Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 12
12 SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
TEKIST Á UM FISKVEIÐIHAGSMUNI INNAN EVRÓPUSAMBANDSINS
FLOTIHH
OSIGRANDI
Höfnin í La Coruna á norðvesturströnd Spán-
ar minnir helst á breskan hafnarbæ. Sjá
má fiskiskip, sem skráð eru í Lowestoft,
Falmouth o g Fleetwood, landa lýsing og
skötusel. Skipin sigla undir breskum fána
og breskir skipstjórar stjóma þeim að nafn-
inu til. Þau em hins vegar gerð út frá La
Comna og em í eigu Spánverja.
UNDANFARNA tvo áratugi
hafa Spánverjar notað skip
undir breskum fána til að
fá aðgang að fískimiðum, sem þeir
höfðu sótt í margar kynslóðir áður
en veiðar þeirra voru bannaðar á
áttunda áratugnum.
Flotinn ósigrandi er vopnið sem
Spánveijar nota til að fara í kring-
um bannið við fiskveiðum þeirra
innan breskrar landhelgi. Flotinn
er opinberlega í eigu og undir stjórn
Breta.
Bresku skipstjóramir em hins
vegar aðeins að nafninu til. Um
borð í hverju skipi er Spánveiji sem
gefur fyrirmælin sem máli skipta.
Bresku skipstjóramir segja að um
100 slík skip séu gerð út frá norður-
strönd Spánar.
Höfuðstöðvarnar
Bresku skipstjórarnir kalla Brit-
anníu-barinn, nálægt höfninni í La
Coruna, „höfuðstöðvar breska sjáv-
arútvegsins". Þeir em flestir mið-
aldra skipstjórar sem hafa engan
áhuga á því að láta mynda sig eða
birta nöfn sín af ótta við hefnd frá
fyrrum skipsfélögum. Þeir vita að
þeir em aðeins til málamynda á
skipunum. Þeir hafa ekki skip-
stjóravald og verkefni þeirra er
fyrst og fremst það að vera til taks
ef veiðieftirlitsmenn láta sjá sig til
að kanna kvóta skipanna og tryggja
að allir pappírar séu í lagi.
Bernard Hellwig er dæmigerður
fyrir bresku skipstjórana. Hann
hefur 8.000 kr. ísl. á dag á sjó.
Samningar kveða yfirleitt á um frí
sjöunda hvem túr og hafa Bretam-
ir um 2,7 milljónir kr. í laun á ári.
Hellwig sem er frá Hull er einn
fárra sem hefur ekkert á móti því
að tjá sig um veiðarnar. „Allt frá
því í þorskastríðunum við íslend-
inga hefur sjávarútvegurinn verið
skiptimynt í stjórnmálum. Enginn
vildi eiga í deilum og svo var ódýr-
ara að kaupa fiskinn érlendis frá.
Ég myndi reka þá alla.“
Skipstjórinn einn eftir
Bretarnir benda á að til að byija
með hafi um 75% áhafna skipa sem
sigldu undir hentifána verið skipað-
ar Bretum, svo og skipstjórinn og
fyrsti stýrimaður. Nú er skipstjór-
inn einn eftir.
Breskur skipstjóri kom til Spánar
fyrir skömmu til að taka við 300
tonna togara en komst að því að
skráningarskjöl skipsins vora i
ólestri. Hann neitaði að sigla nema
þessu væri kippt í lag en mátti
horfa á eftir togaranum sigla í átt
að írlandsströndum og þverbijóta
allar reglur. Annar skipstjóri viður-
kenndi að hann hringdi reglulega í
veiðieftirlitsmenn þegar hann kem-
ur til Bretlands og tilkynnti um
lagabrot spænsku togaranna.
Einn skipstjórinn sagði: „Ég hef
verið hér í átta ár og hef aldrei séð
spænskum eftirlitsmanni
bregða fyrir á uppboðs-
mörkuðum. Nú er talað
um að losna við mála-
myndaskipstjórana og
eina vörn okkar er sú að
við vitum b.vað gengur á héma.“
Spánverjar einnig óánægðir
Fiskur að andvirði um 10 millj-
arða ísl. kr. fór á síðasta ári um
uppboðsmarkaðinn í La Coruna en
það er um 1,6 milljörðum kr. minna
en árið þar á undan, að sögn emb-
ættismanna.
Þeir neita fullyrðingum þess efn-
is að Bretar hafi verið hlunnfarnir
í síðustu fiskveiðisamningum Evr-
ópusambandsins, ESB, í Brassel,
sem heimila fjörutíu spænskum
skipum að veiða innan breskrar lög-
sögu.
Jesus Etchevers Duran, formað-
ur félags togarasjómanna í La Cor-
una, segir ekki um spænskan sigur
að ræða og kveðst ekki
skilja mótmælin. „Á fundi
í London í nóvember sl.
var mér sagt að alls
stunduðu um 6.500 bresk
skip fiskveiðar. Breskir
sjómenn segja okkur stunda rá-
nyrkju á miðum þeirra. Hafa þeir
svo miklar áhyggjur af veiðum 40
spænskra togara?
Þú skýtur ekki fíl með hagla-
byssu. Deyi hann er það vegna þess
að hann var veikur fyrir. Breskir
sjávarútvegsmenn ættu að líta í
eigin barm í stað þess að fullyrða
að 40 spænskir togarar svipti þá
lífsafkomunni."
Etchevers segir fjölda
spænskra sjómanna vera
reiðubúinn að gefa eftir
leyfi til veiða í Irska hólf-
inu, sem aðallega er deilt
um, svo fremi sem öll fisksala frá
Bretlandi verði bönnuð á Spáni.
„Stjórnmálamennirnir í London og
breskir sjómenn hafa kosið að
gleyma að Spánn kaupir mest allra
þjóða af breskum fiski. Síðasti
samningur kom okkur ekki vel, við
gáfum of mikið eftir.“
Innflutningur aukist frá
Bretlandi
Rafael Conde, sem fer með sjáv-
arútvegsmál í landbúnaðar- og sjáv-
arútvegsráðneytinu spænska, bend-
ir á að árið 1985, er Spánn gekk
í ESB, fluttu Spánveijar inn fisk
frá Bretlandi fyrir _sem svarar 3,2
milljörðum fsl. kr. Átta árum síðar
var upphæðin komin í 14,6 milljarða
króna auk þess sem inn-
flutningur á físki frá ír-
landi hafði á sama tíma
aukist úr 160 milljónum
króna í 4,3 milljarða
króna. „Breski sjávarút-
vegurinn er ekki sáttur við síðasta
fiskveiðisamning. Ekki við heldur,“
segir Conde.
„Spænska stjórnin var sér meðvituð
um hversu viðkvæmt mál er um að
ræða í Bretlandi og gerði sér grein
fyrir því að tilslakanir væra nauð-
synlegar. Við vorum sammála um
að takmarka veiðar spænskra tog-
ara svo og að loka írlandshafi og
Bristolsundi fyrir spænskum skip-
um.“
Njóta góðs af^tyrkjunum
Engin þjóð nýtur eins góðs af
styrkjum ÉSB til veiða utan lögsögu
ESB og Spánveijar en þeir nema
alls um 24 milljörðum ísl. kr. Það
þýðir að hvert og eitt af hinum
2.300 skipum fær 10 milljónir í
styrk, sem verður til þess að vernda
um 25.000 störf.
Nærri því allir fiskveiðisamning-
ar sambandsins hafa verið gerðir
við lönd í Afríku og Suður-Amer-
íku. Sá stærsti var gerður við Mar-
okkó, sem fær 8 milljarða ísl. kr.
fyrir að leyfa veiðar 730 skipa frá
Spáni og Portúgal.
Evrópusambandið hefur einnig
gert samning við Argentínumenn
um veiðar í Suður-Atlantshafi og
við Sómalíu þar sem evrópskir tog-
arar hafa haldið áfram veiðum þrátt
fyrir borgarastyijöld og hungurs-
neyð þar í landi.
Umhverfisverndarsinnar hafa
gagnrýnt styrki til kvótakaupa
harðlega, segja þá stuðla að útrým-
ingu fiskistofna auk þess sem þeir
svipti sjómenn í þróunarlöndum lífs-
viðurværinu. í flestum tilfellum er
um spænsk skip að ræða en bresk-
ir sjómenn njóta hins vegar góðs
af samningum við Grænlendinga,
íslendinga og Norðmenn.
Veiða þrátt
fyrir styrjöld
og hungur
Breskir skip-
stjórar að
nafninu til
FYRRVERANDISENDIHERRA NOREGS SEGIR HÆGT AÐ LEYSA SMUGUDEILUNA
SÖK BEGGJA
ÞJÓÐANNA
PER Aasen, fyrrverandi sendi-
herra Noregs á íslandi, telur
að vel sé hægt að leysa deilu Islend-
inga og Norðmanna um Smuguna.
í samtali við Drammens Tidende
segir hann báðar þjóðimar eiga
nokkra sök í málinu og að haldi
deilan áfram, tapi báðir. í kjölfar
þess að Norðmenn felldu aðildar-
samning að Evrópusambandinu,
skipti samskipti þjóðanna meira
máli en nokkru sinni.
Per Aasen var sendiherra á ís-
landi í sex ár en lét af störfum
fyrir um ári. Hann segir nauðsyn-
legt að leysa Smugudeiluna, sem
hann kveður óheppilega. Leita verði
lausnar með samningum sem byggi
á hinum sérstöku sögulegu og
menningarlegu tengslum þjóðanna.
„Komi Norðmenn til móts við
íslendinga með því að viðurkenna
hversu algerlega landsmenn era
háðir fískveiðum er það í samræmi
við stefnuna gangvart frændþjóðum
okkar. Knut Frydenlund tókst að
fínna lausn á Jan Mayen-deilunni,
einnig í sáttasemjarahlutverkinu í
þorskastríði Islendinga og Breta.“
Smugudeilan verður
undirmálsgrein
Aasen segir að eftir sex ára dvöl
á íslandi sé hann sannfærður um
að þessi óheppilega fiskveiðideila
verði ekki annað en undirmálsgrein
í annars góðum samskiptum land-
anna. Vart séu til tvö lönd sem
standi nær hvort öðra. „Það var að
mörgu leyti þversögn að vera sendi-
herra Noregs á Islandi. Sendiherra
er fulltrúi erlends ríkis en ísland
var aldrei framandi.
Við erum sprottin af
sömu rót, eigum sam-
eiginlega sögu og
menningu og íslend-
ingar hafa haldið við
málinu sem við töluð-
um uppranalega. Mér
fannst því að ég væri
á meðal fólksins míns.“
Ófyrirgefanlegt að
skjóta á íslendinga
Þegar Aasen er
spurður að ástæðu
fískveiðideilunnar og
hvers vegna hún hafi
gengið svo langt að
norska strandgæslan hafi hleypt af
skotum, segir hann að stjórnvöld
hafi án efa gert sér grein fyrir því
að ákvörðunin um að skjóta að ís-
lenskum fiskiskipum hafi verið
óskynsamleg. „Ég hika ekki við að
segja hana ófyrirgefanlega. Þegar
skotið er, brestur grundvöllur
diplómatískra samskipta. Ég viður-
kenni að mér varð ekki svefnsamt
nóttina eftir að skotum var hleypt
af. Þetta hefði átt að gerast á ann-
an hátt!“
Aasen hefur eftir
Jóni Baldvin Hannib-
alssyni utanríkisráð-
herra að hefði Thor-
vald Stoltenberg enn
verið utanríkisráð-
herra Norégs, hefði
deilan aldrei orðið.
„Vera kann að hann
hafi rétt fyrir sér, þvi
að Stoltenberg hefði
varla látið Jón Baldvin
storka sér. Ég þekki
hann of vel til þess.
En það er einnig heil-
mikið til í því að segja
að hefði Jón Baldvin
ekki verið svo ögrandi,
hefði heldur ekki komið til þessarar
deilu.
Jón Baldvin (íslendingarnir nota
aðeins fornöfn) hefur mikla per-
sónutöfra en er stjórnmálamaður
sem beitir óhefðbundum aðferðum.
Hann er afar ódiplómatískur, sem
hefur komið honum í vanda heima
og erlendis."
Sérlausn fyrir íslendinga
Aasen segist ekki varpa allri
ábyrgð á deilunni á norsk stjórn-
völd, segir báða aðila eiga hlut að
máli. Það sé vissulega slæmt í
stjórnmálasamskiptum að ögra
andstæðingnum en einnig slæmt
að láta ögra sér. „Við sem höfum
komið á sáttum í einu af flóknustu
deilumálum heims [friðarsamkomu-
lag ísraela og Palestínumanna],
hefðum átt að reyna að skilja and-
stæðinga okkar í Smugudeilunni
betur. Leggja hefði áttmeiri áherslu
á það hversu háðir Islendingar era
fiskveiðum. Leita hefði átt eftir
sérlausn fyrir íslendinga, rétt eins
og við fengum fyrir okkur sjálfa.
Við getum talað um sögulegan rétt
fram og aftur en íslendingar eiga
bágt með að skilja að ísland var
eina landið í nágrenni okkar sem
fékk ekki fískveiðikvóta í Barents-
hafi.“ '
Er Aasen er spurður hvort að
hann telji að hægt sé að leysa
Smugudeiluna, játar hann því.
„Jafnvel þótt að báðir hafi lagt
mikið upp úr málinu verðum við að
komast að víðtæku samkomulagi
hvað varðar samvinnu landanna á
sviði fiskveiða, svo að hvoragur
standi uppi sem sá sem tapar. Haldi
deilan áfram, tapa báðir.“
Per Aasen