Morgunblaðið - 28.01.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ_______________________________________________________LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1995 25
AÐSENDAR GREINAR
Hagsmunir
minnihlutans í UA
EINS og fram hefur komð í frétt-
um undanfarið virðist verulegur
áhugi á hlutabréfum Akureyrar-
bæjar í Útgerðarfélagi Akur-
eyringa hf., en bæjarfélagið á þar
meirihluta hlutabréfanna. KEA
lýsti áhuga sínum á að kaupa hluta-
bréfin öll eða að mestu leyti og að
því myndi fylgja að höfuðstöðvar
Islenskra sjávarafurða yrðu fluttar
til Akureyar sem þýddi tugi nýrra
starfa í bæjarfélaginu. Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna hefur svarað
þessu á þann hátt að bjóða að enn
fleiri störf á hennar vegum yrðu
flutt til Akureyrar gegn því að sala
á afurðum ÚA yrði áfram hjá SH
um einhvern tiltekinn árafjölda.
Sömuleiðis hefur Eimskip látið í
ljós vilja til að auka umsvif sín á
Akureyri ef salan yrði áfram hjá
SH, auk fleiri atriða. Og nú nýlega
hefur sú skoðun komið fram að
bæjarstjórnin gæti e.t.v. hugsað sér
að lenda þessu máli þannig að eiga
bréfin áfram en fá hin umræddu
störf norður. Líklega þá annað
hvort þau sem SH býður gegn því
að SH haldi viðskiptum við ÚA eða
þau sem ÍS býður gegn því að ÍS
fái viðskiptin. Við þessa málsmeð-
ferð er ýmislegt að athuga séð frá
sjónarhóli hins almenna hluthafa í
ÚA, þ.e. minnihlutans.
Ljóst má vera að það er ekki af
hagkvæmnisástæðum einum sér
sem ÍS eða SH kynnu að kjósa að
flytja þessi störf til Akureyrar, og
Eimskip að auka sín umsvif þar
sem þeir annars höfðu ekki hugsað
sér. Þar ráða viðskiptaleg sjónar-
mið. Það að hafa á hendi sölu og
flutninga afurða fyrir ÚA felur eitt
og sér í sér verðmæti í augum þess-
ara fyrirtækja. Það óhagræði sem
flutningum til og staðsetningu fyr-
irtækjanna á Akureyri fylgir vegur
að þeirra mati minna en hagurinn
af sölunni fyrir ÚA, til lengri tíma
litið. Þetta er ljóst og vekur ekki
undrun í sjálfu sér, og eru eðlileg
viðbrögð þessara félaga séð frá
sjónarhóli þeirra. Hversu mikið
verðmæti er í því fólgið að sjá um
sölumál ÚA er almennum hluthöf-
um ÚA ekki ljóst en fullyrða má
að um verulegar fjárhæðir er að
tefla.
Það sem vekur hins vegar
áhyggjur er ýmislegt sem bæjar-
stjórn Akureyar hefur látið frá sér
fara í málinu. Það verðmæti sem
í sölu afubrða fyrir ÚA felst, og
SH og ÍS meta svo mikils, virðist
bærinn ætla að nýta sér til þess
að efla atvinnuástand á svæðinu.
En í reynd er þetta verðmæti eign
allra hluthafa í Útgerðarfélagi
Akureyringa hf. og
skyldi því renna til fé-
lagsins, en ekki bæjar-
félagsins eins.
Nýlega bauð ÚA út
olíuviðskipti sín og
samdi við þann sem
best bauð af þremur
olíufélögum. Þar voru
forsvarsmenn félags-
ins að nýta sér samn-
ingsstöðu þess og hag-
ræðið rennur til allra
hluthafa félagsins,
Akureyrarbæjar sem
annarra. Er það vel.
Sama á við um sölumál
félagsins. Að því _til-
skyldu að stjórn ÚA,
en ekki bæjarfulltrúar á Akureyri,
telji ÍS og SH geta veitt sambæri-
lega þjónustu er það skylda þeirra
að nýta, nú sem ávallt, þá samn-
ingsstöðu sem fyrir hendi er til að
láta það verðmæti sem í sölumálum
félagsins felst koma fram og renna
til allra hluthafa félagsins í gegnum
arðsemi rekstrarins, en ekki bara
til meirihlutans. Það gerist í formi
endurskoðunar á sölumálum fé-
lagsins sem byggð yrði á aðrsemis-
Gunnlaugur
Briem
sjónarmiðum, einmitt
þeim sjónarmiðum
sem látið hefur í veðri
vaka að lægju til
grundvallar í rekstri
félagsins þegar leitað
hefur verið til nýrra
hluthafa, einstaklinga
og svokallaðra stofn-
anafjárfesta og þeir
keypt hlutabréf í fé-
laginu á undanförnum
árum fyrir umtals-
verðar fjárhæðir. Síð-
an yrði það sjálfstæð
ákvörðun bæjarstjórn-
ar á Akureyri að verja
sínum hluta af arði
ÚA til atvinnuupp-
byggingar í bænum og óháð hags-
munum annarra hluthafa ÚA.
Meirihlutaeign eins aðila í al-
menningshlutafélagi vekur jafnan
efasemdir. Ýmsir hafa á undan-
förnum árum haft nokkrar áhyggj-
ur af meirihlutaeign Akureyrarbæj-
ar í félaginu og látið í ljós áhyggj-
ur af því að forsvarsmenn félagsins
að fjármagn þess kynni að verða
nýtt í þágu bæjarins andstætt
ýtrustu hagsmunum allra hluthafa
í félaginu. Jafnharðan hefur þess-
um áhyggjum verið vísað á bug og
hinir sömu fullvissaður um hið
gagnstæða. Nú virðast þær hins
vegar hafa átt fullan rétt á sér.
Svo virðist sem Akureyrarbær ætli
að nýta sér slagkraft ÚA og meiri-
hlutaeign sína í félaginu sér til
hagsbóta, án tillits til hagsmuna
annarra hluthafa. Ákvarðanir um
rekstrartilhögun ÚA virðast í þessu
máli hafa verið færðar frá stjórn
félagsins inn á borð bæjarstjórnar.
Ekki liggur fyrir hveijar lyktir
þessa máls verða. Hætta virðist á
að þær muni ekki ráðast af hags-
mununum ÚA og því ekki af hags-
Ef Akureyrarbær selur
hlut sinn einum aðila,
segir Gunnlaugur Bri-
em að krafa verði gerð
um að öðrum hluthöfum
verði boðið að selja sín
bréf á sömu kjörum.
munum allra hluthafa í því félagi.
Taki Akureyrarbær þá ákvörðun
að selja sinn hlut að öllu eða veru-
legu ieyti til eins aðila hlýtur að
verða gerð sú krafa til hans að
hann sjái til þess að öðrum hluthöf-
um verði boðið að selja sín hluta-
bréf á sömu kjörum. Sumstaðar
erlendis er það raunar bundið í lög
og þegar einn aðili eignast tiltekið
hlutfall í einu félagi ber honum að
gera öðrum hluthöfum tilboð í bréf
þeirra. Taki bæjarstjórn þá ákvörð-
un að selja ekki bréfin en gera
samkomulag við annaðhvort SH
eða ÍS um sölumálin gegn flutningi
starfa norður er ljóst að aðilar eins
og Draupnissjóðurinn þurfa að
endurskoða þátttöku sína í ÚA. Því
hvað verður næst? Mun bæjar-
stjórnin nýta sér slagkraft ÚA og
meirihluta sinn á fleiri sviðum til
hagsbóta fyrir bæjarfélagið eitt?
Eða mun ÚA með beinum hætti
taka þátt í að leysa atvinnuvanda-
mál á Akureyri andstætt hreinum
arðsemissjónarmiðum? Hvert verð-
ur þá verðmæti hlutabréfa í eigu
þeirra sem eiga minnihluta í félag-
inu? Málsmeðferð bæjaryfirvalda á
Akureyri í þessu máli er með þeim
hætti að spumingar sem þessar
hljóta að vakna meðal annarra hlut-
hafa og þeirra sem hug hefðu á
að kaupa hlutabréf í ÚA í framtíð-
inni. Staða ÚA sem alvöru almenn-
ingshlutafélags og félags sem get-
ur aflað sér fjár á almennum hlut-
afjármarkaði, er í hættu.
Höfundur er framkvæmdasíjóri
Draupnissjóðsins hf. sem er
fjárfestingafélag sem fjárfestir í
hlutabréfum skráðra og óskráðra
hlutafélaga sem rekin eru á
arðsemisgrunni.
Draupnissjóðurinn hf. eráttundi
stærsti hluthafinn í ÚA ogá um
1 % hlutafjár í félaginu.
Mosfellsbær verði ullarbær
100 ár frá stofnun
fyrsta ullar-
fyrirtækisins
Rokkarnir voru næstum
þagnaðir
Fyrir nokkrum árum fóru
stærstu ullarfyrirtækin á hausinn,
fjöldi manns missti vinnuna, mikil-
væg erlend viðskiptasambönd
glötuðust; þekking hönnuða,
markaðsmanna, iðnverkafólks og
forstjóra hvarf með fólkinu.
Á síðustu misserum hafa nokkr-
ir athafnamenn og konur tekið
þráðinn upp að nýju. Því ber að
fagna. Tilefni þessara skrifa er
að minna á að eftir rúmt ár, eða
hinn 1. apríl 1996, verða liðin eitt
hundrað ár frá stofnun fyrsta ull-
arfyrirtækis landsins, Álafoss hf.
í Mosfellsbæ.
Eins og menn vita var Álafoss
hf. „risinn“ í ullarframleiðslu, út-
vegaði mörg hundruð manns
vinnu, bæði íslenskum og erlend-
um, auk þess sem fyr-
irtækið vann braut-
ryðjendastarf í vöru-
þróun og markaðs-
setningu íslenskra ull-
arvara erlendis.
Það er engum blöð-
um um það að fletta
að einn áhrifaríkasti
þátturinn í vexti
byggðar í Mosfells-
sveit tengdist atvinnu-
lífínu á Alafossi. Fjöldi
starfsmanna fluttist
upp í Mosfellssveit
sem síðar varð að al-
vöru bæ, Mosfellsbæ. Ásdís Emilsdóttir
En hvers konar bær Petersen
er Mosfellsbær? Úthverfi frá ustu
Reykjavík? Eða algjör svefnbær?
Hefur Mosfellsbær enga ímynd?
Er ekkert þangað að sækja fyrir
ferðamenn?
í tilefni 100 ára afmælisins á
næsta ári skora ég á Mosfellsbæ-
inga að koma á fót „ullarþorpi"
eða „ullarmiðstöð" í gamla Ála-
fosskjarnanum þar sem innlendir
og erlendir gestir eiga þess kost
að kynnast ullarmenningu lands-
ins fyrr og nú.
í ullarmiðstöðinni
ætti að vera sögusafn,
Ijósmyndasafn, sýn-
ingarsalur sem sýnir
framleiðsluvörurnar i
gegnum árin, svo sem
fatnað, gólfteppi, voð-
ir, band og fleira
ásamt vörulistum og
gömlum mynstrum.
Framleiðsluferilinn
mætti sýna á mynd-
bandi eða að fá heim-
ilisiðnaðarfólk til þess
að sýna gömul vinnu-
brögð. Tískusýningar
heilla, sýna ætti nýj-
framleiðsluvörurnar á
Mosfellsbær á að verða
ullarbær, segir Asdís
Emilsdóttir Petersen,
1996 verða 100 ár frá
stofnun fyrsta ullarfyr-
irtækisins.
ákveðnum tímum fyrir hópa.
Ég er sannfærð um að margur
erlendur ferðahópurinn hefði gam-
an af því að skreppa upp í Mos-
fellsbæ, t.d. að kvöldi til, kynnast
íslenskri ullarhefð, horfa á tísku-
sýningu og gæða sér á léttum ís-
lenskum veitingum. Það má bóka
að ferðamaðurinn kynnist gæðum
íslenskrar ullarframleiðslu í þess-
ari ferð sem leiðir væntanlega af
sér aukna sölu. Auk þess skapar
slík miðstöð atvinnu í Mosfellsbæ,
bæði' að sumri og vetri.
Mosfellsbær ætti að sjá sóma
sinn í því að safna munnlegum og
skriflegum heimildum um sögu
Álafoss hf., safna myndum, göml-
um framleiðsluvörum, flikka upp
á eitthvert húsanna í Álafoss-
kjarnanum og opna sýningarsal í
tilefni 100 ára afmælisins á næsta
ári. Munum að ullin getur aftur
orðið að gulli fyrir íslenskt þjóð-
arbú.
Höfundur vann að
markaðssetningu íslenskra
ullarvara í Evrópu á árunum
1980-1990.
5,3% vextir og
verbtrygging
Þegar kemur aö innlausn
spariskírteina 10. febrúar.