Morgunblaðið - 14.01.1995, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 1995 27
+
JllOTgiisttMafrifr
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MENNIN G ARLEGT
SJÁLFSTÆÐI
FJARSKIPTA- og samgöngutækni nútímans hefur fært
þjóðir heims í nábýli. Menn fljúga heimshorna á milli
á einu dægri. Atburðir hinum megin á hnettinum sjást hér
á sjónvarpsskjá samtímis og þeir gerast. Stórauknum
menningar- og viðskiptalegum samskiptum þjóða heims
fylgir margt gott. En einnig hættur. Það er sótt að menn-
ingarlegu sjálfstæði og sérkennum lítilla samfélaga á
gervihnattaöld. Þau verða því að halda vöku sinni.
Morgunblaðið hefur ítrekað fjallað um nauðsyn þess
að íslendingar styrki varnir um menningu sína, sérkenni
og tungu. Svipaðra viðbragða verður víðar vart. Heimild-
ir frá franska menningarmálaráðuneytinu segja að það
verði krafa Frakka á iðnríkjafundi í febrúarmánuði næst-
komandi að upplýsingaöldin, sem nú gengur í garð, grafi
ekki undan menningarlegri fjölbreytni. „Hún megi ekki
leiða til þess að menningarleg sérkenni þjóða hverfi og
allir verði steyptir í sama mót.“
Gervihnattasjónvarpið hefur sínar jákvæðu hliðar.
Stjórnvöld i alræðisríkjum geta ekki lengur einangrað
heilu þjóðirnar frá vitneskju um gang mála utan eigin
landamæra. Á hinn bóginn getur erlent sjónvarpsefni,
einkum ómenningarefni, sem hellt er inn í menningarland-
helgi lítilla samfélaga, verið varhugavert, að ekki sé fastar
að orði kveðið. Og þarf raunar ekki lítil samfélög til.
Þannig hafa Frakkar lengi haft áhyggjur af amerísku sjón-
varpsefni sem „rignir“ yfir Evrópu um gervihnetti. Sá
ótti speglast í málatilbúnaði þeirra fyrir iðnríkjafundinn.
Tæknin verður ekki umflúin. Og sjálfgefið er að nýta
kosti hennar. En lítil samfélög verða að styrkja- varnir
um menningarlegt sjálfstæði sitt og .sérkenni.
MENNINGARÁREKSTAR
Á EVRÓPUÞINGI
ÞINGMENN á Evrópuþinginu í Strassborg hafa undan-
farna daga yfirheyrt væntanlega fulltrúa í fram-
kvæmdastjórn Jacques Santer.
Að yfirheyrslunum loknum kom í Ijós að þingið á erfitt
með að sætta sig við fimm fulltrúa af tuttugu. Hefur
vakið athygli að í þeim hópi eru allir fulltrúar Norðurland-
anna, þau Anita Gradin frá Svíþjóð, Ritt Bjerregaard frá
Danmörku og Finninn Erkki Liikanen.
Bjerregaard og Gradin voru gagnrýndar fyrir að hafa
ekki nægilega þekkingu á málaflokkum sínum og stofn-
anakerfi sambandsins og Liikanen neitaði að tjá sig ítar-
lega um framtíðarþróun ESB.
Haft hefur verið eftir Bjerregaard að Norðurlandabúar
eigi greinilega erfitt uppdráttar þar sem þeir séu vanir
að svara spurningum með já eða nei og Gradin segir að
ólík pólitísk menning kunni að vera hluti skýringarinnar
á gagnrýni Evrópuþingsins.
Þetta er örugglega ekki í síðasta skipti sem mál af
þessu tagi kemur upp innan sambandsins. Þeim á þvert
á móti eftir að fjölga nú þegar ný aðildarríki hafa bæst við.
Til þessa hafa Danir, Bretar, Hollendingar og Þjóðverj-
ar verið helstu fulltrúar hinna jarðbundnari afla innan
ESB. Þeir árekstrar sem orðið hafa milli fyrst og fremst
Breta og Dana og annarra Evrópusambandsríkja hafa
oftar en ekki verið menningarlegs eðlis.
Hin pólitíska menning suðurhluta Evrópu er frábrugðin
norðlægri raunsæishyggju. I suðri slá menn um sig með
háleitum hugmyndum og byggja skýjaborgir, í norðri vilja
menn fara hægar í sakirnar og hafa ekki uppi áform, sem
ekki stendur til að framkvæma. Að auki eru það þjóðirnar
í norðurhluta Evrópu, sem bera að mestu kostnaðinn af
rekstri ESB.
Aðild Finna, Svía og Austurríkismanna mun því breyta
umræðunni innan ESB. Átakalínur munu skýrast, en um
leið mun ríkja meira jafnvægi milli norðurs og suðurs og
yfirlýsingar um framtíðaráform verða ef til vill hóflegri
þegar fram í sækir. Á það verða aðrar þjóðir að sættast.
Eða svo vitnað sé í Poul Schliiter, fyrrverandi forsætisráð-
herra Danmerkur: „Það er rangt að refsa framkvæmda-
stjórnarmönnum, sem ekki vilja segja þinginu það, sem
því líkar að heyra.“
MANNLEG mistök eru að-
alástæðan fyrir því að
fiskistofnamir innan
lögsögu okkar eru nær
að engu orðnir. Stjórnvöld í Kanada
létu of lengi undan þrýstingi hags-
munaaðila og leyfðu veiðar of lengi.
Hefði verið gripið fyrr í taumana,
hefði mátt bjarga miklu. íslendingar
geta því lært af mistökum okkar.
Þeir verða að fara eftir þeim merkj-
um sem felast í minnkandi fiskistofn-
um og taka erfiðar ákvarðanir í tíma.
Annars gæti farið jafnilla fyrir ykkur
ogokkur," sagði Brian Tobin, sjávar-
útvegsráðherra Kanada, meðal ann-
ars á ráðstefnunni um viðreisn þorsk-
stofnsins í gær.
Tobin dró upp dökka mynd af stöð-
unni á Nýfundnalandi og Labrabor,
en veiðar á botnfiski þar hafa að
mestu verið bannaðar síðan árið
1992. Hann sagði að í 500 ár hefði
mátt líkja Nýfundnalandi og Labrad-
or við skip í hafi fullu af þorski.
„Skipið er enn á sínum stað, en
þorskurinn er horfinn. Það er áfall,
sem hefur lamað þessi landsvæði.
Nú eru 40.000 sjómertn og fiskverka-
menn án atvinnu og 300 fiskveiði-
þorp hafa verið svipt lífsviðurværi
sínu,“ sagði hann.
RÚMLEGA 200 MANNS Á RÁÐSTEFNU UM VIÐREISN ÞORSKSTOFNSINS
Brian Tobín sjávarútvegsráðherra Kanada
Islendingar geta lært
af mistökum okkar
Fiskistofnamir við Kanada hafa hmnið.
Hér við land er þorskstofninn í sögulegu
lágmarki. Hjörtur Gíslason og Orri
Páll Ormarsson kynntu sér hvers vegna
o g hvað væri til ráða á ráðstefnunni um
viðreisn þorskstofnsins
Brian Tobin sagði, að fyrst í stað
hefðu menn leitað skýringanna í ut-
anaðkomandi aðstæðum svo sem of-
veiði annarra þjóða eða breytingum
á náttúrunni. Skýringuna væri þó
ekki að leita þar, því það væru
Kanadamenn sjálfir, sem hefðu lagt
í rúst einhvern stærsta þorskstofn
veraldar.
Allir helztu stofnarnir
í lágmarki
„Við strendur Kanada hafa þijár
fiskitegundir lengst af borið veiðina
uppi, þorskur, flatfiskur og karfi.
Þessar fiskitegundir voru í miklu
magni meðfram hinni löngu Atlants-
hafsströnd landsins. Alla tíð hefur
það verið svo, að veiðar úr einum
af þessum þremur stofnum hafa
dvínað, eins og eðlilegt er, en í 500
ára fiskveiðisögu okkar hefur það
aldrei gerzt áður, að allir þessir
stofnar séu í rúst, nánast með allri
ströndinni og allir á sama tíma, eins
og nú er. Þessir stofnar eru í sögu-
legu lágmarki og á barmi útrýming-
ar. Við höfum farið úr árlegri veiði
allt að milljón tonnum niður í nánast
ekkert á örfáum árum.
Aðrir stofnar standa mun betur,
humar, hörpudiskur, rækja og krabbi
standa nokkuð vel og svipaða sögu
er að segja um síld og makríl. Þrátt
fyrir þessa stöðu hefur útflutningur
sjávarafurða okkar til Bandaríkjanna
aukizt. Sala á botnfiski hefur hrunið,
en aðrar tegundir hafa bætt skaðann
að nokkru. Þar kemur fiskeldi meðal
annars til greina."
Stofnstærðin ofmetin
„Við erum ekki fyllilega vissir um
það, hvað í raun og veru olli hruni
fiskistofnanna, en okkur virðist að
allt, sem gat farið illa, hafi farið á
versta veg. Við mennirnir eigum
stóra sök. og breytingar í náttúrunni
hafa haft sitt að segja líka. Vísinda-
menn við Kanada höfðu árum saman
ofmetið stærð fiskistofna innan lög-
sögu okkar. Við leyfðum of mikla
og allt of mikla veiði og fiskimennirn-
ir gengu illa um auðlindina, fleygðu
miklu af físki í sjóinn og lönduðu
fram hjá vigt. Því var árlegur afli
mun meiri en skráður var. Fyrir vik-
ið var vísindalegur grunnur fyrir
stofnstærðarmati og ákvörðun um
heildarafla ratigur. Þannig voru
menn í raun að grafa sína eigin gröf,
jafnvel vísvitandi."
„Stjórnvöld á þeim tíma þorðu
ekki að grípa í taumana, þrátt fyrir
viðvaranir. Þau töldu, að væru kvót-
amir skornir niður of hratt, gæti það
komið í veg fyrir að frystihús, út-
gerðir og bæjarfélög, sem ættu
möguleika, gætu bjargað sér. Stjórn-
völd tóku ekki mark á minnkandi
afla og í stað þess að taka ábyrga
afstöðu, spiluðu stjórnvöld fjár-
hættuspil með framtíð sjávarútvegs-
ins og tapaði henni,“ sagði Tobin.
Verður að stöðva
hentifánaskipin
Tobin rakti fleiri atriði, sem höfðu
áhrif á framgang fiskistofnanna og
nefndi kólnandi sjó og mikla sela-
gengd. Hann nefndi einnig rányrkju
skipa frá Spáni og Portúgal og
hentifánaskipa á landgrunni Ný-
fundnalands utan lögsögu landsins.
Hann sagði slíkt óþolandi og nú hafa
stjórnvöld sagt hentifánaskipum,
hvaðan sem þau koma, stríð á hend-
ur. „Slík skip, sem staðin verða að
veiðum, jafnvel utan lögsögunnar,
verða tekin og færð til hafnar. Það
er algjör forsenda að stöðva hentif-
ánaskipin, eigi að nást ábyrg stjóm
á veiðum innan lögsögu og á úthaf-
inu,“ sagði Brian Tobin.
Biðað
heilsa allri
fjölskyldu
þinni
„ÞAKKA þér kærlega fyrir
þessa spurningu. Ég bið að
heilsa allri fjölskyldu
þinni,“ sagði Brian Tobin
sjávarútvegsráðherra, þeg-
ar hann lauk við að svara
spurningu Ólafs Hannibals-
sonar, á ráðstefnunni um
viðreisn þorskstofnsins.
Spurning Ólafs fjallaði
um afstöðu ráðherrans til
veiða á hval og sel. Tobin
sagði að engar fyrirætlanir
væru í Kanada um að hefja
hvalveiðar í ábataskyni.
Hins vegar ylli selurinn
þeim þungum búsifjum og
stefnt væri að því að finna
leiðir til arðbærrar nýting-
ar á selnum.
Hentifánaskip
ógnun við ábyrga
veiðistjórnun
AÐ ER vonlaust að byggja upp
stjórnkerfi, sem byggist á
ábyrgri og skynsamlegri nýt-
ingu, ef hentifánaskipin koma svo á
miðin og eyðileggja slíka vinnu. Ef
fiskurinn, sem ábyrgar þjóðir skilja
eftir í sjónum til að viðhalda stofnun-
um, er tekinn af útgerðum hentifána-
skipa, eru fórnir ábyrgra fiskveiði-
þjóða til einskis. Þá er ennfremur
voniaust að reyna að byggja upp
fiskistofna af sömu sökum. Hentif-
ánaskipin eru ógnun við skynsamlega
nýtingu og stjóm veiða á úthöfunum.
í Kanada höfum við gert öllum það
ljóst, að komi hentifánaskipin til
veiða, jafnvel utan lögsögu okkar á
landgrunninu á Miklabanka (Nefinu
og sporðinum), munum við taka skip-
in og færa til hafnar. Við beitum
mikilli hörku hvað þessi skip varðar
og við munu lögsækja útgerðir kana-
dískra hentifánaskipa, þó þær stundi
aðeins veiðar á úthafinu," segir Brian
Tobin í samtali við Morgunblaðið.
Morgunblaðið ræddi við hann í
tengslum við ráðstefnuna um viðreisn
þorskstofnsins í gær.
Góðir fundir
með Þorsteini
Tobin segir að hann hafi átt mjög
góða fundi með Þorsteini Pálssyni.
„Við höfum rætt um væntanlega ráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna um stjórn
fiskveiða á úthafinu. Við fórum yfír
ýmsa þætti, sem varða Island og
Kanada, og opinberir fulltrúar beggja
þjóðanna munu hafa nána samvinnu
fram að ráðstefnunni, til að tryggja
að Kanada og ísland geti farið á ráð-
stefnuna með svipuð hagsmunamál
og skoðánir eins og fyrr.
Kanada mun leggja
áherzlu á hagsmuni sína
og Islendinga, sem senni-
lega eru háðari sjávarút-
vegi en nokkur önnur þjóð
í veröldinni.
Það er ekki markmið úthafsveiði-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna að
stöðva veiðar á úthafinu. Markmiðið
er að tryggja að fiskistofnar, sem
slíkar veiðar byggjast á, verði nýttir
með ábyrgum og skynsamlegum
hætti. Jafnframt er markmiðið að
tryggja að úthafsveiðiflotinn stundi
ekki rányrkju úr stofnum innan lög-
sagna strandríkjanna og það á eink-
um við markalínustofna, stofna sem
halda sig á afmörkuðum svæðum
bæði utan og innan lögsögunnar.
Ráðstefnan, sem við höfum nú
setið hér í Reykjavík, fjallar um
hvernig nýta megi íslenzka þorsk-
stofninn með ábyrgum þætti til langs
tíma litið, til að forða íslandi frá því
að lenda í sömu vandræðunum og
við höfum orðið fyrir í Kanada, að
stofninn hrynji. Það er markmið ráð-
stefnunnar hér. Markmið ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna er í raun hið
sama, að koma í veg fyrir hrun físki-
stofnanna. Markmiðið er ekki að
svipta þjóðirnar réttindum til að
veiða, heldur að tryggja ábyrgar veið-
ar, hvort sem um er að ræða strand-
ríki eða úthafsveiðiþjóð."
Fiskveiðideilur verður
að leysa með samningum
Tobin vildi ekki tjá sig um fisk-
veiðideilu ísiands og Noregs að öðru
leyti en því að slíkar deilur yrði að
leysa með samningum áður en það
yrði um seinan og um of gengið á
fiskistofnana, sem deilt væri um.
Hann tók dæmi um deilu Kanada og
Frakklands vegna eyjanna St. Pierre
og Michelon. „Áratugum saman tók-
ust engir samningar, ekki fyrr en
enginn fiskur var eftir. Þá var auð-
velt að semja. Okkur tókst ekki að
leysa deiluna þar fyrr en um seinan.
Þjóðimar, sem deila um fiskveiðarnar
í Barentshafinu, gætu kannski lært
eitthvað af því.
Engin afstaða tekin
til deilu íslands og Noregs
„Mér þykir leitt að samningur okk-
ar við Norðmenn skuli hafa valdið
reiði hér á landi. Mér þykir það sér-
staklega leitt í ljósi þess hve góð
samvinna hefur verið milli
Kanada og íslands í áranna
rás. Kanada er einn aðil-
anna að Svalbarðasam-
komulaginu. Við erum ekki
einhver utanaðkomandi að-
ili, sem er að reyna að hafa áhrif eða
valda illindum. Við erum aðeins að
skilgreina okkar eigin réttindi, sem
einn aðili samkomulagsins. Með því
höfum við hvorki takmarkað réttindi
einhverra annarra né skilgreint þau.
Við höfum alls ekki ætlazt til að svo
yrði. Ég hef sagt það skýrt og skori-
nort, að undirritun þessa samkomu-
lags við Norðmenn þer ekki á nokk-
urn hátt að taka sem afstöðu, á hvorn
veginn sem er, til deilu íslands og
Noregs um veiðamar í Barentshaf-
inu,“ segir kanadíski ráðherrann.
„Ekki utan-
aðkomandi
aðili.“
Morgunblaðið/Kristinn
BRIAN Tobin heimsótti frystihús Granda í gær og hreifst mjög af vimislunni þar og afköstum
starfsfólksins. Hér slær hann á létta strengi með Brynjólfi Bjarnasyni, forsljóra Granda.
Ekki farið að ráðum fiskifræðinga
Skortir póli-
tískt þrek
„ÞRÁTT fyrir að vísindamenn okk-
ar og vinnubrögð þeirra hafi öðlazt
meira traust á síðustu árum, hefur
einfaldlega skort pólitíkst þrek til
að fara að þeirra ráðum. Við
ákvörðun aflahámarks hefur
sjaldnast verið gert ráð fyrir götum
kerfisins. Þegar þar bætist við sú
staðreynd að heildaraflamark hef-
ur verið ákveðið heldur hærra en
tillögur fiskifræðinganna sögðu til
um, stöndum við frammi fyrir því
að aflinn hefur farið allmikið fram
úr ráðgjöfinni," sagði Þorsteinn
Pálsson, sjávarútvegsráðherra, við
setningu ráðstefnunnar um viðreisn
þorskstofnsins.
Þorsteinn sagði að megintilgang-
ur ráðstefnunnar væri einmitt sá
að efla skoðanaskipti stjórnmála-
manna, vísindamanna og þeirra,
sem tengjast sjávarútvegi á ein-
livern hátt. Þess vegna vænti hann
þess að umræður á ráðstefnunni
leiddu til meiri skilnings á skoðun-
um og hagsmunum hvers fyrir sig.
Hann sagði að flest sólarmerki
bentu til þess að eina leiðin til áð
byggja upp fiskistofn, væri að
minnka sóknina í nokkurn tímn,
meðan stofninn væri að rétta úr
kútnum. Við það vöknuðu hins veg-
ar margar spurningar því mikill
niðurskurður yrði erfiður fyrir
sjávarútveginn og þjóðfélagið í
heild.
Móta þarf grundvallarstefnu
„Ég hef lengi verið þeirrar skoð-
unar að móta þurfi grundvall-
arstefnu á þessu sviði þannig að
ekki þurfi að koma til þess á hveiju
ári við ákvörðun heildarafla að
magnaðar deilur rísi umgrundvöll
slíkrar stefnumótunar. Árlegar
þrætur um trúverðugleika og nið-
urstöður okkar helztu vísinda-
manna fleyta okkur ekki langt fram
á við. Hér undanskil ég ekki stjórn-
málamenn og tel að þeir verði að
gera sér fulla grein fyrir því að
óljós afstaða þeirra á þessu sviði
skapar óvissu og óöryggi hjá öllum
þeim sem við atvinnugreinina
starfa, beint eða óbeint," sagði Þor-
steinn.
Þorsteinn ræddi einnig þá um-
ræðu er sífellt hafi meira borið á,
að fiski sé hent fyrir borð og land-
að framþjá vigt. „Það er ekki hægt
að líða að umgegnin um auðlindina
sé með þeim hætti, sem rætt er um.
Gildir þá einu hvort stofnar eru í
slæmu ásigkomulagi eða góðu,“
sagði Þorsteinn Pálsson.
Kominn
af fisíd-
mönnum
BRIAN Tobin, sjávarútvegs-
ráðherra Kanada, er fæddur
árið 1954 í bænum Stephenville
á Nýfundnalandi. Hann ólst þar
upp innan um fiskimenn og
skógarhöggsfólk og þekkir vel
til sjávarútvegsins. Hann var
fyrst kjörinn á kanadíska ríkis-
þingið árið 1980 fyrir Frjáls-
lyndaflokkinn.
Eftir að Tobin varð þingmað-
ur var hann meðal annars um
tíma aðstoðarsjávarútvegsráð-
herra. Meðan fijálslyndir voru
í minnihluta á þingi var Tobin
um skeið talsmaður þeirra í
málefnum sjávarútvegs-, skóg-
ræktar- og flutningamálum.
Hann gegndi um tíma for-
inennsku í þingflokki Frjáls-
lyndaflokksins.
Áður er Tobin var kjörinn á
kanadíska þingið starfaði hann
sem blaða- og sjónvarpsfrétta-
maður og var um nokkurt skeið
pólitískur aðstoðarmaður fyrr-
verandi leiðtoga Frjálslynda-
flokksins á fylkisþinginu á Ný-
fundnalandi. Hann lauk há-
skólaprófi í stjórnmálafræði
frá Memorial University á Ný-
fundnalandi. Tobin og eigin-
kona hans. Jodean Smith, eiga
þrjú börn, en hún er fædd og
uppaliu í Goosc Bay.
Hvernig má ná hámarksafrakstri fiskistofna til lengri tíma?
Leitin að árangurs-
ríkustu leiðiimi
RRÁÐSTEFNUNNI um viðreisn
þorskstofnsins lauk með pall-
borðsumræðum þar sem full-
trúar úr röðum sjómanna, útgerðar-
manna, fræðimanna og annarra sem
tengjast sjávarútvegi á einn eða ann-
an hátt stigu á stokk og veltu því
fyrir sér hver væri árangursríkasta
leiðin til að ná hámarksafrakstri fiski-
stofna til lengri tíma. Ráðstefnugestir
tóku virkan þátt í umræðum og sitt
sýndist hveijum.
Að því gefnu að þorskstofninn
næði að rétta úr kútnum og veiði-
stofninn yrði 1,5 milljón tonna og
hægt yrði að veiða yfir 300.000 tonn
í íslenskri lögsögu var spurt hvort
markaðurinn tæki við þessari aukn-
ingu og hvort viðunandi verð fengist.
Magnús Gústafsson forstjöri Coldw-
ater Seafood Corp. í Bandaríkjunum
fékk orðið og svaraði því til að það
yrði vissulega spennandi að geta snú-
ið vörn í sókn. Hann sagði hins vegar
að innflutningur á þorski hefði dreg-
ist verulega saman í Bandaríkjunum
á síðustu árum og því væri leiðin inn
á þann markað ekki lengur greið.
„Þeir sem hafa fallið úr skaftinu eins
og skyndibitastaðurinn Long John
Silver sem notaði einn sér í kringum
25-30 þúsund tonn af þorski á ári
notar nú að mestu leyti alaskaufsa.
Við fengjum því ekki það verð sem
við fáum í dag.“
Magnús er þó fullviss um að varan
sé seljanleg en telur að það verði að
bera sig að á líkan hátt og þegar sala
á þorski hófst fyrst í Bandaríkjunum;
sannfæra verði viðskiptavini um að
það sé þess virði að borga meira fyr-
ir ljúffengan þorsk. í máli hans kom
fram að þetta myndi taka tíma, ásetn-
ing, vinnu og dálitla heppni. „Ég held
að það sé ekki minna mál að byggja
upp markaðinn en að byggja upp
þorskstofninn.“
Ábyrgð útgerðar-
manna mikil
Einar Svansson framkvæmdastjóri
Skagfirðings hf. svaraði því hvernig
honum litist á að reka fyrirtæki þeg-
ar þorskkvóti væri ekki nema 130
þúsund tonn. „Ábyrgð okkar útgerð-
armanna er mjög mikil og ekki minni
en sjómanna því við leggjum línurnar
fyrir það hvernig veiðunum er háttað;
við verðum eiginlega að líta á þetta
sem auðlind sem við höfum til af-
nota. Það er því margs að gæta.“
Varðandi magnið sjálft sagði Einar
að stefnumótun væri mikilvæg og
kvaðst í því sambandi líta á starf
vinnuhóps um nýtingu fiskstofna sem
stöðubreytingu; fyrsta skrefið í þá átt
að móta stefnu til lengri tíma og ná
settu marki.
Hann vill láta efla þann vísinda-
grunn sem byggt er á og sagði það
vera forsendu þess að útgerðir styddu
við bakið á stjórnvöldum varðandi
framtíðarákvarðanatöku í þessum
efnum. Einar sagði ennfremur að
langtímastefnumörkun í sjávarútvegi
væri nauðsynleg fyrir þjóðarbúið jafn-
vel þótt áætlanir margra útgerðarfé-
laga taki þegar mið af breyttum að-
stæðum.
Kristján Halldórsson skipstjóri hjá
Útgerðarfélagi Akureyringa hf. er
þeirrar skoðunar að fiskifræðingar
hafí rétt fyrir sér um ástand þorsk-
stofnsins og sagðist ekki skilja hvern-
ig ástandið yrði bætt ef ekki yrði
farið að þeirra ráðum. Hann vilt því
efla samstarf sjómanna og vísinda-
manna. Kristján sagði ennfremur að
það væri erfitt að vera skipstjóri á
skipi með þorskkvóta nú um stundir.
Engan bilbug var þó á honum að
finna. „Við hljótum að geta unnið
okkur út úr því eins og öðru.“
Þj ónustugreinar
mikilvægar
Sigurður B. Stefánsson fram-
kvæmdastjóri Verðbréfamarkaðar ís-
landsbanka var spurður að því hvern-
ig þjóðarbúið myndi þola frekari
skerðingu á þorskveiðiheimildum.
Hann svaraði því til að vissulega hefði
minni þorskafli haft áhrif; þjóðar-
framleiðsla á mann hefði til að mynda
verið um 5% minni á mann í fyrra
en þegar hún var mest
árið 1987. Hann varaði
fólk hins vegar við því að
skoða tilveru sina í þessu
ljósi. Hann vildi ekki draga
úr mikilvægi þorksins en
lagði samt sem áður til að horft yrði
í ríkari mæli til annarra atvinnu-
greina. Sigurður benti í þessu sam-
hengi á þá staðreynd, að á meðan
um 11-12% mannaflans störfuðu í
sjávarútvegi væru um 62% hans í
þjónustugreinum. Ef ná ætti fram 1%
framleiðsluaukningu fyrir þjóðarbúið
í heild myndi því 1,7% framleiðslu-
aukning í þjónustugreinum duga á
meðan 9,3% framleiðsluaukning
þyrfti að eiga sér stað í sjávarútvegi.
Guðrún Marteinsdóttir sjávarlíf-
fræðingur hjá Hafrannsóknastofnun-
inni sagði brýnt að vernda eldri ár-
ganga þorskstofnsins án þess þó að
auka sókn í þá yngri þar sem treysta
yrði á að þeir skiluðu sér upp. Hún
sagði þó að lítil hætta væri á ferðum
þar sem sókn í alla árganga færi
minnkandi enda væri stefnt að því
að ná upp þeirri aldursdreifingu sem
talin er æskileg.
Guðrún var síðan spurð að því hvort
vistfræði og umrót í hafinu í kringum
Kanada ætti sök á hruni þorskstofns-
ins þar. Hún viðurkenndi að umhverf-
isáhrif hefðu verið óhagstæð á þess-
um tíma en engu að síður yrðu yfir-
völd landsins öðrum fremur að axla
ábyrgðina sakir þess að ekki var grip-
ið í taumana fyrr en það var um sein-
an.
Á tilfinningalegum nótum
Eiríkur Tómasson framkvæmda-
stjóri Þorbjarnar hf. sagði að grund-"
vallarumræðan um stöðu þorskstofns-
ins bæri þess glöggt merki að hún
væri háð á tilfinningalegum nótum.
Að hans mati er betra að veiða þann
hluta stofnsins sem er stærri á meðan
ungviðið er geymt til betri tíma svo
hægt sé að njóta afrakstursins. Hann
sagði að það hlyti gð vera skynsam-
legra að veiða einn 10 kg fisk en fímm
tveggja kg því þeir myndu skila sér
upp í þyngri flokkana síðar. Þá líkti
hann þróuninni í þorskveiðum við
ferðalag til staðar sem enginn vill
koma á. „Við fengum gest þaðan í
dag og ég hvet fólk til að taka mark
á honum.“
Þorvaldur Garðarsson skipstjóri
kvaðst vera í vaxandi vafa um rétt-
mæti þess að nota núverandi kvóta-
kerfi á þann hátt sem gert hefur ver-
ið. „Þegar maður lítur í
kringum sig sér maður að
þetta kerfi hefur ekki geng-
ið ugp. Ef við lítum til
Kanada telja þeir að um
50% af veiðinni hafi verið
hent í sjóinn eftir að kvótakerfið var
tekið upp. Mér sýnist sama sagan
vera að endurtaka sig hér; miklu
magni er hent eða landað framhjá
vigt þannig að fiskifræðingar fá kol-
vitlaus gögn í hendur til að vinna út
frá og kerfið gengur því ekki upp.“
Þorvaldur vill því afnema núver-
andi kerfí og láta þess í stað skammta
sóknina í fiskinn enda er hann viss
um að þannig fáist mun nákvæmari
mælingar. „Eg vil ekki láta reka á
reiðanum varðandi nýtingu auðlindar-
innar en þá verða menn líka að vita
hvað gerist á miðunum.“
„Fiskifræð-
ingar fá vit-
laus gögn.“
L