Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 18
18 SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
UM 3.400 STARFSMENN BANKA OG FJÁRMÁLAFYRIRTÆKJA
FAGNA STÓRAFMÆLIUM ÞESSAR MUNDIR
BANKAMENN
í SEXTÍU ÁR
SAMBAND íslenskra bankamanna verður
sextíu ára á morgun, þrítugasta janúar.
Á þessum sex áratugum hefur sambandið
þróast úr laustengdu bandalagi í stéttar-
félag allra starfsmanna banka, sparisjóða
og flestra fj ármálafyrirtækj a landsins
með um 3.400 félagsmenn. Vilhelm G.
Krístinsson leit yfír farinn veg og
rekur hér sögu sambandsins.
Morgunblaðið/Emilía
FORYSTUMENN Sambands islenskra bankamanna, frá vinstri:
Friðbert Traustason 1. varaformaður, Signrjón Gunnarsson 2.
varaformaður, Anna G. Ivarsdóttir formaður og Vilhelm G.
Kristinsson framkvæmdastjóri.
FYRSTA sljórn SÍB, frá vinstri: Baldur Sveinsson, Franz E.
Andersen, Haraldur Johannessen, Elias Halldórsson og Einvarð-
ur Hallvarðsson.
ÚR FYRSTA allsherjarverkfalli bankamanna, í desember 1980.
Félagsmenn í SÍB hvetja samningamenn sína til dáða við Karp-
húsið.
Samband íslenskra banka-
manna, eða SÍB, gerir
kjarasamninga fyrir fé-
lagsmenn sína, gætir þess
að eftir þeim sé farið og stendur
vörð um hagsmuni bankamanna á
ýmsan annan hátt. Auk þess er
rekið á vegum SÍB öflugt fræðslu-
starf fyrir trúnaðarmenn á vinnu-
stöðum og útgáfustarf í þágu al-
mennra félagsmanna.
Nítján aðildarfélög
Á afmælisárinu eru aðildarfélög
Sambands íslenskra bankamanna
19 talsins, þ.e.: Félag starfsmanna
Landsbanka íslands og starfs-
mannafélög Búnaðarbanka,
Byggðastofnunar, Eyrasparisjóðs,
Iðnlánasjóðs, Lánasýslu ríkisins,
íslandsbanka, Reiknistofu bank-
anna, Seðlabanka, VISA-Islands
og Þjóðhagsstofnunar auk starfs-
mannafélaga sparisjóða Hafnar-
fjarðar, Kópavogs, Mýrasýslu,
Svarfdæla, Vestmannaeyja og
Sparisjóðsins í Keflavík, Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis og
Sparisjóðs vélstjóra. Hér verður
stiklað á stóru í sex áratuga sögu
SÍB.
Frjór jarðvegur
Fjórði áratugurinn var mikið
vakningartímabil í íslensku þjóð-
lífi. Gróska ríkti á menningarsvið-
inu og efnahagur Iandsins fór batn-
andi í kjölfar heimskreppunnar.
Samfara aukinni velmegun bast
launafólk fastari böndum og sótti
fram til aukinna réttinda. íslenskir
bankamenn voru þar engin undan-
tekning.
Það var í þessum frjóa jarðvegi
sem Samband íslenskra banka-
manna skaut rótum í ársbyijun
1935. Hinn þrítugasta janúar var
Haraldur Johannessen í Lands-
bankanum kjörinn forseti, eins og
forvígismaðurinn var nefndur þá
og með honum í stjóm þeir Franz
E. Andersen, Baldur Sveinsson,
Einvarður Hallvarðsson og Elías
Halldórsson. Stofnfélagar voru 75
starfsmenn Landsbankans og 53
starfsmenn Útvegsbankans.
Málgagn hins nýstofnaða félags,
Bankablaðið, hóf göngu sína í júlí
1935. Það hefur æ síðan verið einn
mikilvægasti upplýsingamiðill
bankamanna.
Deilt um stöðuveitingar
Strax á fyrsta sumri hins ný-
stofnaða sambands bankamanna
kom til kasta þess þegar bakari
nokkur á ísafirði var ráðinn í starf
gjaldkera Útvegsbankans þar, en
gengið framhjá öðrum umsækj-
anda, manni sem hafði góða
menntun og reynslu af bankastörf-
um. Þess má geta að bakarinn var
frammámaður í stjórnmálaflokki
einum, bæjarfulltrúi með meiru.
Því miður þurfti oft síðar að
koma til kasta SÍB þegar ráðið var
í stöður yfirmanna í bönkunum,
því eins og alkunna er hafa banka-
stjórastólar löngum verið griða-
staður uppgjafa stjómmálamanna.
Kröfur um samræmd kjör
Menntunar- og menningarmál
bankamanna voru helstu viðfangs-
efni SÍB fyrstu áratugina. Haldin
voru fræðslukvöld, keppt í skák
og íþróttum og efnt til árshátíða.
Eiginleg kjaramál komust fyrst
á dagskrá þegar sambandið mót-
mælti harðlega dýrtíðarfrumvarpi
ríkisstjómarinnar vorið 1943. í
mótmælunum segir m.a.:
„Stríðsgróðinn hefur nær allur
fallið í hlut annarra stétta og þá
fyrst og fremst atvinnurekenda í
útgerð og verslun, án þess að
hægt sé að færa fram nein rök
fyrir því, að þeir hafi frekar til
þess unnið en launþegar og aðrar
afskiptar stéttir þjóðfélagsins."
Hér kveður við nokkuð annan
og hvassari tón en áður. Krafan
um samræmd kjör á milli bank-
anna komst og á dagskrá en á
þessum árum ákváðu bankaráðin
einhliða kjör starfsmanna með
útgáfu svonefndra launareglu-
gerða.
Þegar Samband íslenskra
bankamanna hélt upp á tuttugu
ára afmælið árið 1955 voru félagar
þess 300 talsins en höfðu verið 128
árið 1935. Nú fóru í hönd tímar
þegar sambandið þróaðist hrað-
fluga í átt til þess að verða raun-
verulegt stéttarfélag bankamanna
í landinu. Síðla árs 1956 settu
bankamir sameiginlega reglugerð
um störf og launakjör bankamanna
í kjölfar nýrra laga um laun starfs-
manna ríkisins. Þótt ekki sé tekið
fram í reglugerðinni að hún sé
afrakstur viðræðna við samtök
bankamanna, litu þau svo á að SÍB
hefði í raun verið viðurkennt sem
samningsaðili að nokkm leyti.
Samnings- og verkfallsréttur!
Með launareglugerð sem banka-
ráðin gáfu út árið 1963 tókst
bankamönnum í raun að knýja
bankana að kjaraborðinu. Ekki var
mjög sýslað við það borð næstu
árin en þó var ný reglugerð samin
árið 1966 og nokkrar leiðréttingar
gerðar. Jafnframt því að krefjast
hækkunar á launum óx þeirri skoð-
un mjög fiskur um hrygg að SÍB
bæri fullgildur samningsréttur á
við önnur samtök launafólks.
Með flóknum samningum um
nýja launareglugerð í ársbyijun
1971 náðu bankamenn fram ýms-
um réttindum á við opinbera
starfsmenn. Fyrir utan kauphækk-
anir er umsóknarfrestur um stöður
lengdur verulega, laugardagslokun
er staðfest og samningurinn skal
gilda til ákveðins tíma, en þar var
um nýmæli að ræða.
Bankamenn töldu að með
ákvæðinu um gagnkvæman upp-
sagnarfrest og fyrirfram ákveðinn
gildistíma væri nánast búið að
staðfesta samningsréttinn, en í
reynd var það ekki gert með lögum
fyrr en nokkrum árum síðar.
Á þingi SÍB árið 1975 var sam-
þykkt „að við gerð nýrra kjara-
samninga verði það ófrávíkjanleg
krafa SÍB og aðildarfélaga þess
að samningarnir hljóti ótvíræða
viðurkenningu sem tvíhliða kjara-
samningar". SÍB efndi til margra
funda um allt land þetta haust til
þess að stappa stáli í liðsmenn sína
og undirbúa sókn til betri kjara.
Rétturinn tryggður með lögum
Vorið 1976 lagði SÍB fram kröfu
um fullan samnings- og verkfalls-
rétt. Bankamenn náðu þessum
aðalkröfum sínum fram og í kjöl-
farið voru sett lög á Alþingi nr.
34/1977 um kjarasamningastarfs-
manna banka í eigu ríkisins. Sam-
kvæmt fyrstu grein laganna taka
þau til allra starfsmanna, annarra
en bankastjóra og aðstoðarbanka-
stjóra.
Samkvæmt níundu grein lag-
anna skulu bankaráð ríkisbank-
anna og Samband íslenskra banka-
manna gera með sér sérstakt sam-
komulag um gerð kjarasamninga,
framkvæmd vinnustöðvunar og
önnur atriði sem máli skipta og
ekki er kveðið á um í lögunum.
Lögin bera með sér að þau ná
aðeins til kjarasamninga starfs-
manna ríkisbankanna. I athuga-
semdum við lagafrumvarpið er
hins vegar tekið fram að starfs-
menn viðskiptabanka í einkaeigu
og flestir starfsmanna sparisjóða
hafi verið félagar í Sambandi ís-
lenskra bankamanna. Ekki sé
áformuð á því nein breyting, og
er gert ráð fyrir að þessir bankar
og sparisjóðir, eða Samband ís-
lenskra sparisjóða fyrir þeirra
hönd, gerist með sérstöku sam-
komulagi aðilar að kjarasamning-
um samkvæmt frumvarpinu. Til
viðbótar hafa ýmis önnur fyrirtæki
á fjármálamarkaði undirritað sam-
komulagið.
Norræn samvinna
Fulltrúar SÍB fóru fyrsta sinni
á mót norrænna bankamanna vor-
ið 1937 í Stokkhólmi. Fyrsti fund-
urinn hér á landi í þessu samstarfi
Norðurlandanna var haldinn í
Reykjavík árið 1949. Norræna
bankamannasambandið, NBU, var
svo stofnað 24. ágúst 1953. Sam-
bandið hefur einkum unnið að
kjaramálum bankamanna,
fræðslu- og kynningarmálum. Á
vegum þess starfa ýmsar fasta-
nefndir. SÍB hefur átt fastafulltrúa
í stjóm NBU frá árinu 1964. ís-
lenskir bankamenn hafa frá önd-
verðu sótt mikinn fróðleik og
stuðning til systrasamtaka sinna
annars staðar á Norðurlöndum.
Nefna má, að sameiginlegur vinnu-
deilusjóður NBU nemur um sautj-
án milljörðum íslenskra króna og
hafa aðildarsamböndin með sér
samning um fjárhagslegan stuðn-
ing í vinnudeilum. NBU hélt þing
sitt á íslandi sumarið 1978 og var
það í fyrsta sinn hér á landi. NBU-
þing var aftur haldið í Reykjavík
haustið 1992.
Starfsfræðsla bankamanna
Menntunarmál bankamanna
vora ofarlega á baugi í umræðunni
á fyrstu áram SIB. Skóli fyrir
bankamenn var þó ekki settur á
laggimar fyrr en þrettánda apríl
1959. Stofnaðilar vora SÍB, Lands-
bankinn, Útvegsbankinn ^ og
Búnaðarbankinn. Hlutafélaga-
bankarnir og sparisjóðirnir gerðust
aðilar að skólanum síðar, svo og
Seðlabankinn, eftir að hann varð
sjálfstæð stofnun árið 1961.
Með víðtækum samningum
1977 var Bankamannaskólinn
verulega efldur með fjölgun
kennslustunda og kennsla fór fram
í vinnutíma í stað kvöldkennslu
eftir vinnu. Þá fjölgaði mjög
kennslugreinum og framhaldsnám
var tekið upp.
í tengslum við nýjan kjarasamn-
ing í ársbyrjun 1994 var gert sam-
komulag um að SÍB tæki að sér
rekstur Bankamannaskólans,
I
<
I
<
<
í
<
<
í
<
<
í
<
<
\