Morgunblaðið - 01.02.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÚAR 1995 23
AÐSEIMDAR GREINAR
Leiðir til
betri lífskjara
UMRÆÐUR í
þjóðfélaginu snúast
þessa dagana um kja-
rasamninga og kom-
andi alþingiskosning-
ar. Mikils er um vert
að kjarasamningar
takist með þeim hætti
að samkeppnisstöðu
íslenskra fyrirtækja
sé ekki ógnað. Þau
eru í beinni sam-
keppni við erlend fyr-
irtæki með einum eða
öðrum hætti. Þetta
sést mönnum gjarnan
yfir. Hér er alltof rík
tilhneiging til að líta
á íslenskan atvinnu-
rekstur sem einangrað fyrirbæri
Og óháð breytingum á alþjóðlegu
sviði.
Það eru til leiðir sem geta fært
þjóðinni betri lífskjör og aukið
ráðstöfunarfé launafólks. Sú
fyrsta er að minnka opinbera
skattheimtu þannig að launþegar
beri í raun meira úr býtum, t.d.
með því að persónuafsláttur verði
hækkaður verulega.
Skattalækkanir eiga að fylgja í
kjölfar gagngers endurmats á
opinbera kerfinu. Sú staðreynd
blasir við, mannauðurinn í opin-
bera kerfinu er misjafnalega nýtt-
ur, sums staðar mjög illa.
Þegar alþingismenn samþykkja
fjárlög hveiju sinni eru þeir ekki
einungis að ákveða ráðstöfun sam-
eiginlegra fjármuna landsins
þegna í þágu þeirra allra. Þeir eru
einnig að ákveða hve mikla fjár-
muni þeir fá sjálfir til úthlutunar
og til að ráðskast með. Ef fjárlög
eru skoðuð og borin saman sl.
fimm vikur vekur furðu hve litlar
breytingar eiga sér stað í kerfinu.
Það er mörgum ljóst, að opinbera
kerfíð er að mörgu leyti gengið
sér til húðar og þörf er mikilla
breytinga, sem leitt geta til þess
að hægt verði að draga verulega
úr skattheimtu.
Margar aðgerðir núverandi
ríkisstjórnar hafa skilað árangri.
Má t.d. nefna forgöngu núverandi
samgönguráðherra um að leggja
niður Ríkisskip. Þannig má grisja
víðar í ógnarstóru bákni. Það er
unnt að sameina stofnanir eða
leggja þær niður. Þar
með er ekki sagt að
ráðast eigi að grund-
vallarstofnunum í vel-
ferðarkerfinu. Hjá
þeim er sem betur fer
víða verið að taka til
hendinni eins og t.d.
hjá Tryggingastofn-
un, sem nýlega spar-
aði tugmilljónir króna
með útboði á að-
keyptri þjónustu.
Til að ná raunhæf-
um árangri þarf að
setja opinberum
stofnunum markmið
og færa gild rök fyrir
fjárveitingunum. Al-
þingismenn eiga að byija á sjálfum
sér. Alþingi er að mínu áliti illa
rekin stofnun og þar skortir stór-
lega á skilvirkni. Alþingismenn
samþykkja fjárlög fyrir sjálfa sig
Til að ná raunhæfum
árangri þarf að setja
opinberum stofnunum
markmið og færa gild
rök fyrir fjárveitingum,
segir Jóhann Briem,
og bætir við - alþingis-
menn eiga að byija á
sjálfum sér
upp á 721 milljón króna. Laun
alþingismanna eru reyndar of lág.
Það á að fækka þingmönnum í
43 og greiða þeim hærri laun með
því sem sparast. Annan tilkostnað
vegna Alþingis þarf að skoða mjög
gagnrýnum augum. Hann getur
lækkað hlutfallslega um leið og
þingmönnum fækkar.
Þeir sem nú bjóða sig fram til
þings verða að gefa upp, hvernig
þeir ætla að beita sér fyrir nútíma
stjórnkerfi. Þar verður að ráða
framsýni, fyrirhyggja og framtak
einstaklingsins.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Jóhann Briem
reglugerðarheimildar í 40. gr. en
þar segir: „Menntamálaráðuneytið
setur nánari ákvæði í reglugerð
um framkvæmd laga þessara."
Margir telja að með ákvæði sem
þessu sé löggjafinn að vísa óeðli-
legum hluta löggjafarvalds til
framkvæmdavalds og er það
reyndar í samræmi við sinnuleysi
alþingismanna um skólamál og
stefnu fyrrverandi menntamála-
ráðherra.
í 7. kafla núgildandi laga um
framhaldsskóla eru mótsagna-
kennd atriði sem hafa ekki haft
æskileg áhrif. í 17. gr. segir:
„Stefnt skal að því að nemendur
eigi völ á námsefni og kennslu í
samræmi við þarfir sínar og ósk-
ir.“ Þetta ákvæði er gert að engu
í 19. gr. en þar segir: „Leitast
skal við að hafa námsefni og
kennslu hvers áfanga þannig að
hann nýtist sem hluti af námi á
sem flestum námsbrautum.“
Skólayfírvöld hafa valið „hag-
kvæmari" kostinn, þau hafa talið
hagræðingu í því að reyna að
kenna sem flestum nemendum það
sama. Um stærðfræði segir í nám-
skrá: „Æskilegt er að kennsluefni
sé sem mest sameiginlegt á öllum
brautum." Gert er ráð fyrir að
nemandi, sem innritast í fram-
haldsskóla og ætlar að verða hár-
skerameistari, hafi sömu þarfir og
óskir og nemandi sem ætlar að
verða stjarneðlisfræðingur. Þe.ssi
„hagræðing" hefur átt þátt í því
að einn og hálfur árgangur nem-
enda er að staðaldri á fyrsta ári
í framhaldsskóla. í frumvarpinu
er aftur á móti lögð áhersla á að
námsbrautir skulu skipulagðar í
samræmi við lokamarkmið náms-
ins. Þessi stefna er sú sama og
kom fram hjá nefnd um lokapróf
úr framhaldsskóla sem HÍK átti
aðild að og samþykkti.
Bætt stjórnun
Með lagafrumvarpinu er reynt
að ná fram grundvallarbreytingu
í stjórnun og innra starfí fram-
haldsskólans. Það er reynt að auka
valddreifingu með auknu fjárhags-
legu sjálfstæði skóla og þeir ákveði
sjálfir og birti í skólanámskrá sem
kennarar semja hvaða skipulagi
og starfsaðferðum þeir beiti til að
ná þeim árangri sem stefnt er að
en almenn markmiðssetning verði
miðstýrð og birt í lögum og reglu-
gerðum. Eg tel að samþykkt laga
um framhaldsskóla, í þeim anda
sem kemur fram í frumvarpinu,
bæti skólastarf í landinu.
Ilöfundur er
menntaskólakennari.
Vaka, félag lýðræðissinnaðra stúdenta, 60 ára
Hlutverk stúdenta stórt
í eflingu Háskóla Islands
HÁSKÓLI íslands
þarf vegna þess hlut-
verks sem hann gegnir
í þjóðfélaginu sífellt að
endurskoða stöðu sína,
starfsemi og stefnu.
Án stöðugrar umræðu
og endurskoðunar
myndi hann staðna og
fljótt verða ófær um
að gegna því mikil-
væga hlutverki sem
hann hefur gegnt frá
stofnun hans árið
1911. Einn mikilvæg-
asti þátturinn í starf-
semi skólans eru tengsl
hans við þjóðlífið, fólk-
ið og atvinnulífið í
landinu. í þessu greinarkorni er
ætlunin að reifa hvert hlutverk stúd-
enta er í þessum tengslum; og ekki
síst hvernig Háskólinn getur í gegn-
um stúdenta styrkt og bætt sam-
skipti sín við fólkið í landinu.
Einhæf umræða
Umræðan um Háskóla íslands
síðustu ár hefur að mestu snúist
um hinn þrönga fjárhagslega stakk
sem skólanum hefur verið sniðinn
undanfarin ár. Þessi umræða er al-
farið eðlileg og sjálfsögð, en hefur
þó jafnvel, eftir á að hyggja, staðið
annarri umræðu fyrir þrifum.
Ástæðan hlýtur að vera augljós;
þegar fjárveitingar til skólans eru í
lágmarki snýst umræðan um það
hvar þurfi að klípa af, og sem meira
er um vert; þegar framtíðarfjárhag-
ur er óljós er langtímaáætlanagerð
erfið. Stúdentar hafa sem von er
tekið þátt í þessari umræðu og sem
meira er hafa þeir lagt mikið af
mörkum í þeirri baráttu sem háð
hefur verið við fjárveitingarvaldið
ár hvert. Þó að stuðningsmenn skól-
ans leynist víða er ljóst að skólinn
hefur þörf fyrir mun fleiri vini og
velunnara.
í mörgum tilvikum er það svo að
mestu og bestu tengslin sem Há-
skólinn hefur við þjóðlífið eru í gegn-
um stúdentana. Þessi tengsl hefur
skólinn notfært sér að
einhveiju marki, en til
að tryggja enn betur
stöðu og virðingu Há-
skólans í samfélaginu
og treysta samband
skólans og þjóðfélags-
ins, verður hann að
notfæra sér tengsl
stúdenta við þjóðlífíð í
mun meira mæli en nú
er gert. Frumkvæði
stúdenta hefur í gegn-
um tíðina skilað miklu,
en styddi Háskólinn
betur við bakið á stúd-
entum í þessu sam-
bandi yrði árangurinn
enn meiri. Skal þetta
nú rökstutt nánar.
Kraftur og framkvæmdagleði
stúdenta skilar miklu
Margir eru þeirrar skoðunar að
Háskólinn þurfi á næstu árum að
efla til muna tengslin við atvinnulíf-
ið í landinu. Þróun í þá átt hefur
verið í gangi lengi, en einn athygl-
isverðasti þátturinn í henni er hinn
svonefndi Nýsköpunarsjóður náms-
manna. Á vettvangi hans hafa mörg
fyrirtæki nýtt sér þekkingu og hug-
myndir stúdenta, og myndað þannig
tengsl við Háskólann sem annars
ekki hefðu verið mynduð. Þessi nýt-
ing á þeirri náttúruauðlind sem
námsmenn eru hefur skilað Háskól-
anum miklu, svo miklu að þróunar-
nefnd Háskóla íslands leggur til í
skýrslu sinni, sem gefin var út fyrir
stuttu, að sjóðurinn verði starfrækt-
ur árið um kring.
Fleiri dæmi mætti nefna þar sem
kraftur og framkvæmdagleði stúd-
enta hefur skilað Háskólanum
miklu, ekki síst góðum tengslum við
þjóðlífið. Fyrir um átta árum tóku
nokkrir dugmiklir laganemar sig til
og stofnuðu bókaútgáfu í þeim til-
gangi að gefa út bækur um lög-
fræði. í dag er þessi útgáfa í miklum
blóma og hefur á sínum stutta ferli
gefið út fjölmörg rit á umræddu
fræðasviði. Útgáfan hefur beinlínis
stuðlað að auknu fræðastarfi á sviði
lögfræði auk þess sem hún hefur
nýtt krafta laganema til allskyns
fræðilegra starfa við útgáfuna.
Enginn vafi er í mínum huga á að
grundvöllur er fyrir slíkum bókaút-
gáfum í fleiri deildum, erfíðasti
hjallinn er sá fyrsti og Háskólinn
ætti því að fínna hjá sér ríka þörf
til að styðja við bakið á þeim nem-
endafélögum sem áhuga hefðu á því
að stofna og reka fræðilega bókaút-
gáfu.
Tengsl stúdenta við þjóðlífið eru
auðvitað með margvíslegu móti og
mörg fleiri dæmi mætti nefna. Með
því að efla þau og styrkja gæti
Það er mikilvægt að
stjórnendur mennta-
mála átti sig á því, seg-
ir Stefán Eiríksson, að
nemendur geta haft
ýmislegt fram að færa.
Háskóli íslands slegið margar flug-
ur í einu höggi. Tengslin við þjóðlíf-
ið myndu styrkjast og velunnurum
Háskólans myndi fjölga svo það
helsta sé nefnt.
Háskólinn ætti einnig að sjá sér
hag í því að styðja nemendur og
félög þeirra til að koma á framfæri
hugmyndum sínum um atriði er
snúa beint að Háskólanum, til að
mynda um fyrirkomulag kennslu
eða uppbyggingu náms í hverri
deild.
Það er mikilvægt fyrir stjómend-
ur menntamála, innan Háskólans
sem utan, að átta sig á því að nem-
endur em ekki bara þiggjendur,
heldur geta þeir líka haft ýmislegt
fram að færa.
Höfundur er iaganemi og annar
fulltrúi stúdenta íþróunamefnd
Háskóla ísiands.
Stefán Eiríksson
Engar skrúfur
gleraugnaumgjörð
í heimi
Nýjasta línan í gleraugnaumgjörðum
jf Anna og útlitið
: |l aðstoðar við
íÞ val á umgjörð

- kjarni málsins!