Morgunblaðið - 11.02.1995, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 11. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KVIKMYNDIR
STUTTUR Japani; atríði úr mynd Friðriks Þórs Friðrikssonar, Á köldum klaka.
Afturtil
náttúrunnar
KVIKMYNPIR
St jörnubíó
Á KÖLDUM KLAKA ★ ★ ★
Leikstjóri: Friðrik Þór Friðriksson.
Handrit: Friðrik Þór og Jim Stark.
Framleiðandi: Jim Stark. Kvik-
myndataka: Ari Kristinsson. Tónlist:
Hilmar Örn Hilmarsson. Hljóð: Kjart-
an Kjartansson. Aðalhlutverk: Masat-
oshi Nagase, Lili Taylor, Fisher Ste-
vens, Laura Hughes, Gísli Halldórs-
son. Ónnur hlutverk: Magnús Ólafs-
son, Rúrik Haraldsson, Flosi Ólafs-
son, Bríet Héðinsdóttir, Ari Matthías-
son, Álfrún Örnólfsdóttir, Hallbjöm
Hjartarsson, Katrín Ólafsdóttir, Jó-
hannes grínari. Islenska kvikmynda-
samsteypan hf. 1995.
ALLAR myndir Friðriks Þórs
Friðrikssonar eru svokallaðar
vegamyndir í eðli sínu. Þær lýsa
hreyfingu frá einum stað til ann-
ars fólks sem er utangátta í samfé-
laginu og leitar sér samastaðar
hvort sem það eru sjómenn á rangli
í Reykjavík, gamalt fólk á leið til
æskustöðvanna, ungur borgar-
strákur sem kynnist fomum lífs-
háttum í sveitinni eða Japani einn
á ferð um ísland að halda minning-
arathöfn um foreldra sína, sem
létust hér fyrir nokkram áram.
Japaninn er aðalpersónan í nýjustu
mynd Friðriks Þórs, Á köldum
klaka, sem framsýnd hefur verið
í Stjömubíói. Og eins og aðrar
myndir leikstjórans er þessi líka
um drauga.
Á köldum klaka lýsir einnig ferð
úr tækniveröld nútímans yfír í
framstæðari heim íslensku öræv-
anna og vetrarríkisins sem Ari
Kristinsson kvikmyndatökumaður
fílmar af miklu Iistfengi. Myndin
er fyndin og skemmtileg úttekt á
því hvemig Islendingar koma fyrir
sjónir útlendingsins, nútíma-
mannsins holdi klæddan, og hvem-
ig hann upplifir kenjar lands og
þjóðar. Margt af því er byggt á
frábærlega myndrænum útfærsl-
um eins og þeirri að setja karlakór
upp á opinn vörubflspall þar sem
hann syngur í snjókófínu við raust.
Há dú jú læk æsland? er brenn-
andi spumig; rígmontinn leigubfl-
stjóri þarf skyndilega að bregða
sér á jólaæfíngu; bílaútvarp bilar
og spilar endalaust íslenska dæg-
urtónlist og taugastrekktur amer-
íkani öskrar: Þetta er íslenskur
pyntingarklefí; íslenskir og amer-
ískir sveitasiðir fallast í faðma á
þorrablóti hjá Hallbimi Hjartar-
syni. Þetta era stuttar og kómískar
sögur sem raðast saman í eina
heild og bregða upp eftirminnileg-
um og broslegum spegli af íslend-
ingum í vetrarham.
Ein sagan gengur þó á skjön
við efnið en minnir á að hér er
stefnt á erlendan markað ekkert
síður en íslenskan. Bandarísku
leikaramir Fisher Stevens og Lili
Taylor leika ameríska þjóðvega-
ræningja á íslenska sveitaveginum.
Þau fá far með Japananum og
hverfa svo sporlaust úr myndinni.
Það kemur heldur spánskt fyrir
sjónir en er bara svo skemmtilegt
innskot að einhvem veginn kemur
það ekki að sök. Allt getur gerst
í þessari mynd. Aðrir þættir era
einnig einkennandi fyrir að hér er
um samvinnuverkefni að ræða
ætlað á erlendan markað. Leikar-
amir með japönsku poppstjömuna
Masatoshi Nagase í fararbroddi
koma frá þremur löndum að ís-
landi meðtöldu og allir tala ensku
í myndinni. Er það leyst á nokkuð
snyrtilegan hátt með íslendingana
því það kemur fljótlega fram að
allir hér geti bjargað sér á ensku,
sem er satt og rétt. Einnig má
búast við að sviðakjammaát og
þorrablót sé útlendingum meiri
upplifun og opinberun en innfædd-
um.
Mörg höfundareinkenni Friðriks
Þórs koma fram í myndinni. Mynd-
ir hans eru ekki aðeins um leit
utangarðsfólksins að samastað
heldur líka leit að einhverskonar
uppgjöri við dauðann. Dauðinn
svífur mjög yfir vötnum hér, land-
ið er í vetrardvala og Japaninn
kynnist íslenskum jarðarföram
náið á ferð sinni og sjálfur er hann
að kveðja látna ástvini sem Friðrik
Þór stýrir með gullfallegum enda-
punkti. Hið yfímáttúrulega er jafn
raunverulegt persónum myndar-
innar og raunveraleikinn en í einu
magnaðasta atriði Á köldum klaka
(það era alltaf eitt eða tvö ógleym-
anleg i myndum leikstjórans) sýnir
Álfrún Ömólfsdóttir mátt álfanna
og megin. Myndin er á margan
hátt andlega skyldust Börnum
náttúrannar og virkar mjög vel
sem gamansöm ferðasaga með al-
varlegum undirtón.
Leikaramir standa sig með
prýði. Nagase er ekki gerandi í
sögunni heldur áhorfandi og tekur
það sem að höndum ber með stó-
ískri ró austurlandamannsins, allt-
af kurteis en líka undrandi á mönn-
um og náttúra. Leikur hans er
hófstilltur og lágstemmdur. Á
köldum klaka er þroskasaga Jap-
anans og með honum hverfum við
úr farþegaþotunni yfír í æ frum-
stæðari fararskjóta þar til hann
er einn á gangi í auðninni. Stevens
og Taylor er bráðskemmtilegt par
sem á í eilífu rifrildi og Gísli Hall-
dórsson er góður sem vís og vina-
legur leiðsögumaður síðasta spöl-
inn. Fjöldi íslenskra leikara kemur
fram í smærri hlutverkum og fylla
vel út í myndina.
Vetrarríki íslands hefur ekki
áður verið myndað af jafnmiklum
glæsileik og Ari Kristinsson gerir
hér en Ari hefur orðið einn okkar
besti kvikmyndatökumaður með
myndum Friðriks Þórs. Náttúra
íslands birtist í vetrarham, köld
og hijóstrag og falleg og verður
ein af persónum myndarinnar.
Tónlist Hilmars Amars Hilmars-
sonar eykur sem fyrr áhrifamátt
sögunnar og Kjartan Kjartansson
nemur vel hljóð í bæði mönnum og
náttúra.
Arnaldur Indriðason
Möppudýra-
veislan
KVIKMYNDIR
St jörnubíó
í DRAUMI SÉRHVERS
MANNS
Leikstjóri: Inga Lisa Middleton.
Handrit: Inga Lisa uppúr smásögu
Þórarins Eldjáms. Kvikmyndataka:
Rafn Rafnsson. Tónlist: Siguijón
Kjartansson. Leikmynd: Sigríður
Sigurjónsdóttir. Búningar: María Ól-
afsdóttir. Aðalhlutverk: Ingvar Sig-
urðsson, Edda Heiðrún Backman,
Eggert Þorleifsson, Jóhann Sigurð-
arson, Hilmir Snær Guðnason og
Maria Sigurðardóttír. ILM FILM.
1995.
ÞAÐ sýnir styrk íslensku stutt-
myndarinnar að ný stuttmynd, í
draumi sérhvers manns eftir Ingu
Lísu Middleton, er frumsýnd með
nýrri bíómynd Friðriks Þórs Frið-
rikssonar, Á köldum klaka. Það
sýnir líka styrk stuttmyndar Ingu
Lísu sérstaklega, en hún er sú besta
sem komið hefur í bíó hér síðan
Óskar Jónasson frumsýndi Sér-
sveitina.
Myndin er byggð á skondinni
sögu Þórarins Eldjáms (hann kem-
ur örstutt fram í myndinni og Frið-
rik Þór reyndar líka) en sögusviðið
er Gildismat ríkisins, grá og gugg-
in íslensk stofnun þar sem starfs-
mann dreymir í bókstaflegum
skilningi um að vinna happadrætti-
svinning og verða ríkur en sam-
starfsmennimir gera grín að því
minnugir texta dægurlagsins, í
draumi sérhvers manns er fall hans
falið.
Inga Lísa hefur áður sent frá
sér klippimyndina Ævintýri á okk-
ar tímum, sérstætt og nákvæmlega
unnið listaverk og sama natnin við
smáatriðin sýnir sig í nýju mynd-
inni. Hún beitir klippitækninni lítil-
lega í draumaatriðum en gaman-
semi og skemmtilegheit myndar-
innar liggja í húmorískri stflfærsl-
unni, litabeitingu og myndatöku.
Stundum virkar myndin eins og
teiknimyndasería. Allt innanstokks
á stofnuninni er grátt, tölvur, borð,
fatnaður starfsfólks, en persónu-
legir munir eru í lit og af því draum-
ar eru í einkaeigu eru þeir einnig
í lit. Þessi frumlega og hugvitsam-
lega samsetning setur mjög sér-
stakan og gamansaman svip á
myndina.
Hún Qallar um trúna á drauma
og draumaráðningar og hvernig
draumar eru ekki teknir alvarlega
nema einhver gróðavon sé í þeim.
Koparbrúnn Ingvar Sigurðsson
kemst illilega að því að þótt menn
dreymi skít þarf það ekki endilega
að tákna peninga. Ingvar er frábær
í hlutverkinu fullur af sjálfbirgings-
hætti og rykkjum og skrykkjum
eðaltöffarans og aðrir leikarar búa
til skoplegar persónur úr litlum
hlutverkum. Edda Heiðrún er
ræstitæknirinn sem trúir alfarið á
drauma, Eggert Þorleifsson glottir
að öllu saman og Jóhann Sigurðar-
son er svona möppudýr sem talar
löngunarfullur um eilífar fundar-
setur.
Þetta er sannkölluð möppudýra-
veisla, fyndin og frábærlega út-
hugsuð í öllum smáatriðum frá leik-
stjóra sem á framtíðina fyrir sér.
Arnaldur Indriðason