Morgunblaðið - 10.02.1995, Blaðsíða 4

4 D FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
+
AKBRAUT ökuskólans. Grái flöturinn er hála svæðið.
Það er 70 m á lengd og 7 m á breidd.
Að halda stefn-
unni á glerhálu svelli
FYRSTA æfingin í ASSR-ökuskólan-
um í Sviss er að fara framhjá hindrun
og aka áfram í rétta átt á næstu
akrein. Þetta hljómar auðvelt en er
hægara sagt en gert. Akbrautin er
glerhál og bifreiðarnar virka eins og
þær séu á helmingi meiri hraða en
þær eru í raun. Bílarnir dansa á hálk-
unni og flestir fara í nokkra hringi
áður en bflstjórarnir ná tökum á þess-
ari einföldu æfingu.
ASSR er einn örfárra ökuskóla í
Sviss sem þjálfa bílstjóra í að aka í
hálku. Skólinn býður upp á tvö eins
dags námskeið. Rétt viðbrögð við
hindrun á beinum, hálum vegi eru
kennd á fyrra námskeiðinu og akstur
á bugðóttum, ísilögðum vegi á hinu.
Umferðarör-
yggisráð og
félög sviss-
neskra bif-
reiðaeigenda
mæla með
þessari öku-
þjálfun.
Slysahætta
þeirra sem
hafa hlotið
hana er lægri
en annarra,
samkvæmt
könnun sem
svissneska
slysavamar-
félagið gerði
fyrir nokkr-
um árum.
Námskeiðið
kostar 220
franka eða
11.600 kr.
Umferðarör-
yggisráð end-
urgreiðir
þátttakend-
um hluta af
gjaldinu og
félög bif-
reiðaeigenda
bjóða upp á
nokkur nám-
skeið á ári
fyrir sína fé-
lagsmenn á
niðursettu
verði. Skólinn
er einkaskóli
og rekinn allan ársins hring. Hann
er vel sóttur, einkum þó á veturna.
Við vorum 12 á námskeiðinu. Tveir
höfðu verið á því áður og nokkrir
hefðu gott af að endurtaka það. Við
vorum tvö og tvö um bíl og skipt-
umst á að aka eftir endilöngu svell-
inu, 70 m löngu og 7 m breiðu. Kon-
an sem ég ók með lenti í bílslysi fyr-
ir 30 árum. Hún var þá komin tæpa
níu mánuði á leið, missti stjórn á bíln-
um á klakabletti og klessti bílinn á
tré. Síðan hefur hún alltaf ætlað að
læra að aka í hálku og lét nú loksins
verða af því.
Námskeiðinu var skipt niður í akst-
ursæfingar og stutta fyrirlestra um
útbúnað bifreiðarinnar, viðbrögð og
umferðarreglur. Það mikilvægasta
sem var brýnt fyrir okkur var að
missa aldrei sjónir á áttinni sem við
ætlum í. Ökumenn stýra ekki síst
með augunum og meðan þeir horfa
í rétta átt þá á bíllinn fara í hana,
nema þeir missi alveg stjóm á honum.
Til að koma í veg fyrir það eiga þeir
að taka fótinn af bensíninu um leið
og þeir frnna að bíllinn fer að renna,
stíga á kúplinguna og stýra snöggt
í gagnstæða átt við þá sem bíllinn
rennur í. Þannig ættu þeir að ná stjórn
á bílnum og komast leiðar sinnar, svo
fremi þeir viti enn í hvaða átt þeir
ætla. Ef bíllinn lætur ekki að stjórn
þá er ekki um annað að velja en
klossbremsa og vona það besta.
Önnur æfíng var að bremsa á
klaka. Fyrst við stansskilti og síðan
í neyðartilfelli. Hið síðara var auðvit-
að erfiðara. Leyndardómurinn þar er
að stíga fyrst kröftuglega á brems-
una, lyfta síðan fætinum og stíga
aftur á hana með meiri tilfinningu.
Það er mikilvægt að hafa hælinn allt-
af í gólfinu, annars hefur ökumaður-
inn ekki fullt vald á bensín- og
bremsufætinum. Þriðja æfingin var
að aka fram hjá hindrun og halda
áfram á réttri akrein. Einbeitingin
þarf að vera í lagi og augunum beint
í rétta átt til að það takist á glerhálu
svelli.
Ökuskólinn lætur lítið yfír sér.
Móttökuherbergi og skrifstofa í öðr-
um enda lágrar byggingar og
kennslustofa og salerni í hinum. Nem-
endur geta prófað sjónina í sjónprófs-
tæki frá Canon og séð hvort þeir
þurfa að fara til augnlæknis. Kennslu-
bifreiðarnar eru frá Toyota. Þær hafa
sérútbúin afturdekk sem gera það að
verkum að bílarnir virðast fara tvisv-
ar sinnum hraðar á gerviísbrautinni
en þeir gera í raun og veru. Brautin
er úr gerviefni sem verður glerhált
þegar vatni er sprautað á það.
Georges Hedinger, ökukennara og
fv. kappaksturskappa, kom á óvart
að það er enginn ísakstursskóli á ís-
landi. Hann sagði að eins dags æfing
gæti komið í veg fyrir að bílstjóri
færi á taugum þegar hann fyndi að
bíllinn færi að renna til í hálku eða
skrensa í lausamöl. Bílstjórinn vissi
hvernig hann ætti að bregðast við og
gæti þannig frekar komið í veg fyrir
alvarlegt slys. ■
Anna Bjamadóttir
Morgunblaðið/Anna Bjamadóttir
ÖKUKENNARAR ASSR segja bílstjórunum til um
fjarskiptatæki. Hér er bílstjórinn minntur á að ein-
beita sér alltaf að áttinni sem hann ætlar að aka
í, þ.e.a.s. til ökukennarans.
ÞAÐ ER hægara sagt en gert að halda stefnunni
á beinni en glerhállri brautinni.
DAGLEGT LÍF
Rey kingar, há
blóðfita og mikil vanlíðan
í vinnunni geta aukið líkur á
þessir áhættuþættir séu áhrifa-
miklir þegar bakverkir eru annars-
vegar.
Brjóskið er fátækt
af æðum
Magnús Ólason er endurhæf-
ingarlæknir á Reykjalundi. Þar
er hann í forsvari fyrir svoköll-
uðu verkjasviði þar sem teymi
meðferðaraðila hefur sérhæft sig
í meðferð fólks með langvarandi
verkjavandamál m.a. bakverki.
Hann segist fá til sín ýmsa sem
þjást af verkjum í baki án sýni-
legra orsaka. „Bijóskið milli hrygg-
jarliðþófa er einn viðkvæmasti
hlekkurinn í hryggnum. Treíja-
bijósk myndar eins og hring í
kringum mýkri kjama og gerir að
verkum að liðþófamir verða fjaðr- !
andi, nokkurskonar höggdemparar
fyrir hrygginn. Þessu bijóski eins
og annarsstaðar í líkamanum er
illa séð fyrir næringu og það
er fátækt af æðum.“
Æðakölkun áhættuþáttur
Á síðasta ári birtist grein í
tímaritinu Spine um finnska
rannsókn á slagæðum 86 með-
alþungra karlmanna. Leiddi
hún í ljós að hætta jókst á hrörn-
un í hryggjarliðþófum eftir því sem
æðakölkun var meiri. Magnús seg-
ir að aðrar rannsóknir hafí sýnt
fram á samband milli þröngra sla-
gæða og verkja neðarlega í baki.
Fram til þessa hafa fáir rannsakað
sérstaklega blóðstreymi til
hryggjarins hjá þeim sem eru með
verki í baki.
Minnkað blóðflæði hefur áhrif á
liðþófana milli hryggjarliðanna,
vöðva, taugarætur og fleiri vefi
líkamans og leiðir til hrömunar
eins og gerist hjá öllum öðmm líf-
færum sem fá lítið blóðmagn.
Æðarnar þrengjast fyrr
hjá reykingamönnum
Ástæðan fyrir því að bijóskið
hrörnar fyrr hjá reykingarmönn-
FITURÍK fæða, reykingar og van-
líðan í vinnunni eða heima fyrir.
Þetta em atriði sem kunna að
auka líkur á bakverkjum. Þó svo
að aukin hætta sé á ferðum þegar
þessi ofantalin atriði em annars-
vegar þá er ekki borðleggjandi að
það séu einu orsakirnar. Viðkom-
andi getur hæglega fengið bijósk-
los þó hann reyki ekki, sé í góðri
vinnu og borði mjög heilsusamlegt
fæði. Sérfræðingar eru þó sam-
mála um að
Stuðla þarf
að lágværri en
markvissri umræðu um siálfsvíg
RANNSÓKNIR benda til að sjálfs-
vígum geti fjölgað í kjölfar opinberr-
ar umfjöllunar um sjálfsvíg og að
almenn fræðsla og forvarnarstarf
gegn sjálfsvígum geti jafnvel haft
þveröfug áhrif við það sem ætlast
var til. Því þarf að stuðla að lág-
værri en markvissri umræðu um
þennan vágest.
Þóroddur Bjarnason, félagsfræð-
ingur, segir að ákveðin umræða um
sjálfsvíg sé nauðsynleg, en hafa verði
í huga að forvarnargildi almennrar
umræðu sé í besta falli takmarkað.
Erlendar rannsóknir benda til að
sjálfsvígum geti fjölgað í kjölfar
slíkrar umræðu. Mikilvægasta for-
vamarstarfið felist í stuðningi fjöl-
skyldu og vina og handleiðslu sér-
fróðra manna við þá, sem eiga við
alvarlega vanlíðan að stríða.
Sjálfsvíg algengarl meðal karla,
en konur gera flelri tllraunlr
Skráð sjálfsvíg hafa nær alls stað-
ar í heiminum verið algengari meðal
karla og meðal eldra fólks, og er
Island þar engin undantekning. Um
75% þeirra sem fremja sjálfsvíg eru
karlar, og sjálfsvíg eru afar sjaldgæf
meðal pilta yngri en 16 ára og
stúlkna yngri en 20 ára. Engin við-
hlítandi skýring hefur fundist á þess-
um kynjamun, en ýmsar félagslegar,
sálfræðilegar og líffræðilegar tilgát-
ur hafa verið á kreiki, sem margar
hveijar tengjast árásargimi karl-
manna. Þessi kynjamunur er sér-
kennilegur í ljósi þess, að sjálfsvígst-
ilraunir em mun algengari meðal
kvenna en karla. í mörgum löndum,
þ.á.m íslandi, gera tvær til þijár
konur tilraun til sjálfsvígs á móti
hveijum karli.
Engln almenn aukning hérlendls
Þóroddur segir að yfir heildina
hafí sjálfsvígum hér ekkert fjölgað
síðustu 40 árin. Meðal íslendinga 15
ára og eldri vom á ámnum 1951-
1990 að meðaltali skráð 16 sjálfsvíg
á hveija 100.000 íbúa. Hins vegar
hafa töluverðar sveiflur verið á tíðni
sjálfsvíga milli ára. I grein sem Þór-
oddur birti ásamt Þórólfí Þórlindssyni
í læknatímaritinu Arct/c Medical
Research sýna þeir fram á að þessar
sveiflur séu reglubundnari en svo að
um tilviljun geti verið að ræða, og
leiða að því getum að þessar sveiflur
megi tengja hagsveiflum í íslenska
hagkerfmu.
Unglr pfltar
Þótt sjálfsvígum hafi ekkert fjölgað
í heildina á síðustu ámm, hefur þeim
fjölgað í einstökum hópum. Þannig
hefur sjálfsvígum meðal ungra pilta
fjölgað jafnt og þétt og svo virðist
sem piltar séu ekki lengur í minni
hættu en aðrir karlar. Þóroddur bend-
ir á að þetta kunni að einhveiju leyti
að stafa af þeim breytingum, sem
orðið hafa á þjóðfélagsgerðinni og