Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995 19
fræðslumiðstöðvar bankamanna,
sem sjálfstæðrar stofnunar. SÍB
flutti skrifstofur sínar í rúmgott
húsnæði í sambýli við skólann að
Snorrabraut 29 í Reykjavík og er
að því mikið hagræði. Starfsmenn
sambandsins eru fjórir.
Aðeins tvær konur...
í upphafí mátti telja konur við
bankastörf á fíngrum sér. Síðan
hefur þeim fjölgað mikið. Árið
1977 voru konur 64% af starfs-
mönnum bankanna, en voru orðnar
70% í árslok 1985. Á afmælisárinu
1995 eru konur um 75% félags-
manna SÍB. Þrátt fýrir þetta hafa
karlar nær eingöngu verið í for-
ystu fyrir samtökum þeirra. Engin
kona átti sæti í stjórn SÍB þar til
Kristín M. Kristinsdóttir var kjörin
formaður árið 1946, en hún sat í
eitt ár. Það var því brotið blað á
ný þegar Anna G. ívarsdóttir, nú-
verandi formaður, var kosin á 37.
þingi SÍB í apríl 1991.
I aðalstjóm SÍB sitja sjö manns.
Auk Önnu G. ívarsdóttur skipa
stjómina þau Friðbert Traustason,
fýrsti varaformaður, Siguijón
Gunnarsson, annar varaformaður,
Auður Eir Guðmundsdóttir ritari,
Bárður Helgason gjaldkeri og með-
stjórnendur eru þeir Smári Þórar-
insson og Jóhann Ólafsson. Þing
SÍB eru haldin annað hvert ár og
verður 39. þing sambandsins hald-
ið í mars næstkomandi á Kirkju-
bæjarklaustri.
Nýtt vopn í hendi
Þrátt fýrir bætta stöðu SÍB með
formlegum samningsrétti árið
1977 gekk hvorki né rak í samn-
ingaviðræðum við bankana. Að því
kom á fundi stjómar SÍB og form-
anna aðildarfélaganna hinn þriðja
október þetta saman ár, að sam-
þykkt var að boða til verkfalls frá
og með 26. október. í forystugrein
annars tölublaðs Bankablaðsins
1977 segir Sólon R. Sigurðsson
þáverandi formaður SÍB á þessa
leið:
„Það virðist sem viðsemjendur
okkar hafí enn ekki áttað sig á
þeim breyttu aðstæðum, sem fullur
lögvemdaður samningsréttur
bankamanna hefur í för með sér.
Því miður virðist það ennþá vera
stefna bankanna að bankamenn
eigi að bíða eftir því að samningar
takist í öllum öðrum vinnudeilum
í landinu og síðan verði okkur boð-
ið það sama. Ef til vill átta þeir
sig ekki fyrr en verkfall skellur á.“
Ljóst virðist að verkfallshótunin
hafí haft sitt að segja, því hún
dugði til að knýja fram samninga-
viðræður er leiddu til nýs samnings
sem undirritaður var rúmri viku
síðar.
Allsherjarverkfall
Fyrsta allsheijarverkfall banka-
manna stóð yfír dagana áttunda
til tólfta desember árið 1980. Átök-
in reyndu mjög á samstöðu banka-
manna og skipulag samtakanna.
Aðdragandi verkfallsins var sá
að kjarasamningur, sem undir-
ritaður var þriðja október þá um
haustið, var felldur í almennri at-
kvæðagreiðslu með 60% greiddra
atkvæða. Á fundi stjórnar SÍB,
samninganefndar og formanna
starfsmannafélaganna sautjánda
nóvember, var ákveðið að boða til
verkfalls þriðja desember, en ríkis-
sáttasemjari lagði fram sáttatil-
lögu á fundi samningsaðila og fre-
staði verkfallinu til áttunda desem-
ber. Sáttatillagan var felld í at-
kvæðagreiðslu og verkfall skall á.
Að loknum miklum fundahöld-
um hjá ríkissáttasemjara tókust
loks samningar og bankamenn
komu til vinnu tólfta desember,
reynslunni ríkari. Árangurinn varð
m.a. umtalsverð kjarabót í krónum
talið, auk ýmissa félagslegra rétt-
inda.
Trúnaðarmennirnir
Árið 1977 urðu straumhvörf í
innra starfi samtakanna. í septem-
ber var undirritaður sérstakur
samningur milli SÍB og samninga-
nefndar bankanna um trúnaðar-
menn sambandsins og aðildarfé-
laga þess. Þar var hnykkt á al-
mennum ákvæðum um réttarstöðu
trúnaðarmanna og hlutverk þeirra
í bönkunum skilgreint.
Segja má að uppbygging
trúnaðarmannakerfís SIB hafi ver-
ið einn veigamesti þátturinn í hinu
breytta eðli sambandsins sem
stéttarfélags, í kjölfar samnings-
réttarins.
Frá því samningurinn um
trúnaðarmenn var undirritaður
hefur verið unnið markvisst að
fræðslu og þjálfun trúnaðarmanna.
Fræðslustarfið hefur meðal annars
borið þann ávöxt, að fleiri ílendast
nú en áður í starfí sem trúnaðar-
menn. Þeir eru því öflugri og betur
að sér um kjarasamninga og ýmis
réttindi starfsmanna og geta því
beitt sér með betri árangri í þágu
félaga sinna á vinnustað.
Uppstokkun í bankakerfinu
Talsverð umræða átti sér stað
allan áttunda áratuginn um út-
þenslu bankakerfísins og nauðsyn
þess að koma þar á meiri hagræð-
ingu. Um mitt ár 1989 var kunn-
gert að Iðnaðarbanki, Alþýðubanki
og Verslunarbanki hefði keypt hlut
ríkisins í Útvegsbanka íslands hf.
og að á grunni þessara banka yrði
stofnað til íslandsbanka hf. frá og
með áramótum 1990. Jafnframt
keypti Landsbankinn hlut SÍS í
Samvinnubankanum. Á skömmum
tíma hafði það gerst er mönnum
hafði orðið tíðrætt um í allmörg
ár: íslenska bankakerfið var stokk-
að upp og markmið sett um enn
frekari einföldun þess. Starfsmenn
voru augljóslega uggandi um störf
sín og SIB lagði höfuðáherslu á
að fullt samráð yrði haft við sam-
bandið um allar skipulagsbreyting-
ar er vörðuðu starfsmenn.
Aukin tækni - færra starfsfólk
Með aukinni tæknivæðingu hef-
ur þjónustan við viðskiptamenn
stóraukist og bankamir geta feng-
ið allar upplýsingar um rekstur á
svipstundu. Tæknibyltingin hefur
gerbreytt störfum bankamanna
og störf, sem áður voru eingöngu
unnin af þeim, hafa verið flutt út
í þjóðfélagið, m.a. með tilkomu
debetkorta, hraðbanka og síma-
banka. Breyttir staVfshættir í
bönkum hafa valdið því að mun
meiri kröfur eru nú gerðar til
hæfni og þekkingar starfsmanna.
Þá hefur tæknibylting og hagræð-
ing í bankakerfinu haft í för með
sér að starfsmönnum banka og
sparisjóða, félagsmönnum SÍB,
hefur fækkað um fimmtung frá
árinu 1988. Undanfarin misseri
hafa að meðaltali eitt hundrað
félagsmenn Sambands íslenskra
bankamanna gengið atvinnulaus-
ir.
Aukið starfsöryggi
Þrátt fyrir þetta eru banka-
menn fullvissir um, að mikil not
séu í samfélaginu fyrir þekkingu
þeirra og starfsreynslu. Með til-
komu nýrra laga um viðskipta-
banka og sparisjóði hafa starfs-
heimildir þeirra verið rýmkaðar
til muna, þannig að nú geta þessi
fyrirtæki boðið upp á víðtækari
þjónustu, sem aftur geta leitt til
nýrra starfa í bankakerfinu. í
samvinnu við systrasamtök sín
annars staðar á Norðurlöndum,
innan vébanda Norræna banka-
mannasambandsins, á SÍB aðild
að viðamikilli rannsókn sem sýnir
fram á mikla möguleika í banka-
kerfinu til mun fjölþættari starf-
semi en nú er rekin. Því er það
eitt megin viðfangsefni Sambands
íslenskra bankamanna á afmælis-
árinu, auk þess grundvallarverk-
efnis að tryggja bankamönnum
bætt kjör, að vinna að því að
tryggja starfsöryggi þeirra með
því að stuðla að því að ný störf
verði sköpuð í bankakerfinu í stað
starfa sem lögð eru niður.
Höfundur er framkvæmdasijóri
Sambands íslenskra bankamanna.
Hrafnhildur Sigurðardóttir
útibússtjóri Miklubrautarúti-
bús Landsbankans
Tíðarandinn
hefur breyst
■ KONUR ERU 75 prósent banka-
manna, en það fer lítið fyrir þeim í
æðstu stjórnunarstöðum. Þar hafa
karlarnir setið lítt hagganlegir um
langt árabil. En þetta er aðeins að
breytast. Allra síðustu árin hafa
fímm konur sest í stóla útibússtjóra
hjá Landsbanka íslands. Ein þeirra
er Hrafnhildur Björk Sigurðardóttir
í Miklubrautarútibúi. Hrafnhildur
hóf bankastörf árið 1963 og á því
langan feril að baki.Hvers vegna
telur Hrafnhildur að konur hafí svo
lítt komið við sögu í stjórnunarstörf-
um. Ef til vill vegna kynjamisréttis?
„Ég myndi ekki vilja nota orðið
kynjamisrétti. Miklu fremur má segja
að tíðarandinn hafi valdið þessu.
Fyrrum voru karlar miklu fleiri í röð-
um bankamanna heldur en seinni
árin, en það hefur breyst mikið síð-
ustu árin. Að konur kæmu svo lítið
við sögu í stjómsýslunni hefur mót-
ast af viðhorfunum. Þetta snérist um
heimilin. Áður var ábyrgðin á heimil-
unum á herðum kvennanna. Ef bam
varð veikt, þá var það konan sem
var heima hjá því. Hún var húsmóðir-
in. Fáheyrt var að karlar gerðu slíkt,
en yngn kynslóðin hefur gerbreytt
þessu. Ég segi ekki að jafnrétti sé
komið á, en þetta hefur breyst mjög
til batnaðar. Konur gátu áður í besta
falli vænst þess að geta orðið deild-
arstjórar. Ein og ein náði að verða
skrifstofustjóri, þá helst konur sem
ekki voru með stórar barnmargar
fjölskyldur. Spumingunni var oft velt
upp hvemig á þessu stæði, hvort
konur vildu ekki taka ábyrgð. Svarið
var ekki að fínna þar. Samviskusemi
kvenna gerði það að verkum að þær
spurðu sig hvort þær gætu sinnt
tvennu jafn vel, starfí og heimili.
Konur em þannig gerðar að þær vilja
gera vel það sem þær taka sér fyrir
hendur. Svo má ekki gleyma því, að
margar mjög hæfar konur hafa þurft
að slíta starfsferla sína í sundur
vegna bameigna og þannig hefur
eflaust mörg góð staðan gengið þeim
úr greipum," segir Hrafnhildur.
Samkvæmt þessu má búast við
því að konum muni íjölga mjög í
stjórnunarstöðum næstu misserin?
„Hver veit. Það gerist ekki hratt,
en þetta hefur verið að breytast eins
og ég sagði og konur ráða vel við
stjórnunarstörf."
Friðbert Traustason kerfís-
fræðingur hjá Reiknistofu
bankanna
Þjónusta með
því besta sem
gerist
■ FRIÐBERT Traustason hóf störf
í kerfisdeild Reiknistofu bankanna
haustið 1978 og hefur því unnið þar
í rúm 16 ár auk þess að vinna að
félags- og kjaramálum bankamanna
frá árinu 1980 er hann var fyrst
kjörinn trúnaðarmaður. Og undan-
farin 12 ár hefur hann setið í í samn-
inganefnd SIB og lengst af í stjórn
samtakanna þar sem hann er nú
fyrsti varaformaður. Hvernig lýsir
Friðbert þróun tækninnar á undan-
förnum árum og hvað er að segja
um ný vinnubrögð og viðhorf?
„Árið 1978 var tölva RB 512
kb., forritun og öll skráning var
unnin á diskettuvélum, engir skjáir
eða smátölvur á borðum manna og
tiltölulega fá af' verkefnum bank-
anna voru unnin hjá RB. Allt úttak
var að sjálfsögðu á pappír og mikil
vinna í bönkunum við að fara yfír
alla lista og fletta upp upplýsingum.
Á árunum til 1985 fjölgaði mjög
þeim þjónustuþáttum bankanna sem
voru tölvuunnir, bæði hjá RB og úti
í bönkunum sjálfum og bankamir
mislangt komnir í tölvuvæðingunni.
Haustið 1985 er fyrsta útibú tengt
RB samkvæmt sameiginlegri beinl-
ínuvæðingu banka og sparisjóða.
Mikið var talað um byltingu í af-
greiðsluháttum bankanna. Síðan
1985 eru flest verkefni og þjónusta
bankanna komin á beina línu og öll
þjónusta banka og sparisjóða hröð
og örugg og vafalaust með því besta
sem gerist í heiminum.
Þegar beinlínuvæðingin hófst ótt-
uðust bankamenn mjög að til upp-
sagna og fækkunar starfsmanna
kæmi, en samkeppnijókstogþennsl-
an í viðskiptalifínu um og eftir 1987
varð þess valdandi að bankastarfs-
mönnum fjölgaði fram til ársins
1988. Síðan hefur starfsmönnum
fækkað um 600, eða 20% vegna
sameiningar og víðtækrar hagræð-
ingar í bankakerfínu.
En hvernig tekur SÍB á málum
varðandi tækniþróunina sem vitað
er að veldur fækkun starfsmanna?
SÍB og starfsmannafélögin hafa
barist gegn þessum uppsögnum og
talið þær óþarfar, enda sýnir sig að
mesta fækkunin á sér stað án upp-
sagna. Með því að sleppa uppsögn-
unum hefði mátt komast hjá óróa,
óánægju, sárindum og slæmum
vinnuanda.
SÍB hefur aldrei barist gegn
tækniþróun, en krefst þess að starfs-
menn banka og sparisjóða séu hafð-
ir með í ráðum og að vel sé hugað
að endur- og símenntun. Það er ljóst
að mörg rútínustörf og hefðbundin
afgreiðslustörf hafa horfíð. En eftir
standa sérhæfð ráðgjafastörf, sem
allir starfsmenn þurfa að kunna góð
skil á“
Dóra Jónasdóttir þjónustufull-
trúi hjá íslandsbanka
Að leita ekki
lengra
■ AÐ MATI Dóru Jónasdóttur, þjón-
ustufulltrúa í íslandsbanka á Ákur-
eyri, er tilkoma slíkra fulltrúa ein-
hver mesta breyting sem orðið hefur
í þjónustu bankanna hin seinni ár.
Dóra er ef til vill dæmigerð fyrir
bankastarfsmann eins og viðskipta-
vinurinn sér hann í dag. Hún hefur
verið bankamaður síðan hún hóf
störf í Alþýðubankanum árið 1986.
Við samruna þriggja banka um ára-
mótin 1989-90 stóð eftir íslands-
banki og þar hefur Dóra verið innan-
búðar frá upphafí. Fyrst á ferlinum
var hún í almennum afgreiðslustörf-
um, en síðustu árin hefur hún starf-
að sem þjónustufulltrúi og hefur
mikla reynslu sem slíkur.
Hvert er verksvið þjónustufull-
trúa?
„Það er mjög víðfeðmt og það er
alltaf verið að bæta við það. Við
erum til dæmis með alls konar ráð-
gjöf og höfum auk þess á okkar
borði lánafyrirgreiðslu að vissu
marki. Þá hjálpum við til með
greiðslumat og margt fleira. Já, það
er margt sem lendir á okkar borðum.
Ég segi stundum að við séum eins
og prestar að því leyti að óhjákvæmi-
lega þurfum við oft að aðstoða fólk
sem á í fjárhagserfiðleikum og
margir eru að segja okkur hluti sem
okkur koma eiginlega ekki við. Það
getur verið erfítt á stundum, en
maður reynir að vera „dipló“. Ég
held raunar að sumir í þessum hópi
komi bara til okkar til að létta á
sér, því þarfir þeirra eru meiri en
við sem þjónustufulltrúar getum
sinnt og það veit þetta fólk mæta-
vel.“
Samkvæmt þessu má segja að
starf þjónustufulltrúa sé sniðið til
að losa álag af útibús- eða banka-
stjóra?
„Já, það er rétt, við leysum úr
mörgu sem þeir þurftu að sjá um
áður. Þetta kostaði mikla menntun
og við sóttum mörg námskeið. ís-
landsbanki hefur staðið sig mjög vel
í' að mennta okkur. Tilkoma þjón-
ustufulltrúa hefur ekki aðeins losað
álag af bankastjórunum, heldur
einnig mörgum sem hafa séð ofsjón-
um yfir að heimsækja bankastjóra.
Einhverra hluta vegna er það í aug-
um margra lítt eftirsóknarvert að
tala við þá og ég hef oft fundið að
fólk hefur orðið óskaplega ánægt
þegar það hefur gert sér grein fyrir
að það þurfi ekki að leita lengra
heldur en til þjónustufulltrúa," sagði
Dóra Jónasdóttir.
Sólon Signrðsson bankastjóri
Búnaðarbankans
A ekkert illa við
mi g að stjórna
■ SÓLON Sigurðsson, einn þriggja
aðalbankastjóra Búnaðarbankans, er
einn þeirra sem risið hefur til hæstu
metorða innan bankakerfisins eftir
að hafa klifíð stigann allt frá fyrsta
þrepi. „Ég byijaði sem venjulegur
bankaritari í Landsbankanum Lauga-
vegi 77 fyrir 34 árum. Þetta átti að
vera mjög stuttur stans, hugurinn
var í arkítektúr, en dvölin varð svo
löng að ég er enn bankamaður." seg-
ir Sólon. Hann hefur víða komið við
á löngum ferli, m.a. hjá Scandinayian
Bank og sem útibússtjóri Landsbank-
ans fyrir Ólafsvík og Hellissand.
Hann var síðan ráðinn aðstoðar-
bankastjóri Búnaðarbankans 1983
og aðalbankastjóri frá áramótum
1990.
Skyldi það gera menn hæfari
bankastjóra að vinna sig upp með
þeim hætti sem Sólon gerði? „Áuðvit-
að undirbúa 30 ár í bankamennsku
mann vel undir starf bankastjóra, en
menn geta komið úr öðru umhverfi
og verið góðir bankastjórar, það er
ekki spuming. Og ég tel ekki heldur
að menn séu meiri menn fólksins
þótt þeir hafí klifíð allan stigann, það
fer eftir eiginleikum hvers og eins.
Hvað mig varðar, þá reyni ég að
gera mitt besta. Ég held að ég hafí
aldrei verið með neina sérstaka
stefnu, að verða bankastjóri, nema
ef til vill þegar ég var orðinn að-
stoðarbankastjóri, sem var raunar
meira fyrir tilviljun. Það á ekkert illa
við mig að stjóra, ég er kannski svo-
lítið stjórnsamur og frekur," segir
Sólon.
Ef við snúum okkur aðeins að
öðru, þá varst þú formaður SÍB á
þýðingarmiklu tímabili í sögu sam-
takanna. Hvaða hræringar voru það
og hver var þinn hlutur?
„Ég var formaður SÍB á árunum
1975-79 og það var árið 1977 sem
SIB fékk samningsrétt og þar með
verkfallsrétt. Þetta kom í kjölfarið á
svipuðum réttindabótum opinberra
starfsmanna. Þetta hafði auðvitað
miklar breytingar í för með sér.
Vissulega höfðu samningar verið
gerðir í mörg herrans ár, en réttar-
staðan alltaf verið óviss. Hins vegar
var þetta ekkert mér að þakka, það
hafði mikið verið unnið í þessu áður
en ég kom að málinu. Minn hlutur
var að sitja nokkra fundi með Ólafi
heitnum Jóhannessyni þáverandi
viðskiptaráðherra og í framhaldi af
því var samið um ákveðna hluti,“
segir Sólon.