Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Klóaksskatturinn:
Það verður enginn friður, nema að setja á ykkur plomp-teljara, þá borgar bara hver og
einn eftir plomp-fjölda, og ekkert röfl...
Viðurkenning Hagþenkis veitt
dr. Unnsteini Stefánssyni
VIÐURKENNINGU Hagþenkis,
félags höfunda fræðirita og
kennslugagna, árið 1994 hlýtur
dr. Unnsteinn Stefánsson fyrir
mikilsverð fræðistörf og í tilefni
af útkomu ritverksins Haffræði
I og II, eins og segir í frétt frá
Hagþenki. Síðara bindi ritverks-
ins kom út á árinu á vegum Há-
skólaútgáfunnar. Hjalti Hugason,
formaður Hagþenkis, afhenti við-
urkenninguna við sérstaka at-
höfn sl. föstudag í fundasal Haf-
rannsóknastofnunar.
Undanfarin ár hefur Hagþenk-
ir veitt viðurkenningu fyrir fram-
úrskarandi fræðistörf og samn-
ingu fræðirita og námsefnis. Við-
takandi fær viðurkenningarskjal
og fjárhæð sem nú er 250 þúsund
krónur.
Viðurkenningin tengd
lýð veldisafmæli
í greinargerð viðurkenningar-
ráðs Hagþenkis er veitingin að
vissu leyti tengd 50 ára afmæli
lýðveldisins. Þar er minnt á að
Alþingi hafi samþykkt þings-
ályktunartillögu um stofnun há-
tíðarsjóðs 17. júní sem ætlað er
að efla vistfræðirannsóknir á líf-
ríki sjávar og efla íslenska tungu.
Verk dr. Unnsteins tengjast vel
báðum þessum markmiðum.
Höfundur fjölmargra rita
Dr. Unnsteinn Stefánsson er
fæddur árið 1922. Hann lauk
MS-prófi í efnafræði frá Univers-
ity of Wisconsin í Bandaríkjunum
árið 1946 og doktorsprófi í haf-
fræði frá Kaupmannahafnarhá-
skóla árið 1962. Hann hefur starf-
að og numið við hafrannsókna-
stofnanir í Danmörku, Noregi,
Englandi og Bandaríkjunum auk
þess sem hann starfaði sem sér-
fræðingur og deildarstjóri hér
heima hjá Ilafrannsóknastofnun.
Unnsteinn gegndi prófessors-
embætti í hlutastöðu við Duke
University í Norður-Karólínu-
fylki í Bandaríkjunum 1965-
1970, var verkefnisstjóri hjá
Menningar- og fræðslustofnun
Sameinuðu þjóðanna 1970-1973
og prófessor við Háskóla íslands
1975-1992.
Eftir dr. Unnstein liggja fjöl-
mörg ritverk. Auk Haffræði I og
II má nefna Hafið sem kom út
1961 og doktorsritgerðina North
Atlantic Waters árið 1962. Þá
hefur hann birt fjölda ritgerða í
íslenskum og erlendum vísinda-
ritum.
Viðurkenningarráð Hagþenkis
skipa Indriði Gíslason íslensku-
fræðingur, Jón Gauti Jónsson
landfræðingur, Mjöll Snæsdóttir
fornleifafræðingur, Sigrún Klara
Hannesdóttir bókasafnsfræðing-
ur og Þorsteinn Vilhjálmsson eðl-
isfræðingur.
Morgunblaðið/Knstmn
HJALTI Hugason, formaður Hagþenkis (t.v.), afhendir dr. Unnsteini
Stefánssyni viðurkenningu Hagþenkis 1994.
Hugmyndasamkeppni ungs fólks
Evrópskir nem-
ar keppa 1 vís-
indum og tækni
Islensk ungmenni taka
nú í fyrsta sinn þátt í
hugmyndasamkeppni
ungs fólks í Evrópu i vísind-
um og tækni, Hugvísi.
Keppnin er hluti af man-
nauðsáætlun Evrópusam-
bandsins, sem ísland tekur
þátt í með samningnum um
EES. ÍSAGA hf., mennta-
málaráðuneytið og fræðslu-
skrifstofa Reykjavíkur, í
samvinnu -við fagfélög á
sviði vísinda og tækni,
gangast fyrir keppninni hér
á landi, en sjálf Evrópu-
keppnin er haldin á vegum
Evrópusambandsins í
haust.
Hver er tilgangur keppn-
innar?
„Hugmyndin á bak við
keppnina er sú, að venja
fólk við alþjóðlegt samstarf.
Þróun í vísindum byggir
mjög á samstarfi milli þjóða og
hópa vísindamanna víðs vegar um
heiminn. Með keppninni leggur
Evrópusambandið einnig áherslu
á tengsl skólastarfsins og atvinnu-
lífsins. Keppninni er ætlað að efla
hæfni til að leysá vandamál á
nýstárlegan hátt, til. dæmis að
taka verkefni fyrir í heild sinni,
sýna markvisst vinnuferli, eigið
frumkvæði og sjálfstæð vinnu-
brögð. Miðað er við að í tillögum
nemenda felist nýjungar eða upp-
finningar á sviði vísinda eða
tækni, endurbætur eða lausnir á
sviðum eins og líftækni, tjáning-
armiðlum, efnafræði, orkumálum,
iðnhönnun og síðast en ekki síst
umhverfismálum, sem sívaxandi
áhersla hefur verið lögð á.“
Hverjir geta tekið þátt í þessari
keppni?
„Hugvísir er opinn öllum skóla-
nemum á aldrinum 15-20 ára.
Bekkjardeildir geta staðið saman
að verkefnum, einstakir nemenda-
hópar eða einstaklingar. Nemend-
ur velja sér ákveðið þema eða
verkefni, rannsaka það frá sem
víðustum sjónarhóli og setja fram
nýstárlegar niðurstöður, með eða
án leiðsagnar kennara. Kennarar
geta notað verkefnin sem hluta
af þemaverkefni eða sem loka-
verkefni."
Hver margir íslenskir nemend-
ur munu taka þátt í keppninni hér
heima?
„Við rennum blint í sjóinn með
þátttöku, en við höfum sent kynn-
ingu á keppninni til allra fram-
haldsskóla. Keppni af þessu tagi
hefur ekki verið haldin --------
hér áður, en úrslita-
keppnin sjálf er nú
haldin í 7. skipti. Það
tekur auðvitað ákveð-
inn tíma að kynna
keppnina hér á landi, en ég á von
á að þátttakan batni með hverju
ári.“
Hvernig eru íslenskir nemendur
í stakk búnir tii að taka þátt í
slíkri keppni?
„í íslenska skólakerfinu er
minni sérhæfing en hjá flestum
öðrum Evrópuþjóðum og það má
segja að íslenskir nemendur séu
einu ári á eftir jafnöldrum sínum.
Sums staðar í Evrópu eru nemend-
ur jafnvel komnir í háskóla við
17-18 ára aldur. Fyrir keppnina
hér á landi leggjum við aðallega
áherslu á náttúrugreinar og ein-
hveijar verklegar greinar."
Hvernig er framkvæmd keppn-
inmir háttað?
„Þeir sem hafa áhuga á að taka
Björn Búi Jónsson
►Björn Búi Jónsson, mennta-
skólakennari, fæddist þann 24.
september árið 1947 á Siglunesi
við Siglufjörð. Hann lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum
á Akureyri árið 1967 og prófi
í eðlisfræði frá Háskóla Islands
árið 1972. Þá hóf hann kennslu
í eðlis- og efnafræði við
Menntaskólann í Reykjavík og
hefur kennt þar síðan. Björn
er annar tveggja íslenskra um-
sjónarmanna Hugvísis, hug-
myndasamkeppni ungs fólks í
Evrópu í vísindum og tækni.
Fólk vanið við
alþjóðlegt
samstarf
þátt í keppninni hér geta sótt um
rannsóknarstyrk til ÍSAGA hf.
fyrir 15. febrúar, en frestur til að
skila inn tillögum rennur út 27.
mars. Allar tillögur sem berast eru
Iagðar í rhat hlutlausrar dóm-
nefndar, sem velur sex tillögur og
þar af 2-3 til að taka þátt í Evr-
ópukeppninni í Newcastle á Eng-
landi dagana 11.-13. september.
Úrslit keppninnar hér á landi
verða tilkynnt í Reykjavík laugar-
daginn 20. maí.“
Getur þú nefnt dæmi um verk-
efni, sem keppt hafa til úrslita í
Evrópukeppninni?
„Verkefnin hafa verið mjög fjöl-
breytt. í fyrra sigraði írsk stúlka,
sem skilaði inn rannsókn sinni á
lifnaðarháttum fiðrildalirfu. Piltar
hafa verið iðnir við að koma fram
með ýmsar nýjungar í forritun,
sem hafa sumar verið nýttar og
settar á markað. Þá hafa ýmsar
-------- uppfinningar litið dags-
ins Ijós, en það getur
verið flókið að finna út
hvort svipaðar lausnir
hafa komið fram áður.
Sem dæmi um uppfinn-
ingar má nefna að sænskir piltar
hönnuðu stjórnkerfi bifreiðar, en
því var eingöngu stjórnað með
höndunum. Slíkt kerfi þekkist
þegar fyrir fatlaða, en hugmynd
þeirra var að kerfi þeirra yrði
notað í allar bifreiðar og byggðist
á því að viðbragðsflýtir er meiri
í höndum en fótum."
Hvað bera sigurvegararnir svo
úr býtum?
„Verðlaunaféð hér á landi er
200 þúsund krónur. Tólf verðlaun
verða veitt í Evrópukeppninni. Sex
verkefni fá fyrstu verðlaun að
upphæð rúmar 400 þúsund krónur
hvert og sex önnur fá um 250
þúsund krónur hvert. Ferðir til
Newcastle og uppihald þar er
greitt af Evrópusambandinu."