Morgunblaðið - 19.01.1995, Blaðsíða 34

34 D FIMMTUDAGUR 19. JANÚAR 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Smárít um
flóknar
ákvarðanir
Ut er komið smáritið Flóknar
ákvarðanir sem er áttunda
ritið í ritröð Viðskiptafræði-
stofnunar Háskóla íslands og
Framtíðarsýnar hf. Höfundur rits-
ins er Snjólfur Ólafsson dósent við
viðskipta- og hagfræðideild Há-
skóla íslands.
í frétt frá útgefanda segir m.a.
að hraði breytinga í umhverfí
fyrirtækja sé
mikill og í raun
sé margt sem
bendi til þess að
umfang breyt-
inga sé meira en
stjórnendur
fyrirtækja geri
sér almennt
grein fyrir. Fyr-
irtæki verði því
stöðugt að aðlagast breytingum í
umhverfinu. Til að verða leiðandi
í atvinnugrein þurfi stjómendur
að taka margar og oft og tíðum
vandasamar ákvarðanir. Akvörð-
unartaka sé þannig einn mikilvæg-
asti þátturinn i sérhverju breyt-
ingaferli.
I ritinu er fjallað um þá verk-
þætti sem hafa þarf í huga við
ákvarðanatöku, sérstaklega hvað
varðar flókin viðfangsefni. Annars
vegar er minnst á þau grundvallar-
atriði sem höfundur telur að skipti
sköpum við skilvirka ákvaðana-
töku. Meginviðfangsefni ritsins er
hins vegar að kynna og skýra það
ákvörðunarferli sem verkþættimir
mynda. Ákvörðunarferlinu er skipt
í fjögur stig, sem ná yfír 12 verk-
þætti, allt frá mótun viðfangsefnis
til framkvæmdar ákvörðunar.
Framtíðarsýn hf. gefur út rit-
röðina og er hún unnin í samvinnu
við Viðskiptafræðistofnun Há-
skóla íslands. Ritstjóri er Runólfur
Smári Steinþórsson lektor. Efni
ritraðarinnar tengist beint stjóm-
un og rekstri fyrirtækja og er
hvert rit um aftnarkað efni. Á
hveiju ári koma út átta rit og
geta áhugasamir gerst áskrifend-
ur hjá Framtíðarsýn hf. Ritin fást
einnig í öllum helstu bókaverslun-
um.
FORSETI íslands heimsækir Össur sem tekið hefur upp vottað gæðakerfi.
VOTTUÐ gæðakerfí sam-
kvæmt ISO 9000 alþjóð-
legu stöðlunum um gæða-
kerfí eru að verða æ algengari.
Fyrirtæki og opinberir aðilar í við-
skiptum gera þá kröfu við samn-
ingsgerð að virkt gæðakerfí sé
fyrir hendi hjá viðsemjendum sín-
um. Þetta á við í helstu iðnríkjum
og er að verða að staðreynd í ís-
lensku viðskiptalífi. Bylgja vott-
aðra fyrirtækja hérlendis hefur
farið hægt af stað en er vaxandi.
Lýsi hf. og Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna voru fyrstu fyrirtækin á
Islandi til að fá vottun og síðan
hafa þijú fyrirtæki bæst í hópinn
ár hvert. Það síðasta er stoðtækja-
fyrirtækið Össur hf. og fylla vottuð
fyrirtæki nú fyrsta tuginn. Líkur
benda til að þeim fjöigi örar þetta
árið. Athygli vekur hve fjölbreytt
að stærð og gerð vottuð fyrirtæki
á íslandi eru. Þau stunda margvís-
lega starfsemi, em m.a. í matvæla-
vinnslu, almennum iðnaði, stóriðju
og matvælasölu. Flest stunda þau
útflutning að verulegu leyti. Nokk-
ur hluti þeirra er samt mestmegn-
is á innanlandsmarkaði og sum eru
alfarið þar eins og Osta- og smjör-
salan sf. Það er því ekki rétt sem
haldið hefur verið fram að vottuð
gæðakerfi séu einungis fyrir fyrir-
tæki í útflutningi. Vottuð fyrirtæki
á íslandi eiga það hins vegar sam-
eiginlegt er að vera öll á meðal
framsæknustu fyrirtækja á sínu
sviði og senda vörur sínar á kröfu-
harða markaði.
Gæðakerfi skv. ISO 9000
ISO 9000, alþjóðlegu staðlamir
um gæðakerfi, er safn nokkurra
staðla sem innihalda kröfur til
gæðakerfa og ýmsar leiðbeiningar
um uppbyggingu og gerð kerf-
anna. ISO 9000 og ISO 9004 eru
leiðbeinandi staðlar en kröfur til
gæðakerfa era skilgreindar í ISO
9001, 9002 og 9003. í ISO 9001,
sem er þeirra ítarlegastur, eru
kröfur til gæðakerfa settar fram í
20 köflum og má t.d. nefna kafla
Vottuð
gæðakerfí
á Islandi
Sjónarhorn
Vottuð fyrirtæki á íslandi
eiga það sameiginlegt er að
vera öll á meðal framsækn-
ustu fyrirtækja á sínu sviði,
segir Einar Ragnar Sig-
urðsson, og bendir á að fyrir-
tækin sendi vörur sínar á
kröfuharða markaði
um stýringu ferla, innkaup, þjálf-
un, úrbætur og síðast en ekld síst
ábyrgð stjórnenda fyrirtækisins.
Þegar gæðakerfí er byggt upp
era starfshættir fyrirtækisins
skipulagðir með það að markmiði
að fækka mistökum, þannig að
hlutimir séu gerðir rétt í upphafi
og ekki þurfi að endurvinna þá.
Starfshættir era skjalfestir og sett-
ir fram á skipulegan hátt í gæða-
handbók. Það leiðir m.a. til þess
að auðveldara er að halda uppi
jöfnum framleiðslugæðum, þannig
að ekki verði munur á því hvort
varan er framleidd fyrir hádegi á
---- Einar Ragnar
Sigurðsson
þriðjudegi eða eftir hádegi á föstu-
degi.
Vottunin sjálf felst í því að utan-
aðkomandi aðili fer yfír gæðahand-
bók fyrirtækisins og metur hvort
gæðakerfíð uppfylli kröfur viðkom-
andi staðal. Jafnframt tekur hann
út hvort unnið sé eftir skjalfestu
verklagi í fyrirtækinu. Vottunin er
því ekki raunveraleg staðfesting á
gæðum framleiðsluvaranna heldur
staðfesting á því að unnið er eftir
fyrirfram ákveðnu kerfí. Vegna
þessa hefur stundum komið upp
sá misskilningur að ekkert sé á
vottuninni að græða fyrir við-
skiptavininn. Ef framleiðslukerfið
miðist við að framleiða slæma vöra
sé hægt að fá vottun á það, ef
varan er allaf jafn slæm (,jöfn
gæði“ gæti einhver sagt). Málið
er hins vegar ekki svo einfalt. í
vottuðu gæðakerfí er innbyggt
ferli sem tekur á kvörtunum og
öðram athugasemdum viðskipta-
vina og tryggir að bætt sé úr
umkvörtunarefnum. Ekki aðeins
þannig að vandamál viðkomandi
viðskiptavinar séu leyst heldur líka
að hrandið sé af stað skipulegum
úrbótum til að koma í veg fyrir
endurtekningu. Fyrirtæki með
vottunarhæft gæðakerfi sem hefur
það að markmiði að framleiða lé-
lega vöru þarf því að setja fram
gæðastefnu sem endurspeglar lé-
lega vöra og það verður jafnframt
að fínna viðskiptavini sem vilja
slíka vöra. Gæðakerfi era því ör-
ugg gæðatrygging fyrir viðskipta-
vini vottaðra fyrirtækja því hlut-
verk gæðakerfa er að tryggja að
viðskiptavinirnir fái vöra sem er í
samræmi við þeirra kröfur. í þessu
sambandi má nefna að þau gæða-
kerfi sem höfundur hefur komið
að hafa verið byggð upp af miklum
metnaði með það að leiðarljósi að
gera ætíð betur en áður. Sama
má öragglega segja um önnur hér-
lend fyrirtæki sem hafa byggt upp
hjá sér vottuð gæðakerfi.
Uppbygging gæðakerfa
Þekking á gæðakerfum hefur
vaxið stórlega hérlendis á undan-
fömum áram og er uppbyggingar-
tíminn sífellt að styttast. Heppileg-
ast er að eiginleg uppbygging taki
eitt til tvö ár. Ef uppbyggingar-
tíminn er kominn mikið niður fyrir
eitt ár er hætt við að menn hafi
flýtt sér of mikið og ekki náð að
koma breyttu verklagi á jafn óðum.
Ef uppbyggingin er farin að taka
meira en tvö ár hefur ekki verið
unnið nógu skipulega eða af næg-
um áhuga og þá er líklegt að elstu
kerfíshlutarnir séu orðnir úreltir
vegna breytinga í fyrirtækinu.
Ymsar leiðir hafa verið famar í
uppbygginu gæðakerfa. Oft er ráð-
inn sérstakur starfsmaður sem
sinnir uppbyggingunni og aðrir
hafa treyst meira á utanaðkomandi
ráðgjöf. í upphafí er mikilvægt að
afla sér nauðsynlegrar þekkingar
og skipuleggja verkefnið þannig
að það vinnist á öraggan hátt.
Nauðsynlegt er að skapa svigrúm
innan fyrirtækisins til að starfs-
menn hafí tíma til að taka þátt í
uppbyggingu kerfísins og tileinka
sé nýjar aðferðir. Gæðakerfið er
safn þekkingar á því hvemig fyrir-
tækið starfar. Það fylgir því geypi-
legur lærdómur fyrir starfsmenn
og stjómendur að taka virkan þátt
í uppbyggingu kerfísins. Hvert fyr-
irtæki þarf að velja rétt jafnvægi
utanaðkomandi þekkingar og eigin
vinnuframlags. Hvaða leið sem er
valin við uppbyggingu gæðakerfis
er hins vegar Ijóst að gæðakerfi
er ekki eitthvað sem fyrirtæki geta
keypt sér. Hvert fyrirtæki verður
að fá sitt eigið kerfí.
Höfundur starfar sem
rekstrarr&ðgjafi /yá R&ðgarði hf.

VIÐSKIPTAHUGBUNAÐUR
SVEIGJANLEIKINN ER FORSENDA ÁRANGURS
STRENGUR hf.
- í stöðugri sókn
Stórhöfða 15, Reykjavík, sími91 -875000