Morgunblaðið - 11.02.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR11. FEBRÚAR 1995 39
AÐSEINIDAR GREIIVIAR
Litla ffula hænan og GATT
Helga Guðrún
Jónasdóttir
BALDVIN Hafsteinsson, lög-
maður Félags íslenskra stórkaup-
manna, ij'allaði nýlega (11. janúar
sl.) um réttmætan ótta stórkaup-
manna við kröfur landbunaðarfor-
ystunnar um tollbindingar vegna
GATT. Eins og svo oft þá er þessi
uggur byggður á töluverðum mis-
skilningi og vona ég að eftirfar-
andi punktar leysi FIS úr fjötrum
ástæðulaus ótta.
Við ráðum ekki tollaígildunum
Tollaígildin, sá þáttur GATT-
samningsins sem hvað mestu um-
róti hefur valdið, eru reiknuð út
eftir forskrift yfírstjómar GATT.
Þessi háu tollaígildi, allt að 700%,
eru af þeim sökum ekki einhver
stærð sem íslensk stjórnvöld hafa
ákveðið af eigin geðþótta, hvað þá
fyrir þrýsing ónefndra hagsmuna-
samtaka. Þessir út-
reikningar hafa verið
sendir út til annarra
aðildarríkja GATT.
Þau geta síðan gert
athugasemdir við þá í
gegnum yfirstjómina
(þ.e. World Trade
Organization eða arf-
taka GATT). Á þeim
bráðum fjórum árum
sem liðin eru frá því
ríkisstjómin sendi inn
tilboð íslands hafa
engar athugasemdir
borist, mér vitanlega,
sem þýðir væntanlega
að tollaígildin hafa
verið samþykkt.
Ástæðan er kannski
sú að við eram á ósköp svipuðu
róli í okkar tilboði og önnur aðildar-
ríkií?
Óviðeigandi samlíking
Þá má deila um hversu „há“
tollaígildin era. Með þeim hæstu
er ígildið fyrir smjör eða 674%.
Heimsmarkaðsverðið á srpjöri er
um 60 kr/kg. Hversu hár verður
þessi tollur með hliðsjón af óeðli-
lega lágu verði á smjöri á heims-
markaði? Jafnframt lækkar tollaí-
gildið um a.m.k. 15% á næstu áram
en samtals eiga öll tollaígildi að
lækka að meðaltali um 36%. Á
sama tíma er smjörverðið ólíklegt
til að hækka mikið ef nokkuð á
heimsmarkaði. Að líkja beitingu
þessara „háu“ tollaígilda við „Ber-
línarmúr“ er tæpast viðeigandi.
Staðreyndimar í þessu máli era
þær að hátt tollaígildi endurspeglar
annaðhvort hátt vöraverð hér
heima eða lágt heimsmarkaðsverð.
í fyrmefnda tilvikinu mun lækkun-
in á tollaígildunum veita strangt
aðhald og sjá til þess að vöraverð-
ið lækkar en í því síðamefnda veit-
ir ekki af tollaígildinu til að veija
innlendu vörana gegn óréttmætum
undirboðum.
Við skulum ekki gleyma því að
GATT-samningurinn kveður ekki
á um nema 36% lækkun útflutn-
ingsbóta. Það þýðir að þau hrika-
legu undirboð sem stunduð era í
alþjóðaviðskiptum með landbúnað-
arvörar lifa enn góðu lífi þrátt fyr-
ir GATT. Við afnámum hins vegar
einhliða allar okkar útflutnings-
bætur fyrir nokkram áram og það
var því mikið áfall fyrir ísienskan
landbúnað þegar ljóst var að ekki
næðist samstaða innan GATT um
nema þessa 36% lækkun.
Fortíðarbindingin
„Rauntollar á þeim lanbúnaðar-
vöram sem heimilaður er innflutn-
ingur á era í dag mun lægri en
þær tollbindingar sem felast í til-
boði íslands. Tilboðið kann að leiða
til þess að sá árangur sem náðst
hefur með innflutningi og aðhaldi
að íslenskum framleiðendum verði
að engu gerður," er meginröksemd
Baldvins fyrir því að beita ekki
tollaígildunum af ráði. Þá fullyrðir
hann að beiting þeirra feli í sér
beinar viðskiptahindranir sem
ganga þvert á tilganginn með
WTO, arftaka GATT. Það er hár-
rétt að tollur á innfluttum landbún-
aðarvöram er yfirleitt lágur eða
enginn. Mér er því í senn ljúft og
skylt að benda Bald-
vini á að samkvæmt
GATT-samningnum
eram við skuldbundin
til að flytja inn sama
magn og áður (þ.e. á
viðmiðunartímabili
samningsins) á sömu
tollum. Þetta er nokk-
urs konar „fortíðar-
bundinn innflutn-
ingskvóti" sem flytja
verður inn á sömu
gjöldum áður en beita
má tollaígildunum.
Hér er af þeim sökum
engum árangri stefnt
í hættu, heldur þvert á
móti. Hvað þá að verið
sé að ganga þvert á
tilganginn með WTO með því að
beita tollaígildum eftir þeim regl-
um sem samningurinn sjálfur
heimilar! Allt innflutningsbann
verður bráðlega fellt niður og fé-
lagsmenn FÍS geta þá væntanlega
veitt öllum greinum landbúnaðar-
ins aðhald með innflutningi í stað
aðeins örfárra greina áður.
Eru öll dýrin í skóginum vinir?
Baldvin spyr í grein sinni hvort
verið sé að fóma meiri hagsmunum
fyrir minni og krefst svara við
þeirri spumingu í hverra þágu
GATT eiginlega sé? Að hans mati
yrði það a.m.k. ekki í þágu land-
búnaðarins að reisa hér tollamúra,
þar sem arðbær landbúnaður verð-
ur ekki rekinn í skjóli þeirra. Og
neytendur, þeir myndu missa aug-
ljósan spón úr sínum aski. Þessu
er til að svara í fyrsta lagi: Ef öll
dýrin í skóginum væra vinir og
Litla gula hænan annað og meira
en lítil sæt saga, glitti e.t.v. í
skuggann af forsendu fyrir raun-
veralegri fríverslun með landbún-
aðarvörur.
En dýrin í skóginum era bara
ekki vinir og Litla gula hænan
stendur fyrir litlu öðra en miklu
uppeldisfræðilegu gildi. Af öllum
sólarmerkjum að dæma munu önn-
ur aðildarríki GATT ekki ganga
millimetra lengra en samningurinn
kveður á um. Þá er harla ólíklegt
að aðildarríki, sem eiga mikilla
hagsmuna að gæta í landbunaði
s.s. ESB og Bandaríkin, geri ekki
allt sem í þeirra valdi stendur til
að milda áhrif samningsins. Það
er a.m.k. margfrægt dæmið um
hvemig þessum tveimur stórveld-
blatiit)
- kjarni málsins!
Sjábu hlutina í víbara samhengi!
Á GATT að vera í þágu
landbúnaðar í Evrópu
og Bandaríkjumim,
spyr Helga Guðrún
Jónasdóttir, sem hér
svarar lögmanni Fé-
lags íslenzkra stór-
kaupmanna.
um tókst að fara á sveig við allar
GATT-reglur um milliríkjaviðskipti
með bifreiðar. Ég hlýt því að spyija
Baldvin á móti: Á GÁTT að vera
í þágu landbúnaðarins í ESB og
Bandaríkjunum; eigum við að
ganga lengra en öll hin aðildarrík-
in í bamslegri trú á raunverulega
tilvist Litlu gulu hænunnar? Ef sú
verður reyndin er ég ansi hrædd
um að við fáum eitthvað annað og
meira en nýbakað brauð fyrir að
sýna gott fordæmi.
Borgar það sig að
flytja allt inn?
í öðra lagi er það vissulega ekki
öfundsvert hlutskipti að tala með
tollum á þessum síðustu og verstu
tímum. Ég vil þó benda á að mat-
vælaverð hefur lækkað veralega á
undanfömum áram; samkvæmt
framfærsluvísitölunni hafa hlut-
fallsleg útgjöid til matvælakaupa
lækkað um 4 til 5 prósentustig og
afurðaverð til bænda um 15 til
40%. Þá liggur ekkert í augum
uppi að hagur neytenda og þjóðar-
búsins felist í því að veita matvæl-
um á undirboðsverðum inn í land-
ið. Kannski ef til skemmri tíma er
lítið en varla til langframa. Öll
nágrannalönd okkar tolla undir-
boðsvörar á samkeppnismarkað f
bak og fyrir og munu gera það
áfram. Þau hafa lagt háa tolla á
samkeppnisvörar í gegnum tíðina
og „fortíðarbinding" GATT-samn-
ingsins kemur af þeim sökum ekki
jafn hart niður á þeim og á okkur.
Þá hefur Hagfræðistofnun Háskól-
ans reiknað út að innlend sam-
keppnisvara verður að vera 25%
hærri í verði áður en það borgar
sig þjóðhagslega að flytja hana
inn. Það gera margfeldisáhrifin
margumtöluðu. Bændur era á
sjötta þúsund. Við getum síðan
lengi deilt um margfeldisáhrif
þeirra en áætla má að atvinna
ekki færri en 10 til 12 þúsund
manna hangi samtals á spýtu land-
búnaðarins. Þetta era staðreynd-
imar sem blasa við skattgreiðend-
unum, hinni hlið neytendanna.
Höfundur er forstöðumaður
Upplýsingaþjónustu
landbúnaðarins.
BORNJ UNci-INCAR - KENNARN^
' Börnin og framtfðin
$TÓRSÝNING
UM HELGINA
Opið iaugardag kl. 10-16
og sunnudag kl. 11-17.
Landssamtökin Heimiii og skóli standa
fyrir stórsýningu í Kolaportinu um helgina.
Fyrirtæki, félagasamtök og stofnanir
kynna þar starfsemi, vörur og þjónustu
sem tengist börnum og unglingum.
Heimili og skóli kynna starfsemi
sína ó sýningunni og innrita nýja félaga.
Barnablaðió Æskan
Barnasmiðjan hf.
Fræðsludeild kirkjunnar
Félag ungra
uppfinningamanna
Hreysti hf.
Heilsuhringurinn
KFUMog K
Þroskahjálp
Vistforeldrar í syeitum
Manneldisráð ísland
Reiðskólinn Hrauni
Saumagalierí J.B.J.
Vímulaus æska
Tóbaksvarnarnefnd
Námsgagnastofnun
Skátabúðin
Bandaiag
íslenskra skáta
Rauði krossinn
Skákhúsið
Umferðarráð
Tónastöðin
íþrótta og tómstundaráð
Reykjavíkur
Myndlistarskóli
Margrétar
Borgarspítalinn
Hljóðfæraverslun
Leifs Magnússonar '
Borgarbókasafnið

UNGUNGAR SKEMMTA
,.ó sýningunni laugardag
og sunnudag kl. 14.00
Bylgjan og Rás 2 verða á staðnum
og spjalla við gesti og gangandi.
NY tSLENSK LEiKTÆKI
UNGIR UPPFINNINGAMENN
MiKILL FJÖLDi FÉLAGASAMTAKA
..ÁSAMT MÖRGU ÖÐRU
ATHYGLISVERÐU
V' 11 \
" 30RNIN
. .og framtíðin
sr
MARKAÐSTORGIÐ ER LIKA 0PIÐ UM HELGINA