Morgunblaðið - 28.01.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1995 19
ERLENT
Fómarlamba nasista
minnst í Auschwitz
Reuter
ROMAN Herzog, forseti Þýskalands, leggur blómsveig við
dauðabúðirnar í Auschwitz við minningarathöfn um fórnarlömb
nasista í búðunum fyrir 50 árum.
Myrkasti og hryllilegasti kafli sögu
Þýskalands, segir Kohl kanslari
Oswiecim. Reuter.
FÓLK sem lifði af vist í dauðabúð-
um nasista og stjórnmálamenn frá
fjölmörgum löndum komu saman í
Auschwitz og Birkenau-búðunum í
gær til að minnast fómarlamba
nasista fyrir 50 árum. Talið er að
nasistar hafi drepið 1,5 milljónir
manna í búðunum tveimur.
Lech Walesa, forseti Póllands,
flutti ávarp á síðari degi minningar-
athafnanna í tilefni þess að í gær
voru liðin hálf öld frá þvi sovéskar
hersveitir náðu Auschwitz á sitt
vald.
Áður hafði Walesa verið í farar-
broddi þegar. gengið var í gegnum
hlið í Auschwitz sem hefur enn áletr-
unina „Arbeit macht frei“ (Vinnan
frelsar). „Vegurinn, sem við höfum
nú gengið, frá áletruninni um að
vinnan frelsi að dauðaklefunum er
táknræn ferð,“ sagði forsetinn við
hús þar sem íjölmargir fangar voru
skotnir til bana. „Þetta er vegur
píslarvættis þjóða, einkum gyðinga.
Við gengum hann með hugarfari
einingar og ábyrgðar. Þessi vegur
er ekki aðeins reynsla milljóna, held-
ur ætti hann einnig að vera lærdóm-
ur fyrir milljónir."
Deilt um samkirkjulega messu
Að minnsta kosti 5.000 manns
voru viðstaddir athöfnina og síðan
var farið til Birkenau, þrem km frá
Auschwitz í suðurhluta Póllands. í
Birkenau voru gasklefarnir og
brennsluhúsin þar sem flest fórnar-
lambanna voru drepin.
Fólk sem lifði af vist í dauðabúð-
unum stóð í miklum kulda í Birke-
nau við þjóðfána allra þeirra ríkja
sem gyðingar voru fluttir úr og
sendir í nautgripalestum til Ausch-
witz.
Farið var með fimm bænir -
gyðinga kristinna manna og músl-
ima. Sírenur vældu í þrjár mínútur
og viðstaddir kveiktu á lömpum til
að heiðra hina látnu.
Gamalt fólk var klætt röndóttum
fangaklæðnaði og bar armbönd með
númerum eins og þeim sem húðflúr-
uð voru á hendur fanganna. Nokkr-
ir voru með Davíðsstjörnuna sem
gyðingar voru neyddir til að festa
á föt sín samkvæmt lögum nasista.
Nokkrir atkvæðamiklir gyðingar
sniðgengu athöfnina og sökuðu
pólsk yfirvöld um að gera lítið úr
þjáningum gyðinga með því að
skipuleggja samkirkjulega guðs-
þjónustu. Þeir vildu að tekið yrði
meira tillit til messuhefða gyðinga.
Gyðingar voru um 90% fómar-
lambanna í Auschwitz, en tugir þús-
unda pólskra kaþólikka, sígauna og
fleiri hópa voru einnig drepnir þar.
Varað við kynþáttahatri
i Þýskalandi
Stjórnmálamenn í Þýskalandi
minntust 50 ára afmælis frelsunar
Auschwitz og Helmut Kohl kanslari
lýsti dauðabúðunum sem „myrkasta
og hryllilegasta kaflanum í sögu
Þýskalands".
Þýskar sjónvarpsstöðvar birtu
myndir af grindhoruðum föngum,
sem komið var að í Auschwitz þeg-
ar búðirnar voru frelsaðar 27. jan-
úar fyrir 50 árum. Blöðin birtu for-
ystugreinar þar sem hryllingsins í
dauðabúðunum var minnst og varað
var við hættunni á að kynþáttahat-
ur blossaði upp að nýju.
Sækjendur í Simp-
son-málinu æfir
Krefjast
réttarhlés
í 30 daga
Los Angeles. Reuter.
SÆKJENDURNIR í máli O.J.
Simpsons í Los Angeles hafa kraf-
ist þess að hlé verði gert á réttar-
höldunum í máli íþrótta- og sjón-
varpsstjörnunnar í 30 daga eftir
að aðalveijandinn hafði boðað að
ný vitni yrði kölluð fyrir réttinn.
Aðalveijandinn, Johnnie Coch-
ran, sem er talinn einn af bestu
lögfræðingum Bandaríkjanna í
slíkum sakamálum, hafði ekki lok-
ið inngangsræðu sinni á fimmtu-
dag þegar sækjendurnir sökuðu
hann um að gera þeim „fyrirsát"
með því að tala um vitni sem þeir
vissu ekki um.
„Hneykslanleg framkoma"
Sækjendurnir lýstu framgöngu
veijandans sem „hneykslanlegri,
viðbjóðslegri og skelfilegri" og
kröfðust þess að réttarhöldunum
yrði frestað svo þeir gætu rann-
sakað frásagnir nýju vitnanna.
Dómarinn í málinu, Lance Ito,
kvaðst ætla að tilkynna úrskurð
sinn á mánudag og bað veijend-
urna og sækjendurna um að vera
viðbúna því að halda réttarhöldun-
um áfram þá ef hann úrskurðaði
svo.
Sækjendurnir segja að veijend-
urnir hafi af ásettu ráði dregið að
skýra frá nýju vitnunum og brotið
gegn réttarvenjum í Kaliforníu.
Veijendurnir vísa þessu á bug og
segja að þeim hafi aðeins orðið á
mistök.
O.J. Simpson er sakaður um að
hafa myrt fyrrverandi eiginkonu
sína og vin hennar vegna afbrýði-
semi.
Kvartað
yfir um-
mælum
Jeltsíns
Óslé. Reuter.
NORSKI sendiherrann í Moskvu
átti í gær fund með embættismanni
í rússneska utanríkisráðuneytinu
og lét í ljós óánægju með ummæli
Borísar Jeltsíns Rússlandsforseta
þess efnis að Norðmenn kynnu að
hafa ætlað sér að prófa viðbragðs-
flýti rússneska hersins með því að
skjóta á loft eldflaug í átt að Rúss-
landi á miðvikudag.
Ingvard Havnen, talsmaður
norska utanríkisráðuneytisins,
sagði að rússneski embættismaður-
inn hefði staðfest að rússneska
sendiráðið í Ósló hefði fengið form-
leg skilaboð í síðasta mánuði um
að ætlunin væri að skjóta eldflaug-
inni á loft í tilraunaskyni. Sendiráð-
ið hefði síðan sent skilaboðin til
yfirvalda í Moskvu.
Per Tresselt, norski sendiherrann
í Moskvu, hvatti Rússa til að gera
ráðstafanir til þess að misskilning-
urinn á miðvikudag endurtæki sig
ekki.
Jeltsín forseti skýrði frá því á
fimmtudag að hann hefði verið í
stöðugu sambandi við æðstu hers-
höfðingja Rússlands vegna eld-
flaugarinnar. Hann lét einnig að
því liggja að Norðmenn og banda-
menn þeirra í Atlantshafsbandalag-
inu hefðu skotið eldflauginni á loft
til að prófa viðbragðsflýti rússneska
hersins.
Reuter
Landnemi biðst fyrir
UNGUR ísraelskur landnemi
fer með morgunbæn um leið og
vegalagning hefst í útjaðri land-
nemabyggðarinnar í Kochav
Yaacov á Vesturbakkanum.
ísraelski herinn stöðvaði vinn-
una skömmu síðar. Á öðru svæði
landnema, Maale Anos, hefur
verið komið upp fjórum hjólhýs-
um, sem landnemarnir segja til-
heyra nýrri landnemabyggð, en
herinn bannaði á fimmtudag
byggingar á svæðinu. Mikil reiði
ríkir enn í Israel vegna
sprengjutilræðis Jihad-samtak-
anna á sunnudag, sem kostaði
19 manns lífið. Uri Savir, ráðu-
neytisstjóri ísraelska utanríkis-
ráðuneytisins, sagði að þar sem
palestínskum yfirvöldum á
sjálfsstjórnarsvæðinu hefði mis-
tekist samstarf við ísraela í
baráttunni við íslömsk öfgasam-
tök, kæmi til greina að aðskilja
þjóðirnar. Yrðu þá reistar háar
girðingar á milli svæða Palest-
ínumanna og gyðinga. Savir
sagði að enn hefði þó ekki verið
tekin ákvörðun um þetta.
Olía og stríðið í Tsietsiníju
Reyna að treysta
ítök við Kaspíahaf
London. The Daily Tclegraph.
SÉRFRÆÐINGAR, sem velta því
fyrir sér hvers vegna Rússar hafi
beitt svo mikilli harðneskju gegn
Tsjetsjenum, telja að ekki mega
gleyma mikilvægum olíuhags-
munum í því sambandi. Litlar
olíulindir eru í héraðinu sjálfu en
fyrirhugað er að um það liggi
geysimikil leiðsla sem nota á til
að flytja olíu frá olíusvæðunum
við Kaspíahaf.
Tvö fyrrverandi sovétlýðveldi á
þessum slóðum, Kazakhstan og
Azerbajdzhan, ráða yfir allt að
57 milljörðum fata af olíu í jörðu.
Er það svipað magn og talið er
að sé í Mexíkó eða Venezúela.
Væri olíu frá Kazökhum, Azerum
og öðrum olíuþjóðum við Kaspía-
haf dælt um leiðslur til Persaflóa
yrðu framleiðendur ■
háðir heittrúarklerk-
unum í íran.
Stungið hefur verið
upp á því að sameina
olíu Kazakha og Azera "
og dæla henni til tyrknesku hafn-
arinnar Ceyhan. Þetta myndi
gera Armenum, sem beijast gegn
Azerum í Nagorno-Karabak og
aðskilnaðarsinnum Kúrda, sem
beijast fyrir sjálfsstjórn gegn
Tyrkjum, kleift að skadda leiðslu-
rnar. v
Rússar telja því öruggast að
olíunni sé dælt um leiðslur á rúss-
„Lagning olíu-
leiðslu fyrir-
húguð“
nesku landi og til Svarthafsborg-
arinnar Novorossíjísk. Þá gætu
þeir auk þess skammtað fyrrver-
andi sovétlöndum olíu.
Þrýstingur Rússa og
vestræn ítök
Bæði Kazakhar og Azerar hafa
átt í viðræðum við vestræn olíu-
fyrirtæki um að stórauka olíu-
framleiðsluna en það vilja Rússar
ekki sætta sig við. Þeir óttast að
takist þjóðum í múslimaheimin-
um við suðurlandamæri ríkisins,
þar sem andúð fyrrverandi og
núverandi nýlendna þéirra á
Moskvuvaldinu er ríkjandi, að
treysta stöðu sína með olíuút-
flutningi muni það geta ógnað
hagsmunum Rússa.
------------ Rússar hafa reynt
ýmiss konar þrýsting
til að tryggja hagsmuni
sína, m.a. hafa þeir
reynt að fá Kaspíahafið
skilgreint á alþjóða-
vettvangi sem stöðuvatn en ekki
innhaf. Þetta myndi merkja að
ríkin við hafið yrðu ekki skuld-
bundin að hlíta alþjóðareglum um
nýtingu náttúruauðlinda á hafs-
botni og eign á þeim innan lög-
sögu hvers lands. Semja þyrfti
um skiptinguna og Rússar myndu
þá geta notfært sér ýmsa yfir-
burði stórveldisins.