Morgunblaðið - 02.02.1995, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
ejí
GRÓÐANN
ÍAUSTKI
Útflutningur íslendinga til Asíulanda hefur tvöfaldast á tveim-
ur árum og var á síðasta ári meiri en til Bandaríkjanna. Hugi
a *
Olafsson kynnti sér markaðssókn Islendinga í þennan heims-
hluta og tækifærin sem kunna að bíða í nýríkum ríkjum og
efnahagsundrum morgundagsins.
SÚ VAR tíðin að margir íslendingar og
aðrir á Vesturlöndum litu í austurátt
og töldu sig sjá þar morgunroða fram-
tíðarlandsins. Sú von brást, en kannski hafa
menn bara ekki litið nógu langt til austurs.
I Austur-Asíu er að fínna efnahagsundur
okkar tíma. Suður-Kórea var fátækari en
mörg Afríkuríki fyrir hálfum mannsaldri, en
er nú iðnaðarveldi með betri lífskjör en sum
Evrópubandalagslönd. Tævan lúrir á mesta
gjaldeyrisforða heims. Japanska undrið er
til sýnis í stofum, bílskúrum og/eða ljósmynd-
atöskum velflestra íslendinga.
Og i Kína hefur kommúnistaflokkurinn
komið á eins konar „villta-vesturs-kapítal-
isma“ á afmörkuðum svæðum, sem sumir
telja að geti leitt til mesta hagvaxtarundurs
sögunnar og byggt upp risaveldi 21. aldarinn-
ar - sem hefði tvöfalt fleiri þegna en nemur
samanlagðri íbúatölu Evrópusambandsins og
Bandaríkjanna.
Metútflutningur til Asíu
íslendingar hafa eins og aðrir sótt á þenn-
an vaxandi markað og eru reyndar ein af
örfáum vestrænum þjóðum sem hafa hag-
stæðan vöruskiptajöfnuð við Austur-Asíu.
Árið 1994 fluttu íslendingar út vörur fyrir
17,7 milljarða króna til Austur-Asíuríkja og
munar þar mest um mikla sölu á loðnu til
Japans í fyrra.
Útflutningur íslendinga til Asíu hefur
aukist hröðum skrefum. Árið 1980 nam hann
einungis 1,5% af heildarútflutningi, en það
hlutfall var komið upp í 5,1% árið 1985.
Árið 1990 var hlutfallið orðið rétt rúmlega
7% og 1993 tæp 12%. í fyrra var hlutfall
Asíuríkja í útflutningsverslun íslendinga orð-
ið um 15,6% samkvæmt bráðabirgðatölum
Hagstofu Islands og hefur aldrei verið hærra.
Verðmæti útflutnings til Austur-Asíu
1994 var í fyrsta sinn meira en til Bandaríkj-
anna og reyndar munaði ekki miklu að Jap-
an sigldi fram úr Bandaríkjunum sem annað
helsta útflutningsland íslendinga. Og ef
áfram er haldið að leika sér með tölur má
nefna að við fluttum mun meira út til Jap-
ans en Norðurlandanna og meira til Tævans
en Rússlands að viðbættum öllum ríkjum
Austur-Evrópu.
Útflutningsráð kannar nýja markaði
Japan er langstærsti útflutningsmarkaður
Islendinga í Asíu, sem er ekki skrítið: það
er ríkasta Iandið þar um slóðir og stærsti
innflytjandi sjávarafurða í heimi. Þar hefur
þó hægt mjög á hagvexti síðustu ár og vaxt-
arbroddurinn er annars staðar. Þar skal fyrst
nefna „tígrana" fjóra - Suður-Kóreu, Hong
Kong, Singapúr og Tævan - en önnur fátæk-
ari ríki hafa einnig á síðustu árum búið við
öran hagvöxt, sem gæti fleytt þeim inn í
úrvalsdeild Asíu. í þessum hópi eru meðal
annars strandhéruð Kína, Tæland, Malasía
og Indónesía og jafnvel Víetnam.
Útflutningsráð íslands gaf á síðasta ári
út skýrslu með markaðsathugun um Tævan
og nú í febrúar er von á sams konar skýrslu
um Suður-Kóreu. Síðar á árinu er von á rit-
um um Víetnam og Kína.
Þorgeir Pálsson er höfundur skýrslunnar
um Suður-Kóreu og Vilhjálmur Guðmunds-
son er höfundur skýrslanna um Tævan og
Kína. í samtali við blaðamann sögðu þeir
að tilgangur þessarar útgáfu væri að gera
grein fyrir þjóðfélaginu, menningunni og við-
skiptavenjum og afla upplýsinga um fyrir-
tæki og stofnanir, ekki síst í sjávarútvegs-
geiranum.
Þeir segj'a að tækifæri íslendinga í Austur-
Asíu byggist meðal annars á því að ríki eins
og Tævan og Kórea hafa dregið úr veiðum
sínum á undafömum árum, bæði á heimamið-
um og úthafinu, á sama tíma og eftirspurri
eftir sjávarfangi eykst. Þá munu innflutning-
stollar á físk, sem eru um 10-20% í þessum
ríkjum, falla niður, meðal annars að kröfu
íslendinga, í GATT-samningunum.
Kaupmáttur fer vaxandi á svæðinu og þar
er komin veruleg millistétt. „Þarna er heil
kynslóð sem hefur ekki kynnst öðru en mik-
illi vinnu og bullandi hagvexti. Nú vill fólk
fá að njóta ávaxta erfiðis síns,“ segir Þorgeir.
Ljótir fiskar - góðir fiskar
En hvaða vörur henta helst á þessa mark-
aði? Stundum borga Asíulönd einfaldlega
meira fyrir vöru en aðrir markaðir, eins og
raunin hefur verið á með grálúðu, en Þor-
geir og Vilhjálmur segja að mestur áhugi sé
á því að selja vörur sem séu illa nýttar hér
eða seljist lítt á öðrum mörkuðum.
Besta dæmið um það er líklega sala á
frystri loðnu og loðnuhrognum til Japans,
sem er auðvitað mun verðmætari vara en
loðnumjöl. En það er einnig hugsanlegt að
selja þurrkaða loðnu til Asíu, sem er vinsælt
„snakk“ þar, svo og annar hertur fiskur (sem
er samt mýkri en okkar harðfiskur og oft
sætur). Margir sjaldgæfir og vannýttir stofn-
ar kynnu einnig að eiga greiðan aðgang að
bragðlaukum Asíubúa, sem öfugt við Islend-
inga telja ljóta físka vera góða fiska. Þá
má nefna að Rannsóknastofnun fiskiðnaðar-
ins er nú að kanna möguleika á að selja
grásleppu, sem nú er hent í stórum stíl eftir
að hirt eru úr henni hrognin, til Kína sem
eins konar matarlím.
En tækifærin liggja ekki bara í vöruút-
flutningi. Erlendir fjárfestar hafa flykkst til
Kína og annarra ríkja. Þorgeir og Vilhjálmur
segja að fiskvinnsla og útgerð í Asíu séu
víðast lítið tæknivædd og skip illa búin, sem
opnar möguleika á tækjasölu og ráðgjafar-
þjónustu. Þeir benda á að yfirleitt hafí það
gerst að fjárfesting fylgdi í kjölfar vöruút-
flutnings, en nú væri því oft öfugt farið:
menn fjárfestu fyrst í ákveðnu landi og
hæfu síðan útflutning þangað.
í Suður-Kóreu er mikill áhugi á samstarfí
við aðrar þjóðir í sjávarútvegi og ríkisstjórn-
in þar gengst fyrir áætlun 1995-2000 um
að styrkja fiskvinnslu og útgerð og reyna
að draga úr mengun sjávar. í Tævan hafa
menn hins vegar minni áhuga á að tæknivæð-
ast til að bregðast við hækkandi launakostn-
aði en að flytja útgerð til ódýrari landa í Asíu.
Lítill flutningskostnaður
Flutningskostnaðurinn er, þótt undarlegt
megi virðast, ekki helsti þröskuldurinn í vegi
fyrir auknum viðskiptum íslands við Austur-
Asíu. „Það er ódýrara að flytja fisk til Jap-
ans en til Spánar eða Ítalíu,“ segir Ævar
Guðmundsson framkvæmdastjóri hjá Seifi
hf. Fyrirtækið hóf sölu til Japans árið 1984
og nokkrum árum síðar til Tævans og Suður-
Kóreu. Nú eru um 40-45% af sölu fyrirtækis-
ins til Austurlanda, en það selur karfa, grá-
lúðu og rækju til Japans, Tævan og Kóreu.
Ævar segir að Japanir og Asíubúar séu
kröfuharðir og fari varlega í viðskiptum og
það þurfi að skapa persónuleg tengsl og
sannfæra þá um að boðið sé upp á góða og
jafna vöru. Þegar traust hafi skapast séu
hins vegar engir kaupendur eins áreiðanleg-
ir; þeir borgi vel og fljótar en Evrópubúar.
Siðvenjur og sönglist
Það sem stendur mönnum kannski meira
fyrir þrifum en landfræðilegar fjarlægðir er
skortur á þekkingu á venjum og menningu
þjóða sem við þekkjum síður en nágranna
okkar í Evrópu og Norður-Ameríku.
Þorgeir Pálsson segir að þekking á siðum
og menningu geti opnað mörg hlið og forð-
að vandræðum. Þegar hann var á ferð í
Suður-Kóreu varð hann var við að sumir
neituðu í fyrstu að veita honum áheyrn þar
sem hann var einn á ferð, en menn þar eru
vanir fjölmennum sendinefndum. Yfir mat
er til siðs að láta glös ganga hringinn. Þeir
sem eru kvefhræddir eða illa við að dreypa
á sama glasi og aðrir geta bjargað sér út
úr málunum með því að afsaka sig kurteis-
lega og bjóðast til að taka lagið - sá sem
syngur er talinn glaður maður og vænlegur
til viðskipta.
Ágætt getur verið að gefa gjafir á fundum
- slíkt sé talið vináttuvottur en ekki mútur
- og almennt séð sakar auðvitað aldrei að
sýna viðsemjendum að maður hafi eitthvað
á sig lagt til að kynnast siðum þeirra og
menningu.
Kína: vonin mikla
Islendingar fluttu á síðasta ári meira út
til Tævans - öðru nafni lýðveldisins Kína -
en Svíþjóðar. Handan Formósu-sundsins er
alþýðulýðveldið Kína, þar sem býr sextíufalt
fleira fólk en í Taívan, sem talar sömu tungu
og býr við svipaða menningu. Hvaða tæki-
færa gætu beðið íslendinga þar ef kaupmátt-
ur fólks á meginlandinu yrði sá sami og
Tævan-búa?
Það hefur mikið verið rætt og ritað um
breytingarnar í þessu fjölmennasta ríki
heims eftir að Kommúnistaflokkurinn hóf
tilraunir með markaðsbúskap árið 1978.
Sumir sjá fyrir sér að Kína sigli fram úr
Bandaríkjunum á næstu öld sem voldugasta
ríki heims, aðrir telja hættu á að upplausn
skapist í landinu eftir fráfall Deng Xiao-
Pings og landið liðist jafnvel í sundur í bar-
áttu þjóðabrota og stríðsherra.
Breytingarnar eru að sönnu ótrúlegar: hið
„sérstaka efnahagssvæði“ Shenzen var sveit
fyrir 15 árum, nú er það 3 milljón manna
borg. Öfugt við hin „kapítalísku“ efnahag-
sundur Asíu þar sem hagvöxtur hefur leitt
til aukins jafnaðar í tekjuskiptingu (sem
hefur hvergi annars staðar gerst í heimin-
um), hefur bilið milli ríkra og fátækra snar-
breikkað í Kína og um 800 ólögleg verka-
lýðsfélög hafa skotið upp kollinum í borg-
inni Guangdong til að beijast gegn vondum
aðstæðum í nýjum verksmiðjum þar sem
framleiðslugeta skiptir meira máli en öryggi.
Hver sem þróunin verður er ljóst að Is-
lendingar hafa allt að vinna og engu að
tapa á Kínamarkaði. Árið 1994 fluttu Islend-
ingar út fyrir 28 milljónir króna til Kína,
álíka mikið og til Tælands eða Chile (það
er hins vegar rétt að geta þess að hluti af
útflutningi íslands sem samkvæmt skýrslum
fer til Japans og annarra Asíuríkja kann að
vera fluttur áfram til Kína, samkvæmt upp-
lýsingum frá Útflutningsráði). íslenskir ráð-
gjafar hafa unnið að uppsetningu hitaveitu
í borginni Tanggu, en annars hefur verið
lítið um íslenska fjárfestingu í kínverska
uppganginum.
Einn milljarður efnafólks
Það er líka liklegt að viðskipti íslands
við Asíuríki í heild aukist í framtíðinni frek-
ar en hitt. Að vísu er allt eins víst að út-
flutningur minnki á þessu ári miðað við
1994, nema loðnuveiðin verði góð og mark-
aðurinn fyrir frystu loðnuna haldist jafn
góður í Japan og í fyrra.
En það breytir því ekki að þungamiðja
heimsviðskiptanna er að færast í austurátt.
Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn áætlar að helm-
ingur alls hagvaxtar í heiminum á þessum
áratug verði í Austur-Asíu og að helmingur
aukningar í heimsverslun næstu fimm árin
verði í Asíu. Árið 2000 áætlar breska tíma-
rítið The Economist að yfir einn milljarður
Asíubúa muni búa við þokkaleg efni, þann-
ig að þeir hafi efni á hlutum eins og litasjón-
varpi, ísskáp og vélhjóli.
Asía skipar líka stóran sess í sjávarút-
vegi heimsins, sem er að verða æ alþjóð-
legri. Lárus Ásgeirsson, markaðsstjóri Mar-
els, nefnir sem dæmi að Alaskaufsi er að
stórum hluta veiddur við Alaska, unninn í
Kína og fluttur aftur til Bandaríkjanna.
Hann þekkir líka dæmi um aðila sem leigja
rússnesk skip, kaupa veiðileyfi í nýsjá-
lenskri lögsögu, vinni aflann þaðan í Taí-
landi og selji hann Long John Silver-keðj-
unni í Bandaríkjunum.
„í Asíu er þörf fyrir þekkingu og fjárfest-
ingu og einhver verður að fullnægja henni,"
segir Þorgeir Pálsson hjá Útflutningsráði.
„Ef ekki við þá einhverjir aðrir. Þjóð sem
telur sig vera forystuþjóð í sjávarútvegi
hefur ekki efni á því að líta fram hjá þess-
um breytingum sem þarna eru að verða.“