Morgunblaðið - 11.02.1995, Side 2

2 B LAUGARDAGUR 11. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ - AUGLÝSING
Spyrningar til formanna stlárnmáiaflokkanna
1. Hefur þinn flokkur mótað menntastefnu sína fyrír komandi kosningar?
2. Ef svo er hvað er þar nýtt að finna?
3. Hvernig telur þú hægt að fjármagna úrbætur í menntakerfinu?
4. Hversu margir úr þínum flokki greiddu atkvæði með áframhaldandi
skerðingu á framkvæmd grunnskólalaga við afgreiðslu fjárlaga 1995?
5. Hvaða svið atvinnulífsins telur þú vera vaxtarbrodd framtíðarinnar?
6. Hvaða námsþætti í grunnskóla telur þú að ætti að efla með tilliti til
nýsköpunar?
7. Hefur þú kynnt þér skýrslu Hagfræðistofnunnar Háskóla íslands frá
1991 um lengingu skóladags í grunnskóla?
(Ekki barst svar frá Ólafi Ragnari Grímssyni form. Alþýðubandalagsins)
Davíð
Oddsson
formaður
Sjálfstæðisflokksins
1. Sjálfstæðisflokkurinn hefur á
kjörtímabilinu unnið öílugt starf í
menntamálum hvað varðar upp-
byggingu og stefnumörkun til lengri
tíma. Allt opin-
bera skólakerf-
ið frá leikskóla-
stigi til loka
framhaldsskóla
hefur verið í
endurskoðun.
Þegar hafa ver-
ið samþykkt ný
lög um leik-
skóla, þar sem
leikskólinn er skilgreindur sem
fyrsta skólastigið og Aiþingi fjallar
nú um frumvörp til laga um grunn-
og framhaldsskóla.
Þessi vinna er í samræmi við stefnu-
mið ríksstjórnarinnar, en í hvítbók-
inni segir að ríkisstjórnin vilji vinna
að því að koma á samfelldum skóla-
degi, lögð verði sérstök áhersla á að
endurskoða ákvæði um námsmat við
lok grunnskólans og að unglinga-
stigi grunnskólans verði sérstakur
gaumur gefinn. Einnig segir það að
leita skuli leiða til að framhaldsskól-
inn geti þjónað æ fjölbreyttari þörf-
um nemenda og búið þá undir sér-
hæfðar námsbrautir og starfsnám.
Ymislegt í hinni nýju stefnumörkun
er þegar komið til framkvæmda,
sumt enn á tilraunastigi. T.d. var
samræmdum prófum við lok grunn-
skóla fjölgað úr tveimur í fjögur vor-
ið 1992, fleiri börn hefja nú nám að
morgni dags þar sem einsetnum
skólum hefur fjölgað og kennsludag-
ur yngstu skólabai’nanna hefur verið
lengdur með fjölgun kennslustunda.
Tilraunir eru í gangi með nýskipan í
starfsnámi með aukinni þátttöku at-
vinnulífsins. í gangi er stefnumótun
í þjónustu við fatlaða nemendur í
framhaldsskólum og bryddað hefur
verið upp á mörgum nýjungum þar
að lútandi.
2. í frumvörpum til laga um grunn-
og framhaldsskóla sem Ólafur G.
Einarsson hefur lagt fyrir Alþingi er
innleidd ný hugsun fyrir íslenskt
skólakerfi. Um er að ræða verulega
auknar kröfur um gæði í skólastarfi.
Hér nægir að nefna örfá atriði:
-Lögð er áhersla á að skýr mark-
mið liggi fyrir um það hveiju eigi
að ná fram í
skólastarfinu, m.a. að skilgreind
verði markmið um kunnáttu og
færni nemenda á tilteknum
aldursstigum.
-Gerðar eru kröfur um mikla fag-
mennsku í skólastarfi, m.a. að
kennarar vinni sameiginlega að
skipulagningu skólastarfsins að
innleiddar verði aðferðir til að
meta árangur þess.
-Sérstök áhersla er lögð á aukna
þátttöku foreldra í skólastarfi og
nauðsyn þess að foreldrar
taki á ábyrgan þátt í námi barna
sinna.
-Tryggður er réttur foreldra til að
fá uppýsingar um gæði og gang
skólastarfsins, svo og saman-
burðahæfar upplýsingar um fram-
vindu nemenda á hinum ýmsu
stigum námsins, sem og við lok
grunn-og framhaldsskóla.
-Kröfur eru gerðar um að stjórn-
völd verði virkari í mótun mennta-
stefnu og fygist betur með
framkvæmd skólahalds. Ná-
grannaþjóðir okkar halda flestar
uppi öflugu eftirlitskerfi, t.d. er
yfir 100 ára hefð fyrir slíkum eft-
irlitsstofnunum í Bretlandi og
Hollandi. Þar þykir slíkt eft-
irlit sjálfsagt og skólarnir sækjast
eftir því.
I heild má segja að þegar þessi
stefna nær fram að ganga höfum við
byggt upp skólakerfi sem er mun
réttlátara gagnvart börnum og al-
menningi en það kerfi sem við búum
við i dag. Eins og sjá má er hér um
að ræða verulega nýjar áherslur, þar
sem menntunarhlutverk skólans er í
fyrirrúmi. Vissulega felur stefnan
einnig í sér að allir grunnskólar
verði einsetnir og þjónusta aukin við
fjölskyldufólk, þegar sveitarfélögin
sjá alfarið um reksturinn og geta
þannig sameinað menntunar-og
gæsluhlutverk skólanna.
3. Þegar nefnd um mótun mennta-
stefnu var skipuð árið 1992 höfðum
við enn ekki unnið sigur í baráttunni
um efnahagsvandann. Við létum það
þó ekki koma í veg fyrir að hefja
stefnumörkun til framtíðar, sem nú
liggur fyrir fullunnin. Á sama tíma
horfum við nú fram á batamerki í
efnahagslífinu hvar sem litið er og
óhætt er að fullyrða að framundan
eru betri tímar. Eg vænti þess því að
við getum á næstu árum framfylgt
þeirri umbótastefnu sem mótuð hef-
ur verið fyrir íslenst menntakerfi.
4. Með hliðsjón af því sem ég sagði
hér að ofan höfum við þurft að fara
okkur hægar í undirbúningi en við
fyrst ætluðum okkur. Allir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins standa
saman að því.
5.1 umræðum um íslenskt atvinnulíf
að undanfornu virðast menn nokkuð
sammála um að íslendingum beri að
leggja megináherslu á tiltekin svið
atvinnulífsins í ipótun atvinnustefnu
næstu ára. Þar eru nefnd efling út-
flutnings á sviði sjávarútvegs, bæði
hvað varðar fullvinnslu og betri nýt-
ingu sjávarafurða, svo og hönnun
tæknibúnaðar til nýtingar í grein-
inni; þá er ferðaþjónusta tvímæla-
laust vaxtarsvið atvinnulífs okkar,
einnig hefur verið nefnd hugbúnað-
argerð á ýmsum sviðum svo og
tölvusamskipti. Þá er uppbygging
orkufreks iðnaðar og orkusala þátt-
ur sem nýtast mun þjóðinni á næstu
árum.
Hvað menntun áhrærir er ljóst að sú
þjóðfélagsgerð sem við erum að
ganga inn í gerir kröfur um breytta
menntun. Atvinnuþátttaka í þjóðfé-
lagi framtíðarinnar er talin byggja
öðru fremur á samvinnu einstak-
linga og hópa, þekkingaöflun og
upplýsingamiðlun, gi-einingu vanda-
mála og sameiginlegri úrvinnslu
þeirra. Hæfni á þessum sviðum, svo
og í sjálfstæðum vinnubrögðum,
samskiptum og því að skipuleggja
tíma sinn eru eiginleikar sem rækta
má með skipulegu uppeldisstarfi.
6. Efla þarf og styrkja nám í grunn-
greinum, því þær eru undirstaða alls
annars náms. Einnig ber að leggja
aukna áherslu á verklega náms-
þætti, bæði hinar hefðbundnu verk-
greinar eins og handavinnu og mat-
reiðslu, en ekki síður verklega þætti
í greinum eins og eðlisfræði og
tölvufræði.
7. Hagfræðistofnun Háskóla Is-
lands kemst að þeirri niðurstöðu að
það sé þjóðhagslega hagkvæmt að
einsetja grunnskóla. Rökin fyrir því
er m. a. að foreldrar eyði tilteknum
fjölda vinnustunda í að flytja börn
sín á milli staða, í hádegi svo og það
álag og slysahætta sem þessum
ferðum fylgir. Hin nýja mennta-
stefna tekur á þessum vanda með
því að leggja til verulega lengingu
skóladags grunnskólanemenda og
að öllum börnum standi til boða
lengd viðvera við tómstundastörf og
heimanám að skóladegi loknum.
Jón Baldvin
Hannibalsson
formaður
Alþýðuflokksins
Mér sýnist efnið betur komast til
skila með því að svara í samfeldu
máli fremur en að búta það í sundur
eftir einstökum spurningum.
Á tímum sam-
dráttar í efna-
hagsmálum
þurfa stjórn-
völd að sýna þá
ábyrgð að laga
ríkisútgjöld að
efnahagslegum
veruleika. Auð-
vitað er það
alltaf álitamál
hvar draga á úr
útgjöldum en þá er ljóst að þeir
málaflokkar sem ki-efjast mestra út-
gjalda bera hitan og þungan af sam-
drættinum. Menntamál eru hér eng-
in undantekning. Vegna minnkandi
tekna ríkissjóðs hefur á undanförn-
um árum þurft að draga úr framlög-
um til menntamála og hefur Alþýðu-
flokkurinn samþykkt tillögur
menntamálaráðherra í þessa veru.
Fjárlög ársins 1995 eru engin und-
antekning hvað þetta varðar
(spurning 4).
Efnahagsstefna nTdsstjórnarinn-
ar er nú að skila árangri. Alþýðu-
flokkurinn leggur mikla áherslu á að
efnahagsbatinn verði notaður til úr-
bóta í menntakerfinu (spurning 3). Á
næsta kjörtímabili þarf að auka
verulega framlög til menntamála,
jafnvel á kostnað annarra mála-
flokka. Á flokksþingi Alþýðuflokks-
ins í júní á síðasta ári var samþykkt
stefnuskrá í menntamálum undir
heitinu „Menntun til nýsköpunnar".
Stefnan leggur áherslu á heil-
stæða stefnumörkun fyrir allt skóla-
kerfið frá forskóla til háskóla og
nauðsyn símenntunar (spurning 1).
Samfélag framtíðarinnar mótast
í æ ríkari mæli af hröðum tækni-
breytingum og atvinnugreinum sem
byggjast á almennri menntun og
verksviti. Grunnskólinn bregst best
við þessu með því að veita trausta al-
menna menntun og vera sveigjan-
legur í starfi sínu og skipulagningu
(spurning 6).
Til að ná þessu markmiði þarf að
taka upp innra gæðaeftirlit í skóla-
starfi, setja skýr almenn markmið
og auka þarf sjálfstæði skólanna,
þannig að ákvarðanir verði teknar
eins nálægt vettvangi og frekst er
unnt. Með þessu móti á skólinn auð-
veldara með að laga sig að breyttum
aðstæðum og nýjum kröfum sem til
hans eru gerðar. Alþýðuflokkurinn
telur rétt að sveitarfélögin reki
grunnskólana, en ríkið reki áfram
framhaldsskólana.
Eg hef ekki kynnt mér sérstak-
Iega skýrslu Hagfræðistofunar Há-
skóla íslands um lengingu skóladags
í grunnskóla (spurning 7). í mennta-
stefnu Alþýðuflokksins segir: „Al-
þýðuflokurinn vill að allir grunn-
skólar verði einsetnir fyrir næstu
aldamót og skólatími nemenda verði
samfelldur. Grunnskólanemendum
gefíst kostur á skólamáltíðum á
vægu verði, þar sem nemendur
greiði efniskostnað en viðkomandi
sveitarfélög annan kostnað." Við
getum auðvitað gert margar hag-
fræðilegar rannsóknir á lengingu
skóladagsins, en hin félagslegu rök
vega þó þyngra. í flóknu borgarsam-
félagi nútímans gegnir skólinn viða-
meira hlutverki en áður. Ég hef þá
trú að sveitarfélögin muni sinna
þessu betur en ríkisvaldið og minni á
skýra stefnu Reykjavíkurlistans í
þessu efni.
Mannafla fer fækkandi í sjósókn
og frumframleiðslu (landbúnaði).
Fjölgunin er mest í úrvinnslu-og
þjónustugreinum og hingað til hefur
hún verið mest í opinberum rekstri
( heilbrigðisstéttii- og kennarar ). Sú
þróun getur ekki haldið áfram enda-
laust. Okkur er lífsnauðsyn á meiri
fjölbreytni í atvinnulífi og þar með í
störfum. Stækkun heimamarkaðar-
ins ( með EES-samningum og aðild
að Evrópusambandinu) mun skipta
sköpum um framtíðarþróun at-
vinnulífsins og er nauðsynleg til þess
að skapa störf við hæfi fyrir ungu
kynslóðina, sem notið hefur mestrar
skólagöngu heima og erlendis allra
Islendinga til þessa dags. Sem dæmi
má nefna að við þurfum fleiri sér-
hæfða matvælafræðinga, tækni-
fræðinga, kerfisfræðinga, hönnuði,
tölvutækna, sölumenn, markaðssér-
fræðinga o.s.frv. til þess að nýta bet-
ur tækifæri til lúllvinnslu matvæla
og til útflutnings í kjölfar EES og
Gatt-samninga.
Tölvu- og hugbúnaðarþjónusta
mun kalla á fleiri ný störf sem og
ferðaþjónusta, sem skapar fjöl-
breytt starfsumhverfi með öflugum
margfeldisáhrifum. En aðalatriðið
er þó að vel menntaður maður getur
gengið að hvaða starfi sem er og er
fljótur að laga sig að breytingum í
umhverfinu, nýrri tækni og nýjum
þörfum (spurning 5).
„ Halldór
Ásgrímsson
formaður
Framsóknarflokksins
1. Já, og þar segir m.a. Fi-am-
sóknarfokkurinn leggur áherslu á að
traust menntun þjóðarinnar er for-
senda bættra lífskjara, velferðar og
framfara. Stuðningur er við einsetn-
ingu skóla óg
flutning grunn-
skólans til
sveitarfélaga.
Þá lýsir flokk-
urinn yfir
stuðningi við
öflugt starf for-
eldra grunn-
skólabarna og
samtakanna
Heimili & skóli.
2. Það sem er nýtt er að Fram-
sóknarflokkurinn telur að framlög
til menntamála skuli hafa forgang í
útgjöldum ríkissjóðs. Flokkurinn
tekur þannig undir ábendingar frá
OECD en Island ver nú lægra hlut-
falli þjóðartekna til menntamála en
almennt tíðkast meðal OCDE-ríkja.
3. Segja má að svar við þessari
spurningu felist í svari við annari
spurningu þar sem hér er spurning
um forgangsröðun og það er skoðun
Framsóknarflokksins að það séu
tengsl á milli efnahagslegrar vel-
gengni þjóða og menntunar.
4. Enginn.
5. Þekkingin er að mati allra þeir-
ra sem í dag meta þróun efnahags-
mála í heiminum mikilvægasta auð-
lindin. Framleiðslan í þróuðum lönd-
um breytist jafnt og þétt úr fjölda-
framleiðslu í sérhæfða framleiðslu
sem mæta verður sérstökum kröfum
neytenda. Til þess þarf aukna þekk-
ingu á öllum sviðum framleiðslunn-
ar. Vaxandi samkeppni krefst hag-
ræðingar sem aftur krefst þekking-
ar. Við íslendingar erum engin und-
antekning að þessu leyti. Fiskur
mun í vaxandi mæli þurfa að vera
sérunninn í neytendaumbúðir fyrir
ákveðna kaupendur og sömuleiðis
afurðir landbúnaðarins. Þessi þróun
er einnig vaxandi í iðnaði ekki síst í
hátækniiðnaði. Því er það grundvall-
aratriði að bæta menntunina í öllum
greinum jafnvel þótt verja þurfi
auknu fjármagni til menntamála.
Þar liggur lykillinn að framtíð þjóð-
arinnar.
6. Grunnskólanám þarf að efla í
heild með áherslu á læsi, málskiln-
ing, rökhugsun og tjáningu. Ný-
sköpun byggist á því að frumkvæði
einstaklingsins fái að njóta sín auk
þess að traustur grunnur sé lagður í
raungreinakennslu. Þá þarf að efla
áhuga barna á efri stigum grunn-
skólanáms á atvinnulífinu í landinu
og á fyrirtækjarekstri almennt.
7. Lítillega.
Kristín
Ástgeirsdóttir
Kvennalistanum
1. Já, endurskoðun stefnuskrár
er lokið. Við reynum ætíð að læra af
reynslunni og bæta við nýjum hug-
myndum, enda höfum við frá upp-
hafi lagt mikla áherslu á menntamál.
Ekki síst að
bæta grunn-
skólann þannig
að hann komi
betur til móts
við þarfir nem-
enda foreldra
.og samfélagsins
og að nemendur
séu ekki um-
hyggjulausir
hluta úr degi.
2. I megindráttum er stefnan sú
sama; áhersla á jafnrétti til náms.
Það er þó ýmislegt nýtt að finna í
stefnuskránni svo sem mun meiri
áhersla á rétt nemenda til sköpunar
í skólastarfi, listnám, verk-og starfs-
nám.
Þá leggjum við mikla áherslu á
mismunandi þarfir stúlkna og pilta
og nauðsyn þess að ýta undir stelpur
og bæta sjálfsímynd þeirra enda
greinilega pottur brotinn í þeim efn-
um, sem m.a. sést á starfsvali kven-
na síðar meir og hverjir stjórna fé-
lagslífi og taka þátt í ræðu-og spurn-
ingakeppnum skólanna.
Við tökum afstöðu með flutningi
grunnskólanna til sveitarfélaganna
að því tilskyldu að þau fái nauðsyn-
lega tekjustofna til að standa undir
bættu skólastarfi. Þá er mjög mikil-
vægt að auka áhrif kvenna á mótun
og stjórnun skólanna enda endur-
spegla þeir um of veröld og sjónar-
mið karla.
4. Enginn.
5. í matvælavinnslu og fullnýt-
ingu íslenskra hráefna, ferðaþjón-
ustu, hugbúnaði, smáfyrirtækjum af
ýmsu tagi (þjónustufyrirtæki), fram-
leiðslu á vélum og þekkingu tengd-
um sjávarútvegi, ráðgjöf og kennslu
á sviði orku, bygginga, heilbrigðis-
mála, menntunar o.fl.
6. Skapandi hugsun og tækifæri
til útrásar fyrir sköpunargáfu nem-
enda. Meðferð móðurmálsins og
þekkingu á erlendum tungum,
stærðfræði og raunvísindi, sam-
skipti við aðra og samvinnu, svo og
tækifæri til starfsnáms og verk-
þekkingar.
7. Já.