ofarlega í huga og þekking á land-
inu sé fremur takmörkuð meðal
almennings, þó þetta sé að breyt-
ast hægt og bítandi vegna stöð-
ugrar viðleitni til kynningar. Helst
sé að fínna jákvæða afstöðu til
íslands meðal menntaðri íbúa í
Þýskalandi. Þar sem að sterk og
jákvæð ímynd landsins myndi
væntanlega bæta mjög möguleik-
ana á að nýta tækifæri af því tagi
sem minnst var á hér að ofan er
mikilvægt að fínna leiðir sem
gæti gert Islendingum auðveldara
að byggja upp slíka ímynd.
„Hornsteinn“
Hér verður varpað fram þeirri
hugmynd að eftirsóknarvert gæti
verið fyrir ísland að eignast það
sem undirritaður hefur kosið að
nefna „hornstein" í ímynd lands-
ins. „Hornsteinn“ skilgreinist sem
eitthvert það auðskilgreinanlegt
fyrirbæri sem er vel þekkt meðal
almennings á alþjóðavettvangi og
gerir það að verkum að viðkom-
andi land hefur „sterkan persónu-
leika“ meðal annarra þjóða, ef svo
má að orði komast. Sem dæmi um
homsteina einstakra landa má
nefna Eiffelturninn og Sigurbog-
ann í Frakklandi, (áður var það
konungshöllin Versalir), Frelsis-
styttuna (Bandaríkjunum), Alpana
(Sviss) og Pýramídana í Giza
(Egyptalandi). Ekki geta öll lönd
státað af „hornsteini“. Lönd eins
og Belgía, Noregur og Kanada,
vissulega merkileg lönd með
margt frambærilegra staða, hafa
ekki sterka og afger-
andi ímynd á alþjóða-
vettvangi svipað og
Frakkland hefur. I
þessum hópi verður
einnig að telja ísland,
en það er ekki hægt
að benda á neitt það
fyrirbæri á íslandi
sem er jafnt augljós-
lega þekkt á alþjóða-
vetvangi og til að
mynda Kínamúrinn
og hofín á Akrópólis-
hæð. Gullfoss, Geysir
og húsið Höfði ná því
ekki, þrátt fyrir góðan
vilja Islendinga.
Ef íslendingum
tækist að byggja upp
slíkan „homstein“ væri betra ef
hann væri ekki aðeins þekktur
heldur væri einnig táknrænn fyrir
eitthvert gildi sem væri almenn-
ingi hjartnæmt, svipað og Eiffelt-
urninn er tákn glæsileika og stíls,
sem tengist ímynd Frakklands og
tískuiðnaðar Parísarborgar sér-
staklega. Þegar litið er yfir hver
þróunin hefur verið varðandi lífs-
gildi á síðustu árum sést að al-
menningur hefur látið sig • um-
hverfismál æ meira varða,(l) sem
hefur leitt til aukins áhuga á
verndun ósnortinnar náttúra. Á
því sviði teljum við íslendingar
okkur einmitt eiga gott sóknar-
færi. Það er hinsvegar ekki sjálf-
gefíð mál fyrir heila þjóð að öðlast
ímynd hreinleika og ósnortinnar
náttúru, jafnvel þó hún hafi yfir
að ráða gnótt af þeim gæðum. Á
tímum sífellt aukinnar fjölmiðlasí-
bylju og auglýsinga er ekki nóg,
að mati undirritaðs, að láta heyr-
ast fullyrðingar I bæklingum og
öðru um hreinleika íslands, því
nóg er af aðilum sem reyna að
selja sína vöru með tilvísun til
slíks, og hverjum á almenningur
í Evrópu og Bandaríkjunum að
trúa? Það myndi hjálpa mjög ef
íslendingar gætu teflt fram ein-
földu og skýru fyrirbæri, hvers
sérstaða og trúverðugleiki væru
jafnframt ómótmælanleg, sem íbú-
ar erlendis gætu tengt við hugök-
in „hreinleiki og ónsortin náttúra".
Og þá komum við að hugmyndinni
um „hornsteininn".
Tillaga að „hornsteini" íslands
Hugmynd undirritaðs er að ís-
lendingar taki ákvörðun um að
þeir ætli að sjá til þess að hin
sérstæða náttúra landsins muni
ekki spillast heldur verði haldið í
Á íslandi er að fínna
stærstu svæði í Vestur-
Evrópu sem enn eru lítt
eða ekki snortin af
manna völdum, segir
Sverrir Sv. Sigurðar-
son, og leggur til að við
varðveitum þessa nátt-
úruauðlind sem horn-
stein að ímynd landsins.
uppranalegu ástandi, svo núlifandi
íslendingar og aðrir íbúar jarðar,
sem og ókomnar kynslóðir í fram-
tíðinni, geti notið hennar. Þetta
má einnig rökstyðja með því að á
íslandi sé að finna stærstu svæði
í Vestur-Evrópu sem séu enn lítt
snortin af manna höndum, og því
megi líta á það sem einskonar sið-
ferðisskyldu að Islendingar sjái til
þess að þau spillist ekki. í því
augnamiði verði friðað svæði sem
sýnt er á meðfylgjandi mynd, og
það lýst sem friðland (e. „nature
reserve“). Innan þessa friðaða
svæðis myndi vera að finna nokkr-
ar af helstu náttúruperlum íslands
og má meðal þeirra nefna Heklu,
Þórsmörk, Landmannalaugar,
Lakagíga, Vatnajökul (stærsta
jökul landsins og Evrópu), Öskju
og Ódáðahraun, auk þess sem að
því myndu liggja þjóðgarðarnir
Skaftafell og Jökulsárgljúfur.
Röksemd fyrir friðun svo stórs
svæðis gæti verið sú að íslensk
náttúra sem heild sé merkileg og
þess virði að tryggja upprunaleika
hennar, en ekki aðeins einstakir
afmarkaðir bútar hennar. Þetta
svæði myndi hafa þá athyglisverðu
sérstöðu að vera lang stærsta frið-
aða svæði í Vestur-Evrópu, u.þ.b.
30.000 ferkílómetrar að stærð.
Það svæði sem kæmist næst því,
skv. eftirgrennslan, era þrír sam-
liggjandi þjóðgarðar auk eins frið-
lands í Norður-Svíþjóð, samtals
8.082 ferkílómetrar(2). Undirrit-
uðum hefur sýnst að önnur lönd
hafí ekki möguleika á að tefla fram
stærri svæðum en því sem hér er
lagt til að verði friðað. Getur það
skipt töluverðu máli vegna þess
að þau fyrirbæri sem eru stærst
og mest vekja oft meiri athygli
en önnur, og hugtakið „stærð“
verður aldrei vefengt, meðan að
hugtök á borð við „fagurt“, „sér-
stætt“ og „stórbrotið" eru meira
háð huglægu mati. Hér að ofan
sagði að ef til vill mætti líta á það
sem einskonar siðferðisskyldu ís-
lendinga að þeir sjái til þess að
við því litla sem eftir er af ósnort-
inni náttúru í Vestur-Evrópu verði
ekki hróflað af manna völdum. Það
er þó síður en svo hugmynd undir-
ritaðs að slík viðleitni yrði íþyngj-
andi fyrir íslendinga, heldur þvert
á móti. Um það fjallar önnur grein.
Heimildir:
1. Sbr. t.d. kynnningu Margrétar Guð-
mundsdóttur, frkv.stj. hjá Q8 Petroleum,
á s.k. RlSC-lífsstílsrannsóknum á morg-
unverðarfundi hjá FVH, 21. október
1994.
2. Uppiýsingar úr: „Skyddad natur“,
útg. Naturvárdsverket 1992 (Svíþjóð),
„Norways national parks“, útg. Ministry
of Environment o.fl. 1989, svar frá
Ministry of the Environment í Finnlandi,
nóv. 1992, við fyrirspurn.
Höfundur nemur viðskiptafræði
við Háskóla Islands.
Sverrir Sv.
Sigurðarson
LOKAÐ I DAG ÞRIÐJUDAG
UT£ALAN HEFST
A MQRGUN
Oáumv.
Seltiarnarnesi