Morgunblaðið - 08.01.1995, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
við kaþólsku var hann heillaður af Jesúítun-
um. Þeir höfðu víða byggt upp nokkurs kon-
ar ríki í ríkinu, stjórnuðu heilu landsvæðunum
í anda upplýsts einveldis og mamma og pabbi
heimsóttu þessa staði og Jesúítaklaustrin.
Þau ferðuðust með langferðabílum eins og
innfæddir, jafnvel þó ferðin tæki allt að sólar-
hring og tóku með sér eigin hengirúm líkt
og innfæddir, líka þegar pabbi var orðinn
65 ára. Alls staðar tóku þau fólki tali. Ein-
hvetju sinni fengu þau hvergi inni á ferð í
Kólombíu nema í hóruhúsi bæjarins og þá
var að taka því. Mamma kippti sér heldur
ekkert upp við að hjálpa einni stúlkunni að
sauma rennilás í kjólinn hennar. Þau keyrðu
um Mið-Austurlönd á sjötta áratugnum, um
Egyptaland, Líbanon, Sýrland, Jórdaníu, íran
og Irak, sem þeim fannst mikið menningar-
ríki. Á þessum tíma var þarna fátt um Evr-
ópubúa og vel tekið á móti þeim. Þau höfðu
því allt aðrar skoðanir á Israel, voru höll
undir arabana, og það var varla nokkur ann-
ar í Noregi á þeim tíma. Þegar pabbi var
kominn á eftirlaun undir 1970 brugðu þau
sér til Þýskalands, keyptu sér þar Volkswag-
en og keyrðu á honum til Indlands.
Milli ferðanna gerði pabbi töluvert af því
að skrifa ferðagreinar, segja ferðasögur í
útvarpið og halda fyrirlestra og myndasýn-
ingar, svo hann gat haft svolitlar tekjur af
ferðunum. Hann skrifaði hjá sér á ferðalögum
og auk þessa liggja eftir hann handrit að
fýrirlestrunum og frásögnum."
Vúdútrommur á Haítí
Vilhjálmur hefur sjálfur gert víðreist, lærði
læknisfræði í Dyflinni og tók kandidatsárið
úti í heimi.
„Ég hafði of lágar einkunnir til að komast
í læknisfræði í Noregi, svo eins og margir
Norðmenn las ég læknisfræði í Dyflinni. Þar
kynntist ég Hönnu, konunni minni, sem er
norsk, og við ákváðum að fara eitthvert ann-
að til að taka kandidatsárið. Það varð úr að
við fórum til Trinidad og þar fæddist Alex-
andra dóttir okkar. Við þurftum ekki að sjá
eftir að hafa valið þennan stað. Það var afar
áhugavert að dveljast þarna þetta ár. Eyjan
er þróunarland, en þarna ríkir engin neyð
og mannlífið er gott. í raun er það eins og
grínútgáfa af evrópsku landi. Helmingur íbú-
anna eru svertingjar og helmingurinn af ind-
verskum ættum, bæði hindúar og múhameðs-
trúarmenn. Siðferðið í kynlífsmálum er fijáls-
legt, svo ekki sé meira sagt, og innfæddir
kunna að njóta lífsins, en viðbrögðin geta
verið sterk. Til dæmis var komið með á
sjúkrahúsið unga indverska stúlku. Faðir
hennar hafði höggvið af henni hendurnar,
því hann var ósáttur yfir unga manninum,
sem hún hafði verið með.
Við höfðum stúlku til að líta eftir Alex-
öndru, svo að í lokin gátum við farið í stutta
ferð til nálægra eyja, sem hafa allar verið
evrópskar nýlendur. Sankti Thomas eru eins
og smækkkuð útgáfa af Danmörku, Mart-
inique er eins og svart Frakkland í hitabeltis-
útgáfu og á Curacao, sem var hollensk, sjást
vindmyllur og tréskór. Eyjarnar lifa á þessum
sérkennum sínum, því þangað koma Banda-
ríkjamenn og finnst að þeir hafi komið til
Danmerkur, eftir að koma til Sankti Thomas
og svo framvegis.
Á Haítí vomm við í fjóra daga. Þegar við
komum á flugvöllinn spurðum við eftir hót-
eli og var vísað á Hilton-hótelið, sem við
sögðum vera of dýrt. Þá var okkur vísað á
annað hótel þarna í Port-au-Prince, sem hét
„Sunset Strip“ eða einhveiju álíka gervilegu
nafni. Okkur fannst það nú líka ærið dýrt,
en tókum á tai eigandann, sem var mjög
hugguleg dama. Einhvern veginn bárust
Mið-Austurlönd í tal og að okkur langaði
þangað. Það féll henni vel að heyra, því hún
palestínsk. Hún benti okkur síðan á stað á
Suður-Haítí, sem við skildum heimsækja, og
sagði okkur hvernig við kæmumst þangað
með rútu.
Fátæktin í Port-au-Prince var óskapleg,
en allt var dýrt. Ómerkilegir plastskór, sem
flestir gengu í, kostuðu fimm dollara, þegar
laun fyrir tveggja daga vinnu voru einn doll-
ari. Dómkirkjan í Port-au-Prince var upplýst
á kvöldin og þar gengu stúdentar um og lásu
í birtunni frá kirkjunni. Það var allt eftir
þessu. Aðalgatan var malbikuð, en annars
engar aðrar götur. Við forsetahöllina voru
hermenn með vélbyssur og skriðdrekarnir í
gangi. Allt eins og klippt út úr bók eftir
Graham Greene. Rútan sem við fórum með
var reyndar ekki eins og við áttum að venj-
ast, heldur aðeins vörubíll, þar sem farþeg-
arnir sátu á pallinum og við vorum aftast.
Ferðin átti að taka fjóra tíma. Fyrst var
keyrt eftir vegi, síðan troðningum og að lok-
um eftir árfarvegi. Allt í einu snarbremsaði
bílstjórinn og bakkaði í einum grænum rétt
í tæka tíð til að forðast flóð, sem ruddist
niður árfarveginn. Vatnsflaumurinn bar með
sér tijástofna og annað lauslegt og þarna
máttum við dúsa klukkustundum saman. Það
sótti að okkur þorsti, svo við keyptum eitt-
hvert gosdrykkjaglundur af samferðafólki
okkar. Krakkarnir voru hins vegar ekki í
vandræðum með að útvega hreint vatn. Þau
stukku niður af bílnum, grófu dældir í
sandinn, létu vatnið renna í þær og standa,
þar til mórautt vatnið var orðið tært og
drukku svo úr pollunum eða seldu vatnið.
Bílstjórinn reyndi síðan að freista þess að
komast yfir, en bíllinn festist úti í ánni, far-
þegarnir syntu og óðu í kring og reyndu að
losa hann, en lítið miðaði og við vorum ekki
einu sinni komin hálfa leið. Þá kom aðvíf-
andi jeppi með hóp af bandarískum trúboð-
um. Þeir voru á leið upp í fjallaþorp nokk-
urt, þar sem einn trúboðanna hafði verið sem
ungur maður. Nú var hann á heimleið eftir
langa þjónustu og samverkamenn hans höfðu
gefið honum ferð í þetta þorp, þar sem hann
hafði verið forðum. Það varð úr að við slóg- .
umst í för mqð þeim. Á tilteknum stað áttu
þeir að mæta þorpsbúum með hesta, því
lengra var ekki hægt að komast á bíl, en
þar var enginn fyrir, svo úr varð að hópurinn
lagði af stað fótgangandi og við þá líka. Það
hellirigndi, farið að dimma og leiðin heldur
torfarin, upp og niður hóla og hæðir. Fremst
gekk lítill strákur, með risastóran hatt og
vísaði veginn, þá komu prestarnir þrír og við
rákum lestina. Presturinn, sem ætlaði að
messa, hélt hempunni hátt á lofti, svo hún
ataðist ekki í leðju. Eftir dijúga göngu spurði
einn prestanna strákinn, hvort enn væri langt
eftir. Já, sagði strákurinn og það reyndist
rétt vera, því við gengum og gengum.
Á endanum komum við í lítið þorp, þar
sem var lítil kirkja og þar var okkur komið
fyrir á heimili nokkru. Okkur voru fengnar
strámottur til að sofa á. Ég svaf eins og
steinn, en Hanna heldur lausar og heyrði í
vúdútrommum alla nóttina. Morguninn eftir
spurðum við strákinn hvort þarna heyrðist
stundum í trommunum, en hann harðneitaði
því. Hanna var þó ekki í vafa um hvað hún
hafði heyrt. Nú var komin glampandi sól og
þá sáum við loks hvað umhverfið var unaðs- ■
lega fallegt. Húsmóðirin á heimilinu gaf okk-
ur kaffi með aðstoð dætra sinna og kaffibaun- ■
irnar voru steyttar áður en hellt var upp á.
Þótt presturinn, sem messa átti, hefði haldið
á hempunni eins og best hann gat hafði hún
þó atast leir að neðan, svo móðirin bað eina
dætranna að fara með hempuna niður að
ánni og hreinsa neðan af henni. Eitthvað
skoluðust fyrirmælin þó til, því hún dýfði
henni á kaf í ána og þar með var útséð um
að hægt yrði að nota hana við messuna, sem
átti að byrja kl. ellefu.
Klukkan ellefu var þó enginn kominn.
Sóknarbörnin voru ekki nákvæm á tímasetn-
ingunni, heldur tíndust smátt og smátt að,
en seinnipartinn var orðið messufært. í litlu
þorpskirkjunni sátu karlar öðru megin og
konur hinum megin. Bandaríski presturinn
kunni ekki frönsku, þrátt fyrir langa dvöl á
Haítí, en hélt þrumandi og innblásna ræðu
á ensku, sem innfæddur svertingjaprestur
þýddi án minnstu blæbrigða. Eftir messuna
héldu trúboðarnir heim á leið og við þá líka.
Heimferðin var öllu tignarlegri en aðkoman,
því nú fengum við litla hesta til reiðar. Fremst
riðu prestarnir, svo við og á eftir gengu inn-
fæddir syngjandi, svo mikilúðlegri skrúð-
göngu hef ég ekki séð. Þegar við komum
seint og um síðir til kunningjakonu okkar,
hótelstýrunnar, var hún orðin ærið áhyggju-
full, þar sem við vorum miklu lengur í burtu
en við ætluðum.
Þetta var okkar fyrsta meiriháttar ferð
og síðan höfum við reynt að fara í lengri
ferðir annaðhvert ár. Fyrir utan Evrópu höf-
um við ferðast um Kina í fimm vikur og
sáum þó aðeins eitt hornið í þessu víðfeðma
landi, farið um Ástralíu, Egyptaland, Japan
og Suður-Ameríku. Það fer ekki hjá að ýmis-
legt hafi á daga okkar drifið. í Kína sátum
við eitt kvöldið á veitingastað, þar sem sýnd-
ir voru þjóðdansar. Við sama borð sátu ítölsk
hjón og kona frá Suður-Afríku. ítalirnir
spurðu okkur hvaðan við værum og þegar
hjónin heyrðu að við væru frá Þrándheimi
könnuðust þau við bæinn og nefndu eitt af
hótelum bæjarins. Sú suður-afríska var líka
frá smábæ og einnig þar þekktu þau hótel.
Itölsku hjónin voru frá Róm, ferðuðust heil
býsn og héldu mest upp á Noreg og Suður-
Afríku, því þau sóttust eftir fámennum stöð-
um til að hvíla sig á ysi og þysi Rómar. í
Súdan vorum við í lestarklefa með tveggja
metra háum surt í svörtum leðuijakka. Hann
hafði ferðast um Norðurlöndin og þar fannst
honum Reykjavík bera af.“
Svörl barnapía
læknafjölskyldunnar
í Horður-Noregi
„Eftir dvölina á Trinidad fórum við til
Noregs, þar sem við höfum búið síðan. Auk
Alexöndru eigum við soninn Thomas. Með
okkur frá Trinidad kom Winnie Judy Garland
eins og hún hét. Norðmönnum finnast þeir
hávaxnir, en hún var 1,80 á hæð, sterklega
vaxin og með negrafléttur í allar áttir, svo
hún var harla áberandi kvenmaður. Við
Hanna fengum fyrst vinnu nyrst í Noregi, í
Bodö, og þar hafði annar eins kvenmaður
og Winnie ekki sést, hvað þá að læknarnir
þar hefðu haft slíka stofustúlku. Hún vakti
ekki síður athygli á ströndinni á Spáni, þeg-
ar við vorum þar í heimsókn. Þeir höfðu sér-
stakar nafnavenjur á Trinidad. Bróðir hennar
hét Nathaniel Sinatra Frank og sonur hans
auðvitað Sinatra Junior. Og Winnie skýrði
dóttur sína Michelle Ma Belle í höfuðið á
bítlalaginu. Hún var hjá okkur í þijú ár, en
fór þá til Kanada, þar sem foreldrar hennar
voru. Hún giftist manni, sem hún sagði að
liti út eins og Norðmaður, en hann mis-
þyrmdi henni. Fyrstu árin skrifaði hún okk-
ur, en svo hættu bréfin að koma.
Þegar ég var að ljúka námi gerði ég til-
raun til að komast til íslands. Ég skrifaði
Læknafélagi íslands, sagðist vera af íslensk-
um ættum og með íslenskt vegabréf og gæti
hugsað mér að kynnast þessu landi mínu
með því að vinna þar um hríð. En það barst
aldrei svar. Nú búum við hér í Þrándheimi,
Pabbi var afar
víósýnn og
lans viö for-
dóma. Hann
var líka mjög
hagsýnn og svo
var hann hald-
inn þessari
feróalöngun,
þar sem eina
markmióió
var gleóin
yffir sjálfri
feróinni.
þar sem ég vinn á sjúkrahúsinu við sérgrein
mína, sem er ortópedía. Ég hef mikla ánægju
af starfinu, en vonast eftir að fá meiri tíma
til rannsókna á næstunni. Það heillar mig
meðal annars að sannreyna hluti, sem litið
er á sem óvéfengjanlega og þá helst til að
sýna fram á að svo sé ekki. Það hefur mér
tekist í nokkur skipti i mínu fagi.
Ég hef reyndar ekki verið herlæknir eins
og pabbi, en gerði þó einu sinni tilraun til
að láta eitthvað gott af mér leiða. Þegar
flóttamenn streymdu frá Suður-Víetnam eftir
fall landsins var safnað saman fé í Noregi
og fyrir það var leigt skip í Singapore og
útbúið til hjálpar bátafólkinu. Ég slóst í hóp-
inn og var þarna í um mánuð. Fyrst tafðist
skipið í Singapore. Þar lagði ég leið mína í
vel búin ítölsk og þýsk skip og skip, sem
frönsku læknasamtökin Médecins sans fronti-
ers voru með, til að kynna mér hvernig þeir
stæðu að aðgerðum. Við lögðum svo af stað
og fundum enga flóttamenn. Það hefði verið
auðvelt að finna báta, en Norðmennirnir voru
svo uppteknir við að gera hlutina á réttan
hátt, að afraksturinn varð harla lítill. Þetta
var því heldur gremjuleg lífsreynsla.
Eftir að pabbi dó 1986 gat ég talið mömmu
á að selja gamla húsið, sem upphaflega var
byggt sem sumarbústaður. Pabbi mátti ekki
heyra nefnt að flytja þó að húsið væri orðið
harla lélegt. Það hafði upphaflega verið utan
við þorpið, eiginlega uppi í sveit, en var orð-
ið eitt innan um hótelaháhýsi. Lóðin var því
verðmæt og fyrir bragðið gat mamma keypt
sér rúmgóða íbúð við ströndina með stórum
svölum. Við förum þangað á hveiju sumri,
helst síðari hluta september meðan enn er
hlýtt, en eftir að mesti ferðamannatíminn er
genginn yfir. Við höfum þá iðulega fengið
lánaðan bílinn hjá mömmu og keyrt um Spán,
svo það eru ekki margir staðir sem við höfum
ekki heimsótt og víða höfum verið tvisvar.
-T/ 'r" ' ■ » g’jDAG'í'H'Úg H b'
SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1995 B 5
Mamma og pabbi voru ótrúlega góðir vin-
ir, þó að þau kæmu úr ólíkum áttum og hún
saknaði pabba óskaplega eftir að hann dó.
Þau áttu sameiginleg áhugamál, bæði ferða-
lögin og bóklesturinn. Þau eignuðust góða
vini á Spáni, bæði meðal innfæddra og eins
meðal útlendinga, sem hafa sest þarna að.
Þeir eru ánægðir með lífið þarna og lifa líf-
inu eins og þeim hentar."
Jákvæóar og neikvæóar
hlióar rotleysis
Hvað finnst þér þú hafa lært af foreldrum
þínum, sem eins og þú segir komu úr ólíkum
áttum?
„Við feðgarnir vorum fjarska ósammála
lengi vel eins og títt er með feðga, en það
breyttist. Pabbi var afar víðsýnn og laus við
fordóma. Hann var líka mjög hagsýnn og svo
var hann haldinn þessari ferðalöngun, þar
sem eina markmiðið var gleðin yfir sjálfri
ferðinni. Honum var mikið í mun að standa
við orð sin og munnleg loforð giltu jafnt og
skrifleg fyrir honum. Eg er ekki frá að þetta
hafi hann lært af Spánveijum, sem er mikið
í mun að aðrir líti á þá sem heiðarlegt fólk.
Hann kunni líka í ríkum mæli að ferðast
og haga sér á ferðalögum. Hann var harð-
gerður og tilbúinn að leggja mikið á sig til
að komast þangað sem hann vildi. Hann var
oft þrælklyfjaður, en hafði aldrei meira með
en svo að hann réð sjálfur við það, því hann
vildi ekki vera kominn upp á hjálp annarra.
Það var kannski ekki alltaf auðvelt að um-
gangast hann, einmitt vegna þessa. Nokkrum
árum áður en hann dó lögðu mamma og
pabbi upp í enn eina ferðina til Mexíkó.
Daginn áður en þau lögðu af stað fékk hann
verk fyrir bijóstið, en það hvarflaði ekki
augnablik að honum að hætta við, svo af
stað fóru þau. í Mexíkó varð hann mikið
veikur, svo mamma var auðvitað í öngum
sínum, en síðan gekk þetta yfir og þau gátu
notið ferðarinnar. Harkan og ósérhlífnin var
dæmigerð fyrir hann, þótt það gæti kannski
verið óþægilegt fyrir þá sem voru honum
næstir.
Annað sem gagnaðist honum oft í lífinu
var algjör skortur hans á virðingu fýrir öllu,
sem kallaðist yfirvald. Hann gafst ekki upp
fyrir sliku, heldur tók alltaf þann pól í hæð-
ina að reyna. Þegar Judy kom með okkur
til Noregs áttum við í mestu vandræðum
með að fá dvalarleyfi fyrir hana og öll sund
virtust lokuð. Pabbi gekk þá í málið og linnti
ekki látum fyrr en hann fann ástæðu til að
veita henni undanþágu svo leyfið fékkst. Ég
vona að ég hafi erft eitthvað af þessum eigin-
leikum hans.
Mamma er líka seiggerð og var jafn ósér-
hlífin og pabbi, til dæmis á ferðalögum og
tilbúin til að deila kjörum með hinum inn-
fæddu. Svo er hún eðlilega mjög mótuð af
því umhverfi, sem hún ólst upp í. Samræðu-
list er eitt af því, sem fólkið hennar kunni,
og yfirleitt hafði þessi enska millistétt heill-
andi umgengnisvenjur, þó að ekki sé hægt
að líta fram hjá hvernig fór fyrir enska heims-
veldinu, sem þessi stétt stýrði að miklu leyti.
Mömmu finnst hún rótlaus og sama var
reyndar með pabba og ég hef þessa sömu
tilfinningu. Það hentar mér vel, því þá hefur
maður heldur enga ástæðu til að finna sig
skyldugan til að veija sjónarmið eingöngu
af þjóðernisástæðum. Rótleysið hefur líka
vafalaust átt sinn þátt í hve auðvelt þeim
hefur veist að umgangast alls konar fólk um
allan heim. Kannski er þetta nokkurs konar
kameljónseðli, sem stafar af rótleysinu.
Mamma hefur líka mikla samúð með innflytj-
endum, því hún skilur hve aðstæður þeirra
geta verið erfiðar. Alla sina ævi hafa þeir
lært reglur og venjur, sem tilheyra menningu
þeirra. í nýja landinu gilda aðrar reglur og
venjur, sem börn þeirra læra og sem ganga
oft og tíðum þvert á það, sem foreldrarnir
trúðu að væri satt og rétt.
Neikvæður fylgifiskur rótleysisins er að
því fylgir einmanaleiki. Maður sér alltaf aðr-
ar hliðar á hlutunum en allir aðrir, því for-
sendurnar fyrir að skoða lífið og tilveruna
eru ólikar því, sem flestir aðrir hafa. Þetta
er ekki þjakandi einmanaleiki, en einmana-
leiki samt.
Ég hef hitt íslendinga fyrir á ótrúlegustu
stöðum í heiminum og í Svíþjóð hef ég hitt
marga íslenska lækna, sem allir eru að bíða
eftir stöðum heima. Þeir eiga það sammerkt
að allir vilja þeir heim. Þegar ég hitti íslend-
inga verða þeir yfirleitt fjarska glaðir að hitta
landa sinn, en þegar þeir uppgötva að ég
kann ekki íslensku missa þeir yfirleitt áhug-
ann_, svo ég geri ekki lengur mikið úr að ég
sé Islendingur. Sjálfur hef ég komið til ís-
lands tvisvar sinnum og ferðast þar svolítið
um. Ég hafði ánægju af ferðunum og eins
af að hitta ættingja mína, en var líka feginn
að fara þaðan. Það er mest tilviljun að ég
skuli bera íslenskt nafn og hafa íslenskt vega-
bréf.