Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 20
20 SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
m
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
vmsnpnfflwiNiroiiF
ÁSUNNUDEGI
►Miklar hræringar hafa verið á olíumarkaðnum undan-
farna mánuði eftir að lög heimiluðu olíufélögunum að selja
olíu og bensín á mismunandi verði. í því sambandi hefur
athyglin m.a. beinst að nýlegri verðlækkun Olíufélagsins
hf. Geir Magnússon, forstjóri Olíufélagsins, lauk verslunar-
prófi frá Samvinnuskólanum 1961 og stundaði jafnframt
nám í alþjóðlegum gjaldeyrisviðskiptum við Hambros Bank
Ltd. árið 1971. Hann stundaði ýmis störf hjá fjármáladeild
Sambandsins 1961 til 1976 og var framkvæmdasljóri hjá
sama fyrirtæki 1976 til 1984 og bankasljóri Samvinnu-
banka Islands 1984 til 1991 þegar hann var ráðinn for-
stjóri Olíufélagsins. Hann hefur auk þess átt sæti í stjórn-
um ýmissa fyrirtækja og f élaga
Þurfum
að endur-
meta allan
reksturinn
eftir Kristin Briem
MEÐ verðlækkun Olíufé-
lagsins hf. á olíu og bens-
íni í síðustu viku var á
vissan hátt brotið blað í sögu olíu-
viðskipta hérlendis. Lækkunina
mátti að þessu sinni ekki einvörð-
ungu rekja til lækkunar innkaups-
verðs eða hagstæðrar gengisþró-
unar heldur var hún útspil félags-
ins í harðnandi samkeppni um við-
skipti við útgerðina í landinu. Þar
fyrir utan er Ijóst að olíufélögin
þurfa að búa sig undir stóraukna
samkeppni á næstu misserum um
bensínsölu. Margoft hefur verið
sagt frá áhuga hins kanadíska
félags, Irving Oil, á að hasla sér
völl hérlendis og í síðustu viku var
greint frá áformum fyrirtækis í
eigu Hagkaups, Bónus og Skelj-
ungs um að hefja bensínsölu við
stórmarkaði. Geir Magnússon, for-
stjóri Olíufélagsins, lýsir hér í við-
tali m.a. ástæðum fyrir verðlækk-
un félagsins og viðhorfum sínum
gagnvart væntanlegri samkeppni.
Geir var fyrst spurður hvers
vegna félagið hafí ákveðið að
lækka verð að því er virtist af til-
efnislausu. „Ég vil mótmæla því
að lækkunin hafí verið tilefnislaus
því enginn sker tekjur sínar niður
án tilefnis. Á vormánuðum í fyrra
voru sett ný lög um flutningsjöfn-
un olíuvara sem tóku gildi þann
1. september. í þeim er áfram
gert ráð fyrir flutningsjöfnun en
sniðnir af þeir vankantar sem helst
höfðu verið taldir vera á eldri lög-
um. Nýju lögin eru einn áfanginn
af mörgum sem hefur náðst frá
árinu 1991 í því að frelsa olíuvið-
viðskiptin undan áratuga stjórn
ríkisins. í þeim féll út ákvæði sem
kvað á um að hvert félag yrði að
selja bensín og olíu til sömu nota
á sama verði um allt land. Hér
áður mátti ekki mismuna við-
skiptavinum eftir magni, kostnaði
við viðskiptin, áhættu við viðskipt-
in eða greiðslumáta.
Þá fólu lögin í sér að ekki er
greitt flutningsjöfnunargjald
vegna lítils magns sem flutt er um
langan veg til einstakra notenda,
t.d. til verktaka á heiðum uppi eða
bænda inn í afdölum. Einungis er
um að ræða flutningsjöfnun til
birgðastöðva og afgreiðslustöðva
en það er málefni kaupenda og
seljenda hver greiðir kostnaðinn
við það að flytja lítið magn um
langan veg. Stjórn Flutningsjöfn-
unarsjóðs hefur þó ennþá ekki
ákveðið flutningstaxtana og finnst
okkur vera orðinn langur dráttur
á því.“
ÚA naut hagkvæmni
stærðarinnar
„Það reyndi fyrst á þessi nýju
lög þegar Útgerðarfélag Akur-
eyringa hf., stærsti einstaki olíu-
kaupandinn á landinu, bauð út
viðskipti sín í nóvember. Niður-
staðan varð sú að ÚA naut hag-
kvæmni stærðarinnar og náði
fram verðlækkun. Olíufélagið fékk
þessi viðskipti fyrir tveimur árum
eftir að við innleiddum flotaolíu
sem lækkaði verð til útgerða í
landinu um 200-300 milljónir á
ári. í útboðinu núna töpuðum við
viðskiptunum hins vegar til Olís
sem hafði fyrir viðskipti við Sam-
heija hf. Olís tvöfaldaði við þetta
magnið sem stendur undir föstum
kostnaði þess á Akureyri. Þannig
er aðstöðumunur félaganna á Ak-
ureyri töluverður því hvorki Skelj-
ungi né Olíufélaginu hefur verið
gefinn kostur á að bjóða í viðskipt-
in við Samheija.
Það fór ekki hjá því að útgerðin
í landinu fylgdist með þessu út-
boði og menn sáu fyrir sér að
hvert einasta útgerðarfyrirtæki
myndi bjóða út sín viðskipti. Við
heyrðum fljótlega þá skoðun ein-
stakra útgerðarmanna að litlu fyr-
irtækin myndu njóta verri kjara
og greiða afslættina til stóru fyrir-
tækjanna. Svipuð þróun varð í
Færeyjum fyrir nokkrum árum
þegar öll útgerðarfyrirtæki buðu
út sín viðskipi og gerðu mishag-
stæða samninga. Okkar niður-
staða hér í Olíufélaginu eftir ÚA-
útboðið varð sú að við ættum að
hefja þessa samkeppni með því
að lækka verðið til allra og vinna
okkur út frá því á markaðnum.
Með því viljum við tryggja að þeir
smærri fái einnig notið hagstæðra
kjara.“
Skerðum telqur okkar á
annað hundrað milljónír
— Hvaða áhrif hefur þessi
lækkun á olíu á afkomu félagsins?
„Með þessu vorum við eingöngu
að ganga á okkar álagningu. Þessi
ákvörðun þýðir það að við skerðum
tekjur okkur um á annað hundrað
milljónir. Við munum Ieitast við
að lækka rekstrarkostnað á móti
og halda uppi arðsemi Olíufélags-
ins eftir sem áður. Það gæti þýtt
minni þjónustu einhvers staðar.“
— Olíufélagið ákva'ð jafnframt
að lækka verð á bensíni. Hver eru
rökin fyrir þeirri lækkun?
„Olíufélagið fær tíu farma af
bensíni og olíu á hveiju ári. Verð
hvers farms miðast við meðalverð
á Rotterdam-markaði í þeim mán-
uði sem skipið kemur til landsins.
Ef skip kemur hingað fyrsta dag
mánaðar ræðst verðið á þeim
farmi ekki fyrr en í lok mánaðar-
ins. Þar af leiðandi höfum við haft
tilhneigingu til að breyta verðinu
í lok mánaðar. Olíufélagið er með
um 140 bensínstöðvar sem selja
þijár bensíntegundir, gasolíu og
steinolíu. Þannig'gætum við þurft
að breyta verði á allt að fimm
tegundum á hverri bensínstöð og
mæla birgðir á öllum þessum
stöðvum. Það er því mikil vinna
fólgin í því að breyta verðinu inn-
an mánaðar. Af þessum ástæðum
reynum við að meta verðbreyt-
ingaþörf í lok mánaðar og breytum
einungis verði af sérstökum
ástæðum utan þess tíma. Núna
sáum við fram á það að svigrúm
var fyrir um einnar krónu verð-
lækkun miðað við verðþróun fram-
an af janúar að því gefnu að ekki
yrði mikil uppsveifla seinni hluta
mánaðarins. Verði mikil breyting
munum við þurfa að leiðrétta verð-
ið í lok mánaðarins."
— Hvar er hægt að ná fram
sparnaði í rekstri félagsins?
„Það er ekki hægt að benda á
einn þátt sem skilar stórum upp-
hæðum í sparnaði. Eins og ég
nefndi er félagið með 140 bensín-
stöðvar og 44 birgðastöðvar eða
nálægt 200 stöðvar í einu eða
öðru formi allt í kringum landið.
Olíufélagið rekur þar að auki 200
bíla og þijú olíuskip. Við þurfum
því að endurmeta alla rekstrar-
þætti.“
— Skeljungur, Hagkaup og
Bónus hafa stofnað fyrirtæki sem
hyggst byggja upp bensínstöðvar
við stórmarkaði. Hvernig horfir
þessi nýja samkeppni við stjórn-
endum Olíufélagsins?
„Mér sýnist að þarna sé fyrst
og fremst um það að ræða að
Skeljungur sé að fjölga sínum út-
sölustöðum. Það er þekkt í Evrópu
að stórmarkaðir hafa sett upp
bensínstöðvar við sínar verslanir
og boðið bensín á lægra verði en
almennt gerist til þess að laða að
viðskiptavini."
Oft rætt um að lækka verð
með sjálfsafgreiðslu
— Samkeppni olíufélaganna
hefur jafnan verið þannig að þegar
eitt félag hefur breytt sínu verði
hafa hin félögin fylgt á eftir sam-
dægurs. Má ekki búast við því að
olíufélögin muni fylgja því verði
sem Orkan hf. býður á sínum
stöðvum?
„Olíufélagið mun að sjálfsögðu
mæta þessari samkeppni, en það
er ekki hægt að gera ráð fyrir því
að bensínverð við stórmarkaði
verði almennt verð í landinu. Mér
finnst ákveðin mótsögn í ummæl-
um forstjóra Skeljungs. Hann
stofnar þetta nýja fyrirtæki en
lýsir því jafnframt yfír að þetta
verði erfiðasti keppinautur Skelj-
ungs í framtíðinni. Það liggur fyr-
ir að Orkan hf. mun ekki geta
selt einn einasta lítra nema með
hjálp olíufélags vegna kostnaðar
við innflutning og birgðahald.
Lög hafa hingað til girt fyrir
allar eðlilegar hreyfingar í sam-
keppni á markaðnum eins og þann
möguleika að lækka verð með því
að minnka þjónustu. Það er þekkt
að lækka verð á bensíni með því
að setja upp sjálfsafgreiðslu. Við
höfum oft rætt það hér að fara út
í þetta en fram að þessu metið
það svo að fólk sé almennt ekki
reiðubúið til að fara út í hvaða
veður sem er til að dæla á bílana.“
Lóðaumsóknum félagsins
ekki svarað
— Það er yfirlýst stefna Irving
Oil að hefja rekstur olíudreifingar-
fyrirtækis á íslandi. Olíufélögin
hafa gagnrýnt fyrirgreiðslu borg-
aryfirvalda við þetta fyrirtæki og
sent sjálf inn umsóknir um að
byggja margar nýjar bensínstöðv-
ar á höfuðborgarsvæðinu. Hvernig
víkur þessu við?
„Frá þröngum sjónarhóli Olíufé-
lagsins hef ég leyft mér að gagn-
rýna viðbrögð borgaryfírvalda við
umsóknum Irving Oil. Við höfum
sótt um lóðir gegnum árin án þess
að fá svar og lóðum hefur verið
úthlutað til annarra án þess að
okkur sé svarað. Þegar litið er
yfir úthlutaðar lóðir til olíufélag-
anna frá árinu 1958 kemur í ljós
að Skeljungur hefur fengið ellefu
lóðir, Olís sjö lóðir en Olíufélagið
aðeins fjórar lóðir. Samt er Olíufé-
lagið með 40% markaðshlutdeild í
bensíni. Lái mér hver sem vill að
gagnrýna það að einn aðili geti
sótt um átta lóðir hjá Reykjavíkur-
borg í einu og fengið undirtektir
við hátt í jafnmargar lóðir og við
höfum fengið úthlutað frá stofnun
félagsins. Reykjavíkurborg hefur
ekki talið ástæðu til að sinna
umsóknum okkar gegnum tíðina.
Olíufélagið fékk úthlutað lóð við
Ægisíðu árið 1958, lóð við Stóra-
gerði 1970, lóð vestan við Ártúns-
höfða 1971 og lóð við Skógarsel
árið 1986. Þá á félagið lóðina við
Geirsgötu og fékk lóð í Grafarvogi
árið 1990 sem það keypti eftir að
hafa boðið hæst í útboði. Auk
þess höfum við samstarfs- eða
leigusamninga á tveimur lóðum
hjá Nesti hf., norðanmegin við
Ártúnsbrekkuna og í Fossvogi, hjá
Hreyfli í Fellsmúla og hjá Þrótti
í Borgartúni."
— En hversu margar lóðir hef-
ur Olíufélagið sótt um upp á síð-
kastið?
„Við sóttum um átta lóðir í
nóvember og ítrekuðum umsóknir
okkar um fjórar lóðir í desember
til leggja áherslu á að við höfum
setið hjá garði.“
Geir vísar á hinn bóginn til þess
að í skýrslu borgarskipulags frá
því í nóvember sl hafi komið fram
mat á þörfum fyrir bensínstöðvar
í Reykjavík. „Ef miðað er við að
íbúar Reykjavíkur verði orðnir um
130 þúsund eftir 20 ár og að 4
þúsund manns verði um hveija
bensínstöð eins og verið hefur, er
talin þörf fyrir sex nýjar bensín-
stöðvar á tímabilinu. Bensínstöðv-
ar yrðu þá 32 í Reykjavík en eru
núna 26 talsins. Um leið og þessi
niðurstaða var kynnt hjá Borgar-
skipulagi er verið að tala um þijár
bensínstöðvar fyrir Irving Oil. Olís
hefur vilyrði fyrir lóð við Norð-
lingaholt og á lóð við Kleppsveg-
inn; Skeljungur á kost á að setja
upp bensínstöð við Gylfaflöt og í
Rimahverfi og Hagkaup á einnig