Morgunblaðið - 23.02.1995, Blaðsíða 7
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1995 B 7
VIÐSKIPTI
tækja og framleiðniaukningu. Óviss-
an sem skapast þegar hætta er á
slíkum stórviðburðum raskar þó
möguleikum fyrirtækja til skipu-
lagningar til langs tíma og hefur
neikvæð áhrif af þeim ástæðum.
Japönskar fyrirtækjasamsteypur
(keiretsu) eru kunnar fyrir vinnu
sína á sviði langtímaáætlana og
stjórnendur þeirra leggja kapp á að
draga úr óvissu sem raskar þeirri
áætlanagerð. Öflug fyrirtæki í Japan
gripu til sérstakra ráðstafana þegar
viðskipti á fjármálamarkaði í Japan
voru gefin frjáls árið 1967 til að
hindra að erlend fyrirtæki gætu
keypt ráðandi hlut í þeim. Þannig
mynduðust eignatengsl í kross á
milli japanskra fyrirtækja og nú er
meira en helmingur af hlutabréfum
í japönskum fyrirtækjum í höndum
þolinmóðra langtímafjárfesta.
Hugmynd um samkomulag
langtímafjárfesta í
Bandaríkjunum og Bretlandi
Til að bregðast við því óhagræði
sem fyrirtæki í Bandaríkjunum og
Bretlandi eru talin verða fyrir vegna
róts á hlutabréfaeign hefur þeirri
hugmynd verið varpað fram að lang-
tímafjárfestar geri með sér sam-
komulag um eignarhald og stjómun
í skráðum fyrirtækjum þar sem þeir
eiga hlut. Þrír til fimm hluthafar,
t.d. lífeyrissjóðir og tryggingafélög,
ættu þá saman nægilega stóran hlut
í hveiju skráðu fyrirtæki til að veita
kjölfestu í umróti viðskipta á hluta-
bréfamarkaði - og í samkeppninni
við japönsk fyrirtæki sem búa við
slíkt langtímajafnvægi. Samanlagð-
ur hlutur þessara stofnanafjárfesta
næmi að jafnaði um 15 til 20% af
hlutafé þannig að þeir gætu skipað
einn til tvo sérfræðinga til setu í
stjórn hvers fyrirtækis. Hver af sex-
tíu stærstu stofnanafjárfestum í
Bretlandi eða Bandaríkjunum ætti
samkvæmt þessari hugmynd slíkan
sérstakan hlut í um átta af 100
stærstu fyrirtækjunum á markaði.
Þeir hefðu síðan frjálsar hendur við
að kaupa og selja hlutabréf að vild
í hinum 92.
Þótt margt sé áhugavert í þess-
ari hugmynd er ekki talið líklegt
að nægilega margir stofnanafjár-
festar hafi áhuga enda hafa þeir
ólík markmið og misjöfn sjónarmið
til atvinnureksturs. Hver þjóð er
sinnar gæfu smiður og sagan sýnir
að ekki er hlaupið að því að breyta
fyrirkomulagi eignarhalds og stjórn-
unar lýrirtækja sem myndast hefur
í tímans rás. A íslandi er atvinnu-
rekstur í nútímastíl þó svo ungur
að skynsamlegt kann að vera að líta
til annarra landa í leit að fyrirmynd-
um um stjórnun og eignarhald, þótt
ekki væri nema til að reyna að kom-
ast undan því að endurtaka mistök
sem öðrum hafa orðið á.
Samkeppnisráð tekur að
fylgjast með takmörkunum á
eðlilegri samkeppni
í nýlegri skýrslu Samkeppnisráðs
um stjómunar- og eignartengsl í ís-
lensku atvinnulífi (Samkeppnisstofn-
un, desember 1994) er að finna ítar-
legar upplýsingar um eignarhald og
stjómunartengsl milli fyrirtækja á
íslandi. Gögnunum hefur verið safn-
að saman til að unnt sé að taka af-
stöðu til og fylgjast með því hvort
tengsl á milli fyrirtækja kunni að
hindra eðlilega samkeppni. I umfjöll-
un fjölmiðla um skýrslu þessa hefur
mikið verið gert úr eignarhaldi og
eignatengslum tveggja fyrirtækjab-
lokka.
Full ástæða er fyrir Samkeppnis-
ráð að fylgjast grannt með því að
hvergi komi til hindrana á eðlilegri
samkeppni vegna ejgnarhalds eða
stjórnunartengsla. Á hinn bóginn
er það áhyggjuefni ekki skuli vera
til fleiri en tvær til þrjár fyrirtækjab-
lokkir á landinu sem eitthvað kveður
að. í öllum löndum em til fyrirtæki
sem eiga hluti í öðrum fyrirtækjum
og krosstengsl em mjög algeng í
öllum samkeppnislöndum okkar.
Alkunn em t.d. vensl bílaframleið-
enda sem ná ekki aðeins á milli
landa heldur jafnvel heimsálfanna á
milli og ekki verður vart við að sam-
keppni skorti á þeim markaði.
Astæður þess að fyrirtæki eiga
hvert í öðru eru margar og sumar
hafa verið raktar hér að framan,
þ.e. að veita fyrirtækjum kjölfestu
á tímum umróts í efnahagsmálum
eða öðmm óvissutímum, veija þau
tilhæfulausum árásum niðurrifsfyr-
irtækja o.s.frv. Þá er ótalinn hinn
mannlegi þáttur. í hveiju þjóðfélagi
era að jafnaði til einstaklingar sem
skara fram úr á hveiju sviði, t.d. á
sviði skurðlækninga, handbolta og
fótbolta, tónlistar, stærðfræði,
stjórnmála, tungumála o.s.frv. Með
hliðstæðum hætti em einnig til ein-
staklingar sem hafa tileinkað sér
stjórnun atvinnufyrirtækja um ára-
tugaskeið.
Þeir sem hafa á annað borð náð
árangri við rekstur fyrirtækja em
því einfaldlega hæfari og reyndari
til þeirra starfa en aðrir. Þess vegna
á hver einasta þjóð sér tiltölulega
fámennan hóp stjórnenda fyrirtælqa
sem skara fram úr á því sviði.
Reyndir stjórnendur em eftirsóttir
af hálfu fyrirtækja og af því leiðir
að þeir koma að jafnaði víða við.
Þátttaka þeirra í stjóm atvinnufyrir-
tækja, hvort sem er í gegnum beint
eða óbeint eignarhald, er fyrirtækj-
unum styrkur og atvinnulífi í hveiju
landi til framdráttar. Hlutverk sam-
keppnisráðs í hveiju landi er síðan
að hafa gát á því að hvergi sé dreg-
ið úr eðlilegri samkeppni á markaði.
Lág arðsemi kemur í veg fyrir
aukna fjárfestingu að sinni
Á íslandi er fyrirsjáanlegt að
nokkur breyting verður á eignar-
haldi og stjórnun í atvinnúrekstri á
næstu ámm. Mikil þörf er á því að
auka fjárfestingu í atvinnurekstri
og til þess þarf mikið fé. Svo til
allur nýr spamaður þjóðarinnar
rennur samkvæmt núgildandi lögum
um lífeyriskerfið, alls 10% af öllum
launatekjum landsmanna. Fram til
þessa hafa lífeyrissjóðirnir farið
varlega í kaup á hlutabréfum í fyrir-
tækjum og þátttaka þeirra í at-
vinnurekstri með þeim hætti hefur
aðeins leitt til stjórnaraðildar í und-
antekningartilvikum. Mestallt ráð-
stöfunarfé lífeyrissjóða hefur ann-
aðhvort runnið beint til lána til
sjóðsfélaganna eða til kaupa á ríkis-
tryggðum skuldabréfum, þ.m.t.
skuldabréfum vegna íbúðalánakerf-
isins.
Engin leið er til að auka fjárfest-
ingu í atvinnurekstri til muna þann-
ig að eðlileg hlutdeild eigin fjár
haldist nema með tilstuðlan þess
fjár sem rennur um lífeyriskerfi
þjóðarinnar eða með erlendu
áhættu- og lánsfé. Eins og vikið var
að hér að framan munu íslensk fyrir-
tæki eiga í erfiðleikum með að laða
til sín nýtt athafnafé ef ekki kemur •
til stðraukin arðsemi eigin fjár
þeirra (sjá tölumar um arðsemi eig-
in fjár árin 1988 til 1993 a.b.m. í
meðfylgjandi töflu). Af þessum
ástæðum er gmndvallarforsenda
fyrir bættri samkeppnisstöðu ís-
lensku þjóðarinnar, fyrir aukinni
framleiðni í atvinnurekstri og hærri
launum, að arðsemi í atvinnurekstri
aukist til muna frá því sem verið
hefur á síðustu ámm.
Höfundur er framkvæmdastjóri
VÍB - Verðbréfamarkaðs íslands- .
banka hf.
EINSTAKT TÆKIFÆRI TIL AÐ HLYÐA A EINN FREMSTA
SÉRFRÆÐING BANDARÍKJANNA SYIÐI ÞJÓNUSTU, FJALLA UM:
TIL AÐ AUKA ÞJONUSTUGÆÐI
OG HALDA I VIÐSKIPTAVINI
TWER NÁMSTEFNUR MEÐ DR. PAUL R. TIMM
ÞRIÐJUDAGINN 7.IVIARS 1995, FRÁ KL. 13 -17 Á HÓTEL KEA, AKUREYRI.
FIMMTUDAGINN 9. MARS 1995 FRÁ KL. 13 -17 í A. SAL HÓTEL SÖGU, REYKJAVÍK.
Ieðal fyrirtæki mun tapa 30% viðskiptavina
sinna á þessu ári - vegna þess að þjónustu
þeirra er ábótavant! Einn vansæll viðskipta-
vinur getur orðið til þess að 55
manns hætta að versla við þig.
Missir eins viðskiptavinar getur
kostað fyrirtæki þitt milljónatap
yfir tíu ára tímabil. Þessi nám-
stefna er himnasending fyrir alla
þá sem leita eftir því að uppfylla
þarfir viðskiptavina sinna og hafa
þá ánægða svo þeir komi aftur -
og aftur.
Á þessari námstefnu munt þú
kynnast 50 áhrifaríkum og þraut-
reyndum aðferðum sem hver um sig
á eftir að margborga fjárfestinguna
við að sækja námstefnuna, tryggja
fyrirtæki þínu aukna velgengni og
fjölda ánægðra viðskiptavina. Án
tillits til þess hvað starfsheiti þitt er,
hver staða þín er innan einhvers
fyrirtækis, eða hver reynsla þín er,
verður aðalhlutverk þitt alltaf að laða
að, fullnægja og halda í „viðskipta-
vini“. Allir eiga viðskiptavini.
Dr. Paul R. Timm hefur samið
sautján bækur og fjölda greina um
þjónustu við viðskiptavini, mannleg
samskipti, upplýsingamiðlun og
sjálfstjórnun. Hann hefur doktors-
gráðu í kerfisbundinni upplýsinga-
miðlun frá Florida State University og er núverandi deildar-
forseti stjórnunardeildar í upplýsingamiðlun í Marriott
School of Management við Brigham Young University.
Sem virtur ráðgjafi og kennari hefur Timm unnið með
þúsundum manna frá fyrirtækjum og samtökum hvaðan-
æva að í Bandaríkjunum. Hann samdi og kemur fram í
þremur þjálfunarmyndböndum sem seld eru um allan heim.
Dr. Paul R. Timm
Hann er afar eftirsóttur fyrirlesari og ráðgjafi. Meðal þeirra
fyrirtækja sem nýtt hafa sér ráðgjöf hans og ráðleggingar
eru bandarísk stórfyrirtæki á borð við verslunarkeðjuna JC
Penny og Merrill Lynch verðbréfa-
fyrirtækið sem velta tugmilljörðum
króna. Dr Timm beitir nýjustu tækni við
framsetningu hugmynda sinna, og
notar kímnigáfuna óspart í máli sínu til
að skýra betur út hugmyndir sínar svo
þær festist með eftir-
minnilegum hætti í
huga þátttakenda.
Allir þátttakendur fá
bók dr. Timm, í ís-
lenskri útgáfu, en hún
er gefin út í tilefni
komu hans hingað til
lands.
Þessi námstefna
er kjörinn leið til
aukins árangurs
hvort heldur fyrir
stjórnendur og
starfsfólk einkafyrirtækja
stórra sem smárra, ferðaþjónustuaðila,
starfsfólk, forstöðumenn og millistjórn-
endur stofnana og fyrirtækja í eigu rlkis
eða sveitarfélaga, deildarstjóra,
markaðsstjóra, sölufólk, þjónustustjóra,
og þjónustufulltrúa, eigendur lítilla
einkafyrirtækja, stjórnendur í skóla-
kerfinu og nánast alla þá sem þurfa að
umgangast aðra í störfum sínum og veita þjónustu.
Þátttökuajald á námstefnuna er kr. 14.900 (Almennt
verð). Felagsverð SFí er kr. 12.665 (15% afsláttur).
Innifalið í þáttökugjaldi er bók dr. Timm í íslenskri
útgáfu, námsgögn (itarefni) og sídegiskaffi.
SKRANING ER HAFIN:
NÁMSTEFNA Á AKUREYRI: 96 - 22314
NÁMSTEFNA í REYKJAlfÍK: 562-1066
Ef ÞRÍR eru skráðir trá sama fvrirtæki
** ' " fær FJÓRÐI bátttakandlnn FRÍTT.
Stjórnunarfélag
íslands