Morgunblaðið - 09.02.1995, Síða 6
6 B FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
-4
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
VIÐSKIPTI
HÚSNÆÐI íslensku kvik-
myndasamsteypunnar
hf. á Hverfisgötu ber
þess vitni að ekki er langt
síðan fyrirtækið flutti þar inn. Hús-
gögn, tæki, snúrur, möppur og
pappakassar eru hér og þar í eins
konar skipulagðri óreiðu, sem virðist
þó frekar stafa af athafnasemi en
hirðuleysi. Verið er að innrétta hljóð-
stúdíó í einu herberginu og leggja á
ráðin um upptökustúdíó á neðri hæð-
inni. í einni gluggakistunni rekst
maður innan um annað dót á (ykug-
ar styttur sgm Friðrik Þór hefur
unnið til verðlauna á kvikmyndahá-
tíðum og manni finnst að ættu frek-
ar að eiga heima fínpússaðar bak
við glerhurð í harðviðarskáp.
Hingað inn liggja margir ef ekki
flestir þræðir íslenska kvikmyndaiðn-
aðarins. Kvikmyndasamsteypan, sem
Friðrik stofnaði í núverandi mynd
árið 1990, heldur ekki bara utan um
vinnslu pg kynningu mynda hans
eins og Á köldum klaka, sem frum-
sýnd verður á morgun. Fyrirtækið
aðstoðar nú við íjármögnun og
vinnslu á sjö íslenskum kvikmyndum,
eða rúmum helmingi þeirra mynda
sem eru í burðarliðnum.
íslenski kvikmyndaiðnaðurinn er
að sönnu ekki stór á alþjóðamæli-
kvarða - árleg velta hans gæti rúm-
ast tvisvar í launaumslagi Arnolds
Schwarzeneggers fyrir leik hans í
einni mynd. En það liggur beint við
að spyija Friðrik hvort hann sé með
umsvifum sínum orðinn eins konar
kvikmyndamógúll íslands?
Hús veðsett fyrir hljóðvinnslu
„Nei, það hefur bara breyst svo
landslagið, það eru breytt viðhorf.
Menn eru ekki að vinna á móti
hver öðrum eins og gerðist stundum
áður. Nú vinna menn saman." Kvik-
myndasamsteypan býr yfir tækja-
búnaði sem aðrir geta nýtt sér við
upptökur og hljóðsetningu. Hún
hefur lagt til áhættuíjár- ______
magn í kvikmyndir eins
og Sódómu Reykjavík,
Veggfóður og Stuttan
frakka méðal annars á
þann hátt að sjá um hljóð-
setningu myndanna, sem fyrirtækið
fær síðan ekki borgað fyrr en að-
sókn og tekjur eru komnar yfir
ákveðin mörk. „Menn þurftu alltaf
að veðsetja húsin sín fyrir hljóð-
vinnslunni. Við erum að reyna að
sleppa við það.“
Styrkur Friðriks og fyrirtækisins
liggur ekki síður í reynslu en tækja-
búnaði. „Við teljum okkur vera
búin að gera öll þau mistök sem
hægt er að gera. Eftir 15 ár höfum
við ákveðna tilfinningu fyrir því
hvenær farið er upp í hættumörk."
Islenska kvikmyndasamsteypan
hf. var stofnuð í núverandi mynd í
kringum gerð myndar Friðriks
Þórs, Barna náttúrunnar. Byrjað
var á að fjárfesta í hljóðveri, enda
var hljóðvinnsla lengi Akkilesarhæll
íslenskra kvikmynda. Velgengni
kvikmyndarinnar aflaði dýrmætrar
reynslu og viðskiptasambanda er-
lendis og kom fyrirtækinu á skrið
þannig að nú segist Friðrik geta
verið byijaður að þróa handrit og
leggja grunn að myndum framtíðar-
innar á sama tíma og hann hafi
unnið að gerð Bíódaga og Á köldum
Aðstoðar við
gerð sjö kvik-
mynda
klaka, en áður átti hann fullt í fangi
með að einbeita sér að einni mynd
í einu.
En er ekki erfitt að vinna að við-
skiptahlið eigin kvikmynda og ann-
arra á sama tíma og að vera skap-
andi kvikmyndaleikstjóri? Friðrik
játar því, en segir að mikill hluti
vinnunnar lendi á framkvæmda-
stjórum Kvikmyndasamsteypunnar,
þeim Ingu Björku Sólnes og Ara
Kristinssyni kvikmyndatökumanni.
Áhættufé frá auðkýfingi
Talið berst að fjármögnun Á
köldum klaka, sem er ákaflega al-
þjóðleg framleiðsla, fjármögnuð af
bandarísku og evrópsku fé og horf-
ir mjög til Japansmarkaðar með
leik- og rokkstjömuna Masatoshi
Nagase í aðalhlutverki.
Myndin kostar um 100 milljónir
króna og nýtur engra styrkja úr
Kvikmyndasjóði íslands. Hún fékk
hins vegar styrk úr Kvikmyndasjóði
Hamborgar, sem lagði líka fé til
Bíódaga, auk þess sem þýskir og
svissneskir aðilar leggja til
áhættufé. Verulegur hluti fjár-
mögnunarinnar kemur hins vegar
frá Bandaríkjunum, frá
Jim Stark framleiðanda
myndarinnar og George
Gund III, litrikum
auðkýfingi frá Kalifor-
“““““ níu, sem stendur fyrir
kvikmyndahátíð í San Francisco og
flakkar um heiminn til að sinna
áhugamálum sínum, frá íshokkí til
ljóðlistar.
Það tilheyrir kannski kvikmynda-
iðnaðinum að ijármögnun er óhefð-
bundnari en til dæmis í stáliðnaðin-
um. Friðrik segist hafa verið kynnt-
ur fyrir Gund í Cannes og hitt hann
síðar á fleiri stöðum þar sem kvik-
myndagerðar- og áhugamenn hitt-
ast. Síðan hefur Gund meðal ann-
ars komið í silungsveiði á Snæfells-
nesinu og í viðtali við tímarit í San
Francisco tilgreinir Gund þijá leik-
stjóra sem vini sína: Francis Ford
Coppola, Philip Kaufman og „ís-
lenska kvikmyndagerðarmanninn
Frederick Fredrickson". Gund hefur
greinilega nægilega trú á þessum
vini sínum til að Ieggja til hálfa
milljón dollara í Cold Fever, eins
og Á köldum klaka heitir á ensku.
Stefnt á alþjóðamarkað
Markaðssetningin þarf að vera í
lagi ekki síður en fjármögnunin og
þó að íslandsmarkaðurinn sé enn
sem fyrr mikilvægur er varla að
JIM Stark er kvikmyndaframleið-
andi í New York, sem er ekki síst
þekktur fyrir að hafa framleitt
myndir hins þekkta bandaríska
leiksljóra Jims Jarmush. Stark
kom hingað til lands á kvikmynda-
hátíðinni í Reykjavík 1989 til að
kynna mynd Jarmush, Mystery
Train, og kynntist þá meðal ann-
arra Friðriki Þór. Strax þá kom
upp hugmyndin að handriti Á köld-
um klaka og síðan varð úr að Stark
tók að sér að vera framleiðandi
myndarinnar auk þess að seinja
handritið ásamt Friðriki Þór.
Blaðamaður spjallaði við Stark í
síma um myndina og íslenskar
kvikmyndir.
Af hverju tekur kvikmyndafram-
leiðandi í New York það að sér að
framleiða íslenska kvikmynd?
„I fyrsta lagi er þetta alþjóðleg
kvikmynd. Leikararnir eru meðal
annars bandarískir og japanskir.
Aðalspurningin er sú hvernig
myndir ég vil gera. Ég hef áhuga
á að gera myndir sem geta talist
listrænar og eru öðruvísi en obbinn
af þeim myndum sem eru gerðar.
Það að gera mynd á íslandi höfð-
aði nyög til mín og ég taldi að slík
mynd gæti átt erindi til áhorfenda
víðs vegar í heiminum.
Ég held að myndin hafi heppnast
vel. Hún er skemmtileg og vel leik-
in og frábærlega gerð af Friðriki
og Ára Kristinssyni."
En getur hún gengið vel fjár-
hagslega?
„Ég vona það. Þó að myndin
hafi fengið styrk frá Kvikmynda-
sjóði Hamborgar er hún að lang-
Eigið
að nýta
landslagið
stærstum hluta fjármögnuð af
áhættufé einkaaðila. Hún er fram-
leidd með það fyrir augum að við
fáum peningana okkar til baka og
högnumst jafnvel á henni.“
Hverniggeta íslendingar náð
árangri við að fjármagna og selja
kvikmyndir sínar á alþjóðamark-
aði?
„Þetta kann að hljóma eins og
sjálfsagður hlutur, en í fyrsta lagi
þá þurfa menn að vilja framleiða
myndir fyrir alþjóðamarkað. Mér
finnst stundum að íslenskir kvik-
myndagerðarmenn séu fyrst og
fremst að hugsa um innanlands-
markaðinn og að þeir viti ekki
hvað það er sem gengur erlendis.
Ég talaði eitt sinn við Kvikmynda-
sjóð um að fá menn til að koma
til íslands og uppfræða kvik-
myndagerðarmenn um hvað selst
á alþjóðamarkaði, en mér var sagt
að sjóðurinn ætti ekki fé í slík
verkefni. Ég held að vandamálið
við niðurgreiddar kvikmyndir sé
að fólk á vegum ríkisins tekur
ákvarðanir um hvað er framleitt.
Það vill kannski sýna ákveðna
ímynd íslauds og lítur ef til vill
hornauga til dæmis gamanmyndir
eða myndir sem eru gagnrýnar á
þjóðfélagið. Slíkar myndir gætu
hins vegar selst, J»ví fólk hefur
mikinn áhuga á Islandi."
Eiga kvikmyndir smárra og sjálf-
stæðra aðila alltaf meira undir
högg að sækja í samkeppninni við
HoIIywood?
„Það verður alltaf markaður fyr-
ir sjálfstæðar kvikmyndir, hvort
sem þær eru bandarískar eða ein-
hverrar annarrar þjóðar. Aki Kaur-
ismáki er kannski besta dæmið frá
Norðurlöndum - hann hefur haldið
áfram að gera myndir eftir sínu
eigin höfði, mjög undarlegar mynd-
ir, og þær hafa ratað í mark þjá
áhorfendum. Ég held að þeir sem
veita styrkina hafi ekki haft mikið
að segja um hvernig myndir hann
gerði, en hann hafði listræna sýn
og var henni trúr.
Verða svona myndir, þar á meðal
íslenskar myndir, einhverntíma
ráðandi á kvikmyndamarkaðnum?
Líklega ekki, en það þýðir ekki að
þær geti ekki náð til fjölmargra
áhorfenda í kannski 20-30 löndum.
Ég held að Bandaríkjamenn hafi
lært mikið af sjónvarpinu að gera
kvikmyndir sem falla fólki í geð
og eftir því sem einkasjónvarps-
stöðvar ryðja sér til rúms annars
staðar í heiminum mun öðrum
verða það frekar í blóð borið að
segja sögur á myndmáli sem fólki
líkar.
Ykkar stóri kostur er hið stór-
brotna landslag. Það kostar ykkur
ekkert en er mjög áhrifaríkt á hvíta
tjaldinu. Þið eigið að nýta ykkur
það til hins ýtrasta."
Framlög ríkisins til styrkja og reksturs
Kvikmyndasjóðs íslands 1983-93
í milljónum kr.
á verðlagi 1993
112,0
110,4
104,0
56.5
111,0
Kvikmynda-
sjóður
1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994
Fjármögnun
íslenskra
kvik ynda
1991-94
. Önnur innlend
fjármögnun
Noiræni
kvikmynda-
sjóðurinn og
Eurimages
Onnur erlend
fjármögnun
Friðrik Þór Friðriksson telur að íslenski kvik-
myndaiðnaðurinn sé ekki á köldum klaka
Morgunblaðið/Sverrir
AÐ OFAN: nokkrir af starfs-
mönnum íslensku kvik-
myndasamsteypunnar fylgj-
ast með klippingu. Frá
vinstri: Ari Kristinsson, Inga
Björk Sólnes, Kerstin Ei-
riksdotter (sitjandi), Árni Páll
Jóhannsson og Sigríður Sig-
uijónsdóttir. Á litlu innfelldu
myndinni er Jim Stark kvik-
myndaframleiðandi.
búast við að erlendir fjárfestar leggi
stórar upphæðir í myndir sem ætl-
aðar eru fyrir kvartmilljón manns.
Þó að fjármagnið í Á köldum
klaka sé að verulegum hluta banda-
rískt er ekki gert út á Bandaríkja-
markað. „Bandaríkin eru eiginlega
lokaður markaður, það má segja
að þau séu lokaðasti markaður í
heimi fyrir erlendar kvikmyndir.
Flestir Bandaríkjamenn fara eigin-
lega ekki á myndir nema með amer-
ísku tali, en ef maður setur inn
amerískt tal missir maður af þeim
fáu sem vilja sjá erlendar myndir,
því þeir vilja heyra frummálið."
Börn náttúrunnar, sem tilnefnd
voru til Óskarsverðlauna, gengu
þannig bara á myndbandi í kvik-
myndahöfuðborg heimsins, en
gengu vel í Þýskalandi og Japan
og voru sýnd þar og í Frakklandi
í sjónvarpi á besta tíma. „Það sáu
kannski ekki nema hálf milljón
manna myndina í kvikmyndahúsi,
en í sjónvarpinu náði hún til 250
milljón manna.“ Bíódagar eru að
fara í dreifingu í Kanada og þar á
að reyna að fá góða dreifingu á Á
köldum klaka, svo og í Englandi
og Frakklandi.
Og síðast en ekki síst er litið von-
araugum til Japans. Friðrik Þór leik-
stýrði myndbandi með Masatoshi
Nagase sem tekið var upp á íslandi
vorið 1993 og tróndi það á toppi
japanska listans í 10 vikur. „Nagase
er þekktasti leikarinn og helsta
poppstjama Japan - hann er Elvis
Japana."
Þegar er búið að selja dreifíngar-
rétt til nokkurra landa, þannig að
þeir sem fjármögnuðu myndina eru
nokkurn veginn búnir að fá sitt á
þurrt. Dreifingaraðilamir taka
áhættuna af gengi kvikmyndarinn-
ar: ef hún gengur vel hirða þeir
gróðann en ef aðsókn veldur von-
brigðum sitja þeir en ekki framleið-
endurnir eftir með sárt ennið. Hvað
Friðrik og Kvikmyndasamsteypuna
ræðir þá er þeirra áhætta einkum
á íslands- og Norðurlandamarkaðn-
um, þannig að aðsókn innanlands
skiptir enn miklu máli jafnvel þó
að kvikmyndin sé mjög alþjóðleg.
Kvikmyndasjóður
nauðsynlegur
Ef Friðrik og íslenskir kvik-
myndagerðarmenn hafa nú aðgang
að erlendum sjóðum og áhættufé
og hann þurfti ekki framlag frá
Kvikmyndasjóði íslands til gerðar Á
köldum klaka, er sjóðurinn orðinn
úreltur? Friðrik neitar því alfarið.
Það kunni að koma að því í framtíð-
inni að hann verði ekki nauðsynleg-
ur, en í dag þurfí kvikmyndagerðar-
menn á honum að halda, ekki bara
vegna beinna ijárveitinga úr honum
heldur séu styrkir úr Norræna kvik-
myndasjóðnum bundnir því skilyrði
að mynd sé styrkt úr Kvikmynda-
sjóði og styrkur sé almennt góður
Tvöföldum
kvikmyuda-
framleiðsluna
*
A morgun verður frumsýnd kvikmynd Fríð-
riks Þórs Fríðrikssonar, Á köldum klaka, sem
fjármögnuð er af bandarískum, dönskum,
svissneskum og þýskum aðilum og teflir
fram íslenskum og bandarískum leikurum,
auk „Elvis Japana“. í samtali við Huga
>
Olafsson ræðir Fríðrík um viðskiptahlið
kvikmyndanna, íslenskar myndir sem út-
flutningsvöru, áhríf þeirra áferðamanna-
strauminn og umsvif íslensku kvikmynda-
samsteypunnar hf.
K/uogar
^fíTo
'k\l p
• á
IBM setti nýlega á markaðinn
línu af PC tölvum sem eru mjög
fullkomnar og með ýmsum
byltingarkenndum nýjungum.
Nýja útgáfan af IBM OS/2 Warp
stýrikerfinu sem kom á
markað í haust hefur fengið
frábæra dóma.
Okkur er sérstök ánægja að
bjóða þér á kynningu á sýningu á
nýjungum frá IBM föstudaginn
10. febrúar n.k. í ráðstefnusal A
á Hótel Sögu.
Tími e.h.
13:30- 14:50
Dagskrárlidur Tími f.h.
Nýjar IBM PC vinnustöiívar 09:00- 10:20
IBM ThinkPad fartölvurnar -
Öflugir netþjónar frá IBM -
IBM Pqwer PC -
Kaffihlé 10:20- 10:40
OS/2 Warp kynning og sýning 10:40- 12:00
14:50- 15:10
15:10- 16:30
Kynningin verður tvítekiri
og getur þú valið hvort þú
kemur fyrir hádegi,
(kl. 09:00-12:00)
eða eftir hádegi
(kl. 13:30-16:30),
10. febrúar 1995.
s'ss’ cn>
NÝHERJI
FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1995 B 7
stimpill þegar leitað er erlends fjár.
Friðrik er ekki í miklum vafa um
þjóðhagslega hagkvæmni Kvik-
myndasjóðs og íslenskrar kvik-
myndagerðar. Hann vitnar í ný-
gerða skýrslu kvikmyndaframleið-
enda þar sem fram kemur að fjár-
mögnun Kvikmyndasjóðs sé 19%
af heildarfjármögnun íslenskra
kvikmynda en erlend fjármögnun
nemi 57%. Margföldunaráhrif af
nýju fjármagni sem komi inn í land-
ið sé 50% samkvæmt upplýsingum
frá Þjóðhagsstofnun og skatttekjur
ríkisins af 13 myndum sem notið
hafa styrkja eru um 245 milljón
krónur, eða 39 milljónum meira en
myndirnar fengu í framleiðslustyrki
frá Kvikmyndasjóði.
Friðrik nefnir dæmi af eigin
myndum: á bak við ársframleiðsl-
una eru 26 milljónir í ríkisstyrkjum,
en velta þeirra er um 200 milljónir
og skapa skatttekjur upp á 35 millj-
ónir. „Við þurfum ekki lengur að
vera sífellt að verja okkur. Við get-
um réttlætt Kvikmyndasjóð með
hreinum tölum,“ segir Friðrik Þór.
„Þarf að nálgast
kvikmyndir sem vöru“
Friðrik er þó alls ekki á því að
það sé sama hvemig myndir fái
framlög af skattpeningum almenn-
ings í gegnum sjóðinn. „Það verður
að nálgast kvikmyndir sem vöru,“
segir Friðrik; staðhæfing sem
hljómar dálítið undarlega af vörum
leikstjóra sem ekki hefur
alltaf farið alfaraleið í
efnisvali og hlotið lof
bandarísku kvikmynda-
akademíunnar fyrir list-
fengi. Vöruna þurfi svo
að þróa, selja og markaðssetja eins
og annan varning.
Það hefur töluvert verið ritað um
hnignun evrópska kvikmyndaiðnað-
arins og markaðsdrottnun Holly-
wood, en Friðrik segir að Hollywood
sé í kreppu um þessar mundir,
bæði fjárhagslegri og listrænni, sem
evrópskir framleiðendur geti nýtt
sér ef vilji og rétt vinnubrögð séu
fyrir hendi. Hollywood þrífist að
stórum hluta á lánum úr evrópskum
bönkum og margar vinsælustu
myndirnar séu endurgerð evrópskra
handrita og þeim leikstýrt af evr-
ópskum leikstjórum. Hann nefnir
sem dæmi að meðal helstu hasar-
myndaleikstjóranna í dag eru Finn-
inn Renny Harlin og Hollendingur-
inn Paul Verhoeven.
„Það er núna í gangi vakning
gegn þessum bandaríska „kol-
Vakning gegn
bandarískum
„kolkrabba"
krabba", en það er ennþá fast við
ríkisstyrktar kvikmyndir að þær
eigi að snúast um list, en ekki eigi
að styrkja afþreyingarmyndir,"
segir Friðrik. „Þetta þarf að breyt-
ast. Það er þörf fyrir gamanmynd-
ir á borð við þær sem Þráinn Bert-
elsson hefur verið að gera og
myndir á borð við Veggfóður þar
sem er smá sex, ofbeldi og eltingar-
leikur.“
Er Friðrik að segja að það eigi
að fóma listinni í þágu gróðahug- ,
sjóna? „Nei. Öll tegund kvikmynda-
gerðar á rétt á sér, alveg eins og
í leiklistinni þrífast hlið við hlið til-
raunaleikhús og uppfærsla Þjóð- .
leikhússins á My Fair Lady. Það
hefur verið sagt - og það á kannski j
við Börn náttúrunnar - að því þjóð-
legri sem mynd er því alþjóðlegri
er hún. Það er mikill áhugi á Is-
landi, það er eitthvað rómantískt
og dulúðugt við landið."
Björt bíóframtíð
Friðrik er ekki í vafa um að ferða-
þjónusta nýtur góðs af íslenskri
kvikmyndagerð og segir að öðrum
þjóðum sé fyllilega ljóst landkynn-
ingargildi kvikmynda. „Ferðamála-
ráð Mexíkó styrkti Kryddlegin
hjörtu og fleiri myndir, þar sem
meðal annars er mikil áhersla á
matargerðarlist landsins. Grikkir
studdu á sínum tíma framleiðslu á
léttum klámmyndum sem áttu að
sýna frjálsar ástir á grísku eyjunum-
til að fá ferðamenn til að
flykkjast þangað.“
Friðrik segist ekki vera
að mæla með því að ís-
_________ lendingar feti sömu
braut, einungis að benda
á tengslin þarna á milli, sem komi
báðum til góða. Hann efist til dæm-
is ekki um að góð aðsókn á Börn
náttúrunnar hans í Þýskalandi sé
að hluta til að þakka áhuga þýskra
íslandsfara og að myndir hans eigi
eftir að kveikja í mörgum öðrum
að fara að heimsækja landið. „Ég
þekki engan sem hefur farið að
heimsækja land af því að hann hef-
ur rekist á bækling um það.“
Og hver er framtíð íslenskrar
kvikmýndagerðar? „Framtíðin er
mjög björt. Það vantar um 50-100
milljónir í Kvikmyndasjóð. Börn
náttúrunnar skapaði eftirspurn eft-
ir íslenskum myndum á alþjóða-
markaði, sem við höfum ekki getað
annað. Nú eru framleiddar um fjór-
ar myndir á ári, en við mættum
tvöfalda það og framleiða átta.“
vöruhótel
□ DÝR GEYMSLUÞJÓNUSTA
Pallettan ffrá kr. 8,69
tipp í 39,24 á dag
efftir aðbúnaði
TOLLVORUGEYMSLAN HF.
Hóðinsgata 1 -3. 105 Reykjavik. simi: 5813411. fax: 5680211