Morgunblaðið - 11.02.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 11. FEBRÚAR 1995 D 3
RUT Ingólfsdóttir Morgunblaðið/Kristinn
Falleg tónlist
af okkar öld
Flautufjölskylda
eins og fiskar
RUT Ingólfsdóttir fiðluleikari
kemur fram ó Myrkum músíkdög-
um ó þriðjudagskvöld. Tónleikar
hennar verða ó Kjarvalsstöðum
og hef jast klukkan 20. Fengur
er að þeim því Rut hefur ekki
haldið einleikstónleika lengi
vegna anna í kammermúsík. Hún
hefur í tuttugu ór verið fyrsti
fiðluleikari Kammersveitar
Reykjavíkur og skipulagt starf-
semi sveitarinnar. Einnig stofn-
aði Rut Reykjavíkurkvartettinn og
lék um órabil með Sinfóníunni.
*■
Atónleikunum í komandi viku
frumflytur Rut Lag með til-
brigðum eftir Atla Heimi Sveinsson
og mun eldra verk eftir Magnús
Allt
íslenska
selló-
sviöið
legt. Annars er ekki mjög mikið
til af íslenskum einleiksverkum
fyrir selló, það varð almennt ekki
vinsælt einleikshljóðfæri fyrr en á
19. öld og mest hefur verið samið
fyrir það á síðustu áratugum.
Undantekningin eru Bach-svíturn-
ar sex, sem ég er alltaf að æfa til
að spila með nútímatónlist á metn-
aðarfiíllum tónleikum. Að minnsta
kosti tvær þeirra. En einhvern veg-
Blöndal Jóhannsson. Það er frá árinu
1961 og heitir „Dimension", en mun
gjarna hafa verið kallað „þetta óspil-
anlega" af jafnvel færustu fíðlulei-
kurum. „En auðvitað er hægt að
spila það með nógri æfíngu," segir
Rut, „þótt sumir kaflar séu vissulega
slæmir. Kannski ég tali við Magnús
um örlitlar breytingar. Annars kom
mér skemmtilega á óvart að þetta
verk hefði aldrei áður verið flutt,
orðið næstum 34 ára gamalt. Það
er þó að mínu viti mun nútímalegra
en verk Atla Heimis sem var samið
í hitteðfyrra. Líkast til var ástæðan
fyrir því að flytjendur hikuðu á sínum
tíma sú að þeir voru ekki vanir nútí-
matónlist. Nú er hún ekki eins fram-
andi lengur eða erfið, hvorki fyrir
hljóðfæraleikara né hlustendur.
inn hafa þessir tón-
leikar þurft að víkja
fyrir vinnu í Trio
Nordica og Caput-
hópnum og mörgu
öðru. Ég spila einmitt
með Caput á fyrstu
tónleikum músíkdag-
anna.“
Bryndís Halla hefur
verið á þeytingi í vet-
ur, núna nýkomin úr
tónleikaferð til París-
ar, bráðum á leið
þangað aftur og ekk-
ert á þeim buxunum
að halda kyrru fyrir.
Trio Nordica tekur að
hennar sögn mesta
tímann þessa dagana, eftir hálfan
mánuð ætlar hún ásamt stöllum
sínum í tríóinu, Auði Hafsteins-
dóttur fiðluleikara og Monu Sands-
tröm píanóleikara, að leika inn á
geislaplötu lög eftir Clöru Schum-
ann, Mendelsohn og Franz Berw-
ald. Þær hyggja svo á tónleika hér
heima í vor og aftur í sumar og
Við höfum meira að segja uppgöt-
vað hve falleg tuttugustu aldar tón-
list getur verið. Maður býst auðvitað
ekki við Mozart eða Bach og setur
sig í annars konar stellingar. Það er
einfaldlega ekki hægt að semja sams
konar tónlist núna og fyrir tvö hundr-
uð árum, tímarnir hafa breyst. Mér
finnst verk Magnúsar fallegt og áhrif
þess með einhveijum hætti gegnsæ.“
Sama gildir að Rutar sögn um Lag
Atla Heimis, henni finnst það fallegt
og segir Atla oft hafa sérstakt lag
á því að hitta í hjartastað. „Svo er
vitanlega afar skemmtilegt að frum-
flytja verk sem samið er fyrir mann.
Ég hef haft samráð við Atla og verk-
ið hefur mótast í höndunum á okk-
ur. Óneitanlega er það áhugavert."
Rut átti í fórum sínum Sónötu
eftir Hallgrím Helgason og segir
hana afar vel skrifaða fyrir fiðluna.
„Hallgrímur er sá eini af tónskáld-
unum fjórum sem þekkir fíðluna og
það fínn ég greinilega. Hann þekkir
möguleika hljóðfærisins, veit hvað
gengur og hvað ekki.“
Við leit í Tónverkamiðstöðinni að
einleiksverkum fyrir tónleikana kom
Rut niður á tvö verk eftir Jón Leifs,
prelúdíu og fúgettu, sem hún þekkti
ekki fyrir. „Ég er mikill aðdáandi
Jóns og varð ánægð yfir þessum
fundi,“ segir hún, „þetta eru æsku-
verk og ekki hægt að segja hið sama
um þau og Sónötu Hafliða Hallgríms-
sonar. Jón hefur ekki samið verkin
sérlega vel fyrir fiðlu, þau eru þess
vegna erfið en nást eins og „Dimensi-
on“ Magnúsar með mikilli vinnu.
Mér fínnst sérstaklega prelúdían afar
falleg, með djúpum íslenskum undir-
tóni sem var aðal Jóns.“
Rut hefur ferðast töluvert um
landið undanfarin misseri, haldið ein-
leikstónleika og kynnt fiðluna í skól-
um. Hún segir líklegt að hún læði
inn eins og einu verki af efnis-
skránni í ferðunum næstu mánuði. Á
þeim leiki hún þó yfirleitt þekkt
klassísk verk. „En mig langar mikið
að flytja þessa efnisskrá erlendis og
þá í samvinnu við þá sem að íslensk-
um listkynningum standa."
Þ.Þ.
ætla að æfa upp nokk-
ur prógrömm til að
keppa út um víðan
völl. „Tónlistarkeppni
er ein besta leiðin til
að koma sér á fram-
færi,“ segir Bryndís
Halla, „við vonumst til
að komast í nokkrar
slíkar næsta vetur.
Það fer mikill tími og
orka í kynna sig en
þetta er líka skemmti-
legt samstarf."
Tónleikamir á mið-
vikudagskvöld hefjast
á verki Snorra Sigfúsar
Birgissonar, Dansi.
Bryndís Halla segir
það minna sig á sveitina, draum-
kennda og rómantíska en barnslega
um leið. Dansinn er frá árinu 1982.
Síðan kemur tólf ára verk, „Mild
und meistens leise“ eftir Þorkel
Sigurbjörnsson. Að hans hætti er
það létt og skemmtilegt, skondið
og skrítið.
Þá leikur Bryndís Halla Selló-
FLAUTUFÓLKIÐ Guðrún Birgis-
dóttir og Martial Nardeau lifa
og starfa saman. Þau kynntust
ó námsórum sínum í París og
búa nú í Kópavoginum. Islensk-
ir unnendur flaututónlistar
kannast vel við þau, ýmist sam-
an á plötum og tónleikum eða
hvort í sínu verkefni. Nú líður
að einu sameiginlegu, síðari
miðvikudagstónleikum Myrkra
músíkdaga. Þeir verða eins og
tónleikar Bryndísar Höllu á
Kjarvalsstöðum og hefjast
klukkan 21.30. A efnisskránni
eru flautudúettar eftir Arne
Mellnas, Karólínu Eiríksdóttur
og Atla Heimi Sveinsson.
Guðrún segir verkin eiga fátt
sameiginlegt, utan að segul-
band er notað bæði hjá Mellnás og
Atla Heimi. „Þó á mjög ólíkan hátt,“
bætir hún við, „Mellnás hefur
flautuleik flytjendanna á sínu bandi
en Atli Heimir söngkonur og leik-
skólaböm. Segulbönd koma einmitt
með alls konar hætti inn í nútíma-
tónlist, þau verða ein röddin enn í
verkinu og oft talsverð átök milli
hennar og hljóðfæraleikaranna."
Annað sem ef til vill má líka
segja sameiginlegt verkunum á tón-
leikunum er einstaklingshyggjan,
eins og Guðrún segir, eða sjálf-
stæði raddanna. Flauturnar fylgjast
ekki lengur að í rómantískum dúett-
um, þar sem fyrsta flauta leiðir
aðra, heldur talar hver fyrir sig.
Karólína hefur til dæmis einleiks-
kafla fyrir altflautu í upphafi síns
verks.
Svíinn Ame Mellnás samdi
sólófyrirsólóselló eftir John
Speight. Þetta er nýtt verk, frá
því í fyrra, og nokkurs konar
kveðjuverk tileinkað Bergljótu
Jónsdóttur sem lengi var forstöðu-
maður Tónverkamiðstöðvarinnar.
Eftir hröðum og annasömum kafla
fylgir tileinkun í Beethoven-sónöt-
una „Les Adieux“.
Lokaverk tónleikanna og jafn-
framt hið stærsta er „Solitaire"
Hafliða Vilhelmssonar. Hann er
sjálfur sellóleikari og Bryndís Halla
segir verkið afar vel skrifað fyrir
hljóðfærið. „Hafliði vandar til
verka og hafði þetta heillengi í
smíðum, líklega allt frá árinu 1970.
Hann lauk ekki endanlega verkinu
fyrr en 1991, en ég hafði heyrt
tuttugu ára gamla upptöku með
honum sjálfum uppi í Utvarpi. Þar
er verkið nær óþekkjanlegt þótt
einstaka stef séu eins. Hann segir
sjálfur að „Solitaire" fjalli um þró-
un sellóleikarans, sem kynnist
mörgum og mismundandi tónlist-
arstefnum gegnum árin.“
Þ.Þ.
Morgunblaðið/Júlíus
GUÐRÚN Birgisdóttir og
Martial Nardeau.
„Fragments for Family Flutes" fyr-
ir Gunillu og Robert von Bahr árið
1973. Hann kynntist Martial á nor-
rænum tónlistardögum í Reykjavík
fyrir nokkrum árum og sendi þeim
Guðrúnu verkið upp úr því. Nafnið
bendir ekki aðeins til þess að Brot-
in séu samin með nákomna flytjend-
ur í huga heldur og til þess að
ýmsir meðlimir flautufjölskyldunn-
ar koma við sögu; piccoloflauta, alt
og venjuleg þverflauta. Martial er
ekkert fyrir að tala of mikið um
músíkina sem hann spilar en lætur
sig þó hafa að segja um verkið: Það
minnir á fiska.
Atli Heimir Sveinsson samdi
Handanheima fyrir Guðrúnu og
Martial 1991. Með sjálfum sér kall-
aði hann verkið Ástir samlyndra
hjóna og flytjendurnir segja það
testament um hjónabandið. „Það
byijar á rosalegum átökum og svo
heyrast af segulbandi raddir að
handan. Þar eru komnar skapa-
nornir og síðan heyrist þegar börn-
in koma til jarðarinnar. Okkur
finnst mikið líf í þessu verki, ekki
líf eins og það ætti vera heldur eins
og það er. Hluti af því er kyrrðin
sem færist yfir að lokum.“
Spil Karólínu Eiríksdóttur var
líka samið sérstaklega fyrir Guð-
rúnu og Martial, fyrir rúmu ári og
frumfiutt í París í fyrrahaust.
„Þetta er mjög hrein tóníist," segir
Guðrún, „og erfitt að lýsa henni
með orðurn." Martial segir hana
afar íslenska og fulla af persónu-
legri stemmningu, „það er alltaf
einhver einsemd í því sem Karólína
gerir. Hún sjálf og náttúran í þessu
landi“.
Þ.Þ.
Bryndís Halla
Gylfadótttir
Morgunblaðið/Kristinn
„Þetta eru mjög frægir einleikar-
ar og reyndar hefur Laredo áður
leikið verk eftir Hafliða því hann
frumflutti á sínum tíma verðlauna-
verk Hafliða, Poemi, sem var frum-
flutt fyrir um tíu árum,“ segir
Gunnar Kvaran.
Gunnar segir að verk Hafliða sé
n\jög margbreytilegt og viðkvæmt
og afar fallegt. Hafliði samdi verk-
ið til minningar um vin sinn John
Tunnel, breskan tónlistarmann sem
lést um aldur fram.
Þá verður flutt Tríó opus 1 nr. 2
í g-dúr eftir Beethoven. Verkið er
samið árið 1792. Beethoven samdi
þrjú píanótríó, opus 1, 2 og 3, og
þau voru frumflutt 1793 í Vínar-
borg hjá Lichnowsky prins, vel-
gjörðarmanni Beethovens. Gunnar
segir að þangað hafi verið boðið
öilum helstu tónlistarmönnum Vín-
arborgar á þeim tíma, þar á meðal
Joseph Haydn. Að flutningi loknum
biðu gestir spenntir eftir úrskurði
Haydn. Hann var afar hrifínn, nema
af síðasta tríóinu, sem hann sagði
að væri of flókið og erfitt til þess
að það næði vinsældum. Beethoven
mógðaðist því honum þótti sjálfum
þetta tríó það besta af þessum
þremur. Síðar leiddi tíminn í ljós
að þriðja tríóið er langveigamesta
verkið.
„Við leikum það ekki að þessu
sinni heldur tríó opus 1 nr. 2. Þetta
er geysilega fallegt verk, leiftrandi
af æskufjöri og snilld og maður
getur ekki annað en undrast hvað
Beethoven hefur náð miklum tökum
á viðfangsefninu og hve persónuleg
gæði hans eru komin skýrlega í ljós.
Þetta var með fyrstu verkunum sem
hann gaf út og hann ekki nema 22
ára gamall,“ segir Gunnar.
Eftir hlé leikur Tríó Reykjavíkur
tríó opus 101 í c-moll eftir Johann-
es Brahms. Verkið er samið 1886
þegar Brahms hafði náð fullum
þroska sem listamaður á síðustu
æviárum sínum.
„Það er skemmtilegt að bera
saman þetta píanótríó sem við leik-
um við hin tvö fyrri því þetta verk
Brahms er öllu hljóðlátara og ljóð-
rænna en hin fyrri sem eru öllu
klassískari í formi," sagði Gunnar
og kvaðst hann vonast til þess að
þessi samsetning á efnisskrá félli
hlustendum í geð.