Morgunblaðið - 03.02.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1995 23
AÐSENPAR GREIIMAR
Verslunarráð
NOATUN
á VÍllÍgÖtum ÓDÝR MATARKAUP !
Jón Steinar
Gunnlaugsson
FYRIR nokkrum
dögum voru sagðar af
því fréttir, að Versl-
unarráð íslands hefði
sent stjómarskrár-
nefnd Alþingis um-
sögn um fmmvarp
þingflokksformanna
um nýjan mannrétt-
. indakafla í stjómar-
skrána. í umsögninni
væra gerðar alvarleg-
ar athugasemdir við
ákvæði 11. gr. fram-
varpsins, þar sem fjall-
að er um tjáningar-
frelsi. Teldi Verslunar-
ráðið að 3. mgr. 11.
gr. fæli í sér slæma
breytingu á stjómarskránni. Eða
orðrétt: „Hér er um grandvallar-
breytingu að ræða sem getur haft
mjög alvarlegar afleiðingar. Máls-
greinin er í raun tilræði við grand-
vallarmannréttindi í lýðræðisríki.
Breyting þessi ein og sér er nægileg
til þess að lýsa andstöðu við fram-
varpið í heild."
Það munar ekki um það. Stóra
orðin era ekki til spörað. Svo er
að sjá sem þingflokksformennirnir
vilji gjörbreyta réttarástandi í land-
inu tjáningarfrelsinu í óhag og taka
hér á landi upp fyrirkomulag, sem
sé frábragðið því sem gildir hjá
öðram lýðræðisríkjum. Rétt er að
líta á hvort eitthvað sé hæft í þessu.
í 11. gr. frumvarpsins 2. og 3.
mgr. segir svo:
„Hver maður á rétt á að láta í
ljós hugsanir sínar, en ábyrgjast
verður hann þær fyrir dómi. Rit-
skoðun og aðrar sambærilegar tál-
manir á tjáningarfrelsi má aldrei í
lög leiða.
Framangreind ákvæði standa
ekki í vegi því að með lögum má
setja tjáningarfrelsi skorður í þágu
allsherjarreglu eða öryggis ríkisins,
til verndar heilsu eða siðgæ.ði
manna eða vegna réttinda eða
mannorðs annarra."
Fyrri hluti ákvæðisins (2. mgr.)
er sambærilegur við núgildandi
kvæði stjómarskrárinnar um prent-
frelsi, nema að því leyti, að tjáning-
arfrelsið verður nú ekki lengur
bundið við prent og auk ritskoðunar
er nú talað um „aðrar sambærileg-
ar tálmanir“. Báðar þessar breyt-
ingar auka vernd tjáningarfrelsis.
Það sem veldur hinum stóru orðum
Verslunarráðs er síðari hlutinn (3.
mgr.). Telur ráðið að þar sé verið
að „opna fyrir ritskoðun bakdyra-
megin“. Þetta er skrítin kenning
sem fær engan veginn staðist, þar
sem í fyrri hlutanum er lagt fortaks-
laust bann við ritskoðun. Tekið skal
fram að með banni við ritskoðun
og öðram sambærilegum tálmunum
á tjáningarfrelsi er átt við að ekki
megi setja reglur um að maður
þurfí að leita opinbers leyfís fyrir
fram til að mega tjá sig. Þetta er
hin viðtekna skýring á hugtakinu
ritskoðun. Alveg er ljóst skv. fram-
varpinu áð slíkar takmarkanir á
tjáningarfrelsi verða bannaðar.
Þrátt fyrir bann við ritskoðun hafa
allar siðaðar þjóðir í gildi reglur sem
takmarka tjáningarfrelsi á borð við
það sem lagt er til í 3. mgr. 11.
gr. frumvarpsins. Nefna má fjöl-
mörg dæmi um þetta. Hér verða
nokkur að duga: Menn verða að
virða höfundarrétt annarra, mann-
orð þeirra, æru og rétt til friðhelgi
einkalífs eftir því sem lög ákveða.
í lög eru líka sett ákvæði um bann
við klámi, auglýsingum
á tóbaki og áfengi o.fl.
(hvað sem mönnum
kann að fínnast um
þessi bönn efnislega).
Menn geta brotið gegn
öryggishagsmunum
ríkisins með því að birta
opinberlega vitneskju
sína um málefni sem
þá varða. Margt fleira
mætti nefna. Tilgangur
tjáningarfrelsis er ekki
sá að leyfa mönnum
vítalaust að skerða
hagsmuni, sem þannig
njóta lögvemdar.
Svona takmarkanir era
alls staðar í gildi hjá
þeim ríkjum sem veita tjáningar-
frelsi stjórnskipulega vemd og eiga
ekkert skylt við ritskoðun. í Mann-
réttindasáttmála Evrópu eru sam-
svarandi takmarkanir tíundaðar.
Takmarkanimar þar era raunar víð-
tækari en í frumvarpi formann-
Tilgangur tj áningar-
frelsis er ekki sá að leyfa
mönnum vítalaust að
skerða hagsmuni, sem
þannig njóta lögvemdar,
segir Jón Steinar
Gunnlaugsson. Svona
takmarkanir eru alls
staðar í gildi hjá þeim
ríkjum sem veita tján-
ingarfrelsi stjómskipu-
lega vemd og eiga ekk-
ert skylt við ritskoðun.
anna. Og þær hafa_ auðvitað líka
verið í gildi hér á íslandi, þó að
ekki hafí verið kveðið á um efni
þeirra í stjórnarskrá. Hér hafa t.d.
gengið dómar sem leggja lögbann á
opinbera birtingu efnis, sem skerðir
rétt annarra, hvort sem til stóð að
birta á prenti eða á annan hátt.
Dómar ganga líka í meiðyrðamálum,
svo sem öllum er kunnugt. Nú er
lagt til að inn í stjómarskrána sé
tekin upptalning á þeim atriðum sem
geta heimilað slíkar takmarkanir.
Engin slík upptalning hefur verið
þar áður. Með þessu er verið að
styrkja vemd tjáningarinnar.
Það er meira en lítið undarlegt
að sjá umsagnir á borð við þá sem
Verslunarráð íslands lét frá sér
fara um þetta. Þar er í versta falli
um útúrsnúninga en í besta falli
um vanþekkingu að ræða. Verslun-
arráðið hefði getað sparað sér stóra
orðin með því að lesa greinargerð-
ina með framvarpinu, þar sem þetta
er allt skýrt út. Að undanförnu
hafa reyndar sést fleiri dæmi um
hávaðasama gagnrýni á framvarp
þingflokksformannanna, án þess að
séð verði að hún hafí nægileg til-
efni. Sýnist mér að efni, eða öllu
heldur efnisleysi, gagnrýninnar
sanni ágæti málstaðarins. Málið
verður því vonandi drifið í gegn nú
á vorþinginu.
Höfuadur er hæstaréttar-
lögm aður.
MESTI SJÁANDI ALIRATÍMA.
NOSTRADAMUS
Lambalifur
NU
ODYRT
SALTKJÖT
369.- 169c
Lambahjörtu
pr.kg.
NÚ
349,
pr.kg.
269:
Bacon búðingur
ÁQUB | NÚ pqvu"
499. 299.'- 433.- 369.-
Lambanýru
ÁÐUR I I NÚ
179.- 99 ■”*
BACON SPARIPAKKNiNG
mm — NÚ
Dönsk
lifrarkæfa
:i4fitíSJCZ5ú~
J
949.- 799«.

niöursneitt
399..
1/2
Lambaskrokkar
BESTU KAUPIN
(Takmarkaö magn)
Brir* *<*£?£*
2» 9<- 69 r
399:
pr.kg.
Mmidd
Klippió topp
og lcggiú o borð
appefsmu
drykhur
Friskandi og svalaiuh
2 Itr.
89.
89:-"
gróf
MAIS KORH
1/2 dós
59.-
KID'S bleiur
mjúkar og rakadrægar
599.-
pakkinn
NOATUN
NÓATÚN 17 - S. 561 7000, ROFABÆ 39 - S. 567 1200, LAUGAVEGI 166 - S. 552 3456,
HAMRABORG 14, KÓP. - 554 3888, FURUGRUND 3, KÓP. - S. 552 2062,
ÞVERHOLTI 6, MOS. - S. 566 6656, JL-HÚSINU VESTUR í BÆ - S. 552 8511,
KLEIFARSELI 18 - S. 567 0900.