Morgunblaðið - 24.02.1995, Blaðsíða 5

4 D FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 24. FEBRUAR 1995
DAGLEGT LIF
DAGLEGT LIF
MERKIÐ er
fyrir Hönn-
unarstöðina

en var einnig notað á prentgögn á
sýningu ís-
lenskra
hönnuða.
Merkið sýnir "...
rúnina H ■
rista á ílang- an ferkant- HB a> 1
aðan grunn
sem sýnir W\ M
eitt af frum-
efnunum
fjórum, eld,
vatn, jörð | ; I
eða loft.
Grafísk
hönnun í Kringlunni
{ DAG opna fimm hönnunarsýn-
ingar víðsvegar um borgina. Það
S er Hönnunarstöðin sem hefur
veg og vanda af þessari hönnun-
J arhátíð og undanfama föstu-
■ daga höfum við kynnt þær sýn-
í ingar sem nú eru í Iðnó, gamla
Z Morgunblaðshúsinu í Aðalstræti,
S3 Geysishúsinu og Hafnarhúsinu.
2 Það er grafíska hönnunarsýn-
• ingin sem fjallað er um að þessu
sinni en hún verður opnuð í dag
'52 á göngum Kringlunnar.
Glldl grafískrar hönnunar
Sýningunni var valið þemað gildi
grafískrar hönnunar og áttu félags-
menn FÍT þess kost að senda inn sína
hugmyndavinnu. Síðan var valið úr
innsendum verkum og þau stækkuð
upp í stóra borða 1,5 x 6 m. Borðarn-
ir eru hengdir niður úr lofti Kringlunn-
ar.
FÍT, Félag íslenskra teiknara, var
stofnað árið 1943 en í því eru graf-
ískir hönnuðir, myndskreytar og aug-
lýsingagerðarmenn. Félagar eru um
170 og fást við mörg og misjöfn verk-
efni. Margir þeirra eru einyrkjar en
vinna líka á auglýsingastofum og hjá
útgáfufyrirtækjum. Þeirra starf er til
dæmis fólgið í umbúðahönnun, að
hanna bæklinga og prentefni, auglýs-
ingateiknun og auglýsingagerð, hönn-
un frímerkja, bókakápa og svo fram-
vegis.
Með sífelldum framförum í tölvu-
tækni hafa möguleikar grafískra
hönnuða aukist mjög og öll tæknileg
vinna tekur skemmri tíma en fyrir
nokkrum árum. Hugmyndavinna
hönnuðanna tekur engum breytingum
með örum tækniframförum og tekur
að sjálfsögðu alltaf jafn langan tíma.
HönnuAu merki Hönn-
unarstöðvarinnar
Undirbúningsnefnd félagsins fyrir
þessa sýningu hefur séð um að útbúa
prentgripi fyrir hönnunardagana,
veggspjöld, auglýsingar, sýningar-
skrá, boðsmiða og síðast en ekki síst
unnið merki fýrir Hönnunarstöðina.
Það merki er síðan notað á alla prent-
gripi fyrir Hönnunardagana.
Sýningin í Kringlunni stendur fram
til 5. mars og er opin á verslunartíma.
V ímuefnasjúkar
konur fá lítinn stuðning
frá maka sínum og aðstandendum
Q „FLJOTLEGA eftir að SÁÁ hóf
J| meðferð vímuefnasjúklinga árið
IU 1977, kom í ljós að leið kvenna
Ua til bata var af ýmsum ástæðum
Q erfíðari en karla. Félagsleg staða
þeirra var öðruvísi. Þær mættu
■ meiri fordómum og dómhörku
^ samfélagsins og höfðað var til
ábyrgðar þeirra gagnvart mök-
um og bömum af meira mis-
kunnarleysi. Mörgum fannst og
B fínnst enn að drykkjuskapur og
önnur vímuefnaneysla eigin-
manns og föður sé ekki eins al-
varlegt vandamál og þegar eiginkonan
og móðirin eiga í hlut.“
Edda V. Guðmundsdóttir, Erla B.
Sigurðardóttir og Oddný Jakobsdóttir,
ráðgjafar hjá SÁÁ, og Jóna Dóra
Kristinsdóttir, hjúkrunarforstjóri á
Vogi, tala af reynslu og þekkingu,
enda allar starfað að meðferðarmálum
í allmörg ár. Frá áramótum hafa þær
haft sérstaka kvennameðferð á Vogi
og í Vík á Kjalarnesi á sinni könnu.
Þær segja að sl. tíu ár hafi meðferð
verið löguð í æ ríkari mæli að þörfum
kvenna. Fjallað hafi verið um málefni
kvenna á fyrirlestrum og á sérstökum
hópfundum auk þess sem kvennahóp-
ar hafí verið starfræktir á göngudeild
SÁÁ. Slík úrræði hafí gefíð góða raun
og því sé kvennameðferðin, sem Þór-
arinn Tyrfingsson, yfirlæknir SÁÁ,
skipulagði og útfærði, eðlileg þróun,
sem svari kröfum tímans. Konumar
séu að mestu út af fyrir sig í meðferð
og vinni að sínum málum, en taki þátt
í sameiginlegri dagskrá með körlun-
um, t.d. fyrirlestrum og AA-fundum.
Fyrirlestrar um heiisufar og
líkamsstarfsemi kvenna
- Hvemig er kvennameðferð frá-
bmgðin meðferð fyrir bæði kynin?
„Eins og allir, sem fara í eftirmeð-
ferð, dvelja konumar áður í um tíu
daga á Vogi. Þar eru haldnir fýrirlestr-
ar um heilsufar og líkamsstarfsemi
kvenna. Fjallað er um vandamál, sem
margar áfengissjúkar konur þekkja,
en hafa ekki þorað að tala um, vegna
þess að þær hafa einangrast og orðið
ómeðvitaðar um líkama sinn. Horm-
ónatruflanir, tíðateppa og þvagleki eru
algengir fylgikvillar áfengissýki, sem
konur eiga erfítt með að ræða um í
Lítill stuAningur heima
Konur, sem koma úr meðferð, eiga
á brattann að sækja heima fyrir. Þær
fá oft lítinn stuðning, enda eiga um
80% þeirra maka eða kærasta, sem
hafa verið í jafn mikilli eða jafnvel
Á VÍK á Kjalarnesi eru 30 sjúkrarúm og alltaf fullmannað.
Morgunblaðið/Sverrir
vamir,
kynlíf,
dóma,
bönd
viðurvist karla.
Ennfremur ræðum
við um breytinga-
skeiðið, getnaðar-
barneignir,
kynsjúk-
skyndisam-
og rekum
áróður fyrir notkun
smokka.
í kvennameðferð-
inni er mikil áhersla
lögð á fjölskylduna,
enda brenna ýmis
mál tengd henni
meira á konum en
körlum. Vímuefna-
sjúkir karlar hafa
vitaskuld líka
áhyggjur af að hafa
brugðist fjölskyld-
unni, en þá yfirleitt
hvað framfærslu
varðar; þeim finnst þeir ekki hafa ver-
ið nógu góðir „skaffarar". Hjá konum
er sektarkenndin meira tilfinningalegs
eðlis, þeim finnst þær hafa brugðist
sem mæður og eiginkonur og þær eiga
erfitt með að kljást við ríkjandi for-
dóma á drykkjuhneigð kvenna.
gieði-boðskapur K % (agnaðarboÁskapur. fagnað-
liienndí; áriíegjuicg tíðindi. -bragð n giaðlcgur svip.
ur. -efní h e-ð ul að gleðjast yfir. -fregn kv, -frétt kv
gleðileg frétt. -gina k.v hvttur eða Ijós biettur í kaifi- j
boiía seni spáð var í. -kona kv latmlætísdrós. vændis-
, k0R!.- degur l sem vekur gleði; ánægjuIeguK’unaðs^
%icgur:gkéilegjóL -ieíkur K skopleikur, gamanleikur..
gieóill k t: stnkt á gkdil brcgða á glens.
I' glcói-maður K I íiörugut tnaðtir, samkvæmis-
maður. 2 þátitakandi í cleði eða viktva^.+iv^pur
r3a5^">firbn3Íir+tór H fapia^rtár7 -tidiadi |
H rr glcðifregn(ir), gieðtfrcuítrj, gleðíleg ttðindi /
-vandur t scm vandur er að skemmttin.
►SAMKVÆMT íslenskri orðabók Menningarsjóðs er
gleðimaður fjörugur maður eða samkvæmismaður Þar
er gleðikona hins vegar skilgreind sem lauslætisdrós
eða vændiskona. Að mati ráðgjafanna á Vík lýsir orð-
notkun af þessu tagi hvernig viðhorf til kvenna er alla
jafna óvægnari og fordómafyllri en í garð karla.
meiri neyslu en þær og halda áfram
eftir að þær koma úr meðferð. Gagn-
stætt þessu styðja eiginkonur alkóhól-
ista vel við bakið á körlunum þegar
þeir koma úr meðferð. Þær eru dug-
legar að sækja fjölskyldunámskeið
SAÁ, A1 Anon-fundi og forðast að
hafa áfengi eða önnur vímuefni inni
á heimilunum.
Við reynum að fá aðstandendur
kvennanna til samstarfs, sýnum þeim
verkefni, fræðum þá eins og kostur
er og hvetjum þá eindregið til að
sækja fjölskyldunámskeið og fara með
konunum á göngudeild SAA eftir
meðferðina á Vík.“
MeAalaldur kvenna í meAferA
hærri en karla
Undanfarin ár hefur hlutfall kvenna
í meðferð verið um 25%. Meðalaldur
þeirra hefur verið öllu hærri en karla.
Ástæða þess að þær koma eldri en
karlar í meðferð, segja ráðgjafamir,
vera þá að konur séu tregar til að
viðurkenna að vandi þeirra felist í
ofneyslu vímuefna.
- Er afneitunin þá vegna ríkjandi
viðhorfa um kvenleikann og móður-
ímyndina?
„Þegar karlmaður leitar til læknis
vegna tiltekinna kvilla, er ekki ólíklegt
að læknirinn spyiji um áfengisvenjur
og segi karli í kjölfarið, hreint út, að
hann verði að hætta að drekka og
fara í meðferð. Nú orðið verða karlar
varla móðgaðir, jafnvel þótt þeir maldi
Ráðgjafar
og hjúkrun-
arforstjóri
- F.v.:
Oddný Jak-
obsdóttir,
ráðgjafi,
Jóna Dóra
Kristíns-
dóttír,
hjúkrunar-
forstjóri á
Vogi, Edda
V. Guð-
mundsdótt-
ir og Erla
B. Sigurð-
ardóttír,
ráðgjafar.
í móinn. Konur í sömu stöðu gætu
brugðist illa við og fremur skákað í
skjóli þunglyndis og fengið ýmis lyf
gegn streitu og kvíða, sem gera að-
eins illt verra. Þjóðfélagið hjálpar þeim
að afneita í hveiju vandi þeirra er
raunvemlega fólginn.
í meðferð fara allir í gegnum sama
uppgjörið, þ.e. afleiðingar ofneyslu.
Markmið allra er að hætta neyslu, en
konur þurfa oft að fara aðrar leiðir
en karlar; þá er valin mýkri leiðin,
enda em varnarhættir kvenna öðm-
vísi. í byijun meðferðar eru þær oft
mjög uppteknar af eiginmanni og
börnum. Þær em vanar að standa
með öðrum og eiga erfítt með að
hugsa fyrst og síðast um sjálfar sig.
Við leggjum ekki áherslu á að þær
afhjúpi sig, heldur leyfum þeim að tjá
sig eftir því sem þeim hentar. í
kvennahópi fá þær athyglina óskerta
og finna mikla samkennd."
í Vík em ekki eintómir fyrirlestrar,
verkefni og fræðsla. Þær stöllur,
Edda, Erla, Oddný og Jóna Dóra, em
ekki smeykar að fara ótroðnar slóðir.
Til að byggja upp sjálfsvirðingu og
sjálfstraust kvennanna hafa þær varið
dijúgum tíma í að leiðbeina um snyrt-
ingu, klæðaburð og framkomu. Þeim
finnst vel koma til greina að fá sér-
fræðinga á því sviði til skrafs og ráða-
gerða síðar. „Meðferðarúrræði, að-
ferðir og leiðir til bata verði að vera
í sífelldri endurskoðun og leiðbeinend-
ur þurfa að fylgjast vel með þróun
mála. Við verðum að sigrast á fordóm-
um í garð vímuefnasjúkra kvenna.
Alkóhólismi er ekki bara karlasjúk-
dómur.“ ■
vþj
Mannréttindamál
hins „hálfbakaða“ lýðræðis
PJ RÁÐSTEFNA Evrópuráðsins
C um jafnrétti kynjanna var
tUI haldin nýverið í Strassborg í
Qj Frakklandi. Vigdís Finnboga-
J dóttir, forseti, var þar aðal-
framsögumaðu r og tók saman
niðurstöður í lokin. Mary Rob-
inson írlandsforseti og Mona
Sahlin varaforsætisráðherra Sví-
þjóðar höfðu líka framsögu og fjöldi
stjómmála- og fræðimanna talaði.
Lykilorðin vom, auk jafnréttis
kvenna og karla, lýðræði og mann-
réttindi. Reynt var að benda á hag-
nýtar og áhrifaríkar leiðir til jafn-
ari möguleika á stöðu kynjanna,
m.a. að kanna hvað stæði í veginum.
Vigdís sagði í lokaávarpi sínu að
pólitískt séð yrði jafnrétti æ mikil-
vægara og flokkslínur skiptu þar
nær engu. Ef konum og körlum
gæfust ekki jöfn tækifæri og rétt-
indi sætum við uppi með „hálfbak-
að“ lýðræði. Ráðstefnan hvetti til
að ríki sem nú væru að breytast
af ýmsum ástæðum neyttu færis til
að hleypa báðum kynjum jafnt að
störfum í nýjum stofnunum með
samskonar ábyrgð.
Gróin lýðræðisríki mættu vara
sig á gagnrýnislausri sjálfsánægju,
því grandvallaratriði væri sniðgeng-
ið ef kynferði kæmi í veg fyrir þátt-
töku fólks í starfsemi þjóðfélagsins.
Jafnrétti væri forsenda raunvem-
legs lýðræðis og virðingar fyrir rétt-
indum allra manna.
Ný lelA áfram
Á ráðstefnunni kom oft fram að
bakslag hefur orðið í jafnréttismál-
um í mörgum Evrópuríkjum. Vigdís
vitnaði til þeirra orða Mary Robin-
son að nú virtist val milli þess að
halda áfram á sömu braut með
sama árangri og hins breyta um
aðferð og viðhorf í vori um skjótari
framfarir.
„Ef til vill hefst lítið upp úr því
lengur að skoða málið sem mismun-
un gagnvart öðm kynjanna eða sem
valdabaráttu milli þeirra,“ sagði
hún. „Þvert á móti hefur þessi ráð-
stefna sýnt gildi spurninga eins og
þessara: Hvað hefur það í för með
sér ef konur taka ekki fullan þátt
í uppbyggingu lýðræðislegs samfé-
lags? Hvað hefur það í för með sér
ef karlar taka ekki fullan þátt í
menntun og uppeldi bama sinna?“
Nýtt og jákvæðara hugarfar á
þessum nótum myndi að áliti Vig-
dísar greiða fyrir þjóðfélagi aukins
jafnaðar. Hún benti á áherslubreyt-
ingar sem orðið hafa gegnum árin
í jafnréttisbaráttu; 8. áratuginn
þegar ljósi var beint að „stöðu
kvenna“ og þann 9. þar sem farið
var af krafti að reyna að jafna rétt
kynjanna með lagasetningu og sér-
stökum tímabundnum ráðstöfun-
um.
Nú, á síðasta áratug aldarinnar,
sjáum við enn ósamræmi í lagabók-
staf og vemleika og eigum að áliti
Vigdísar að einbeita okkur að jöfn-
uði (á ensku paritý) með sameigin-
legri ábyrgð og samvinnu fólks.
Mannréttindamál fyrir
Peklng-þinglA
Vigdís minnti á að ráðstefnan
hefði verið haldin til að móta fram-
lag Evrópuráðsins til 4. alþjóða-
þings S.þ. um málefni kvenna sem
verður í Peking í september og
mótar stefnuna í jafnréttismálum
fyrir næsta áratug. Miklu skiptir
því að sögn Vigdísar að hornsteinar
Evrópuráðsins, mannréttindi og
Iýðræði, verði festir tryggilega á
þinginu. Hún benti á samþykkt ráð-
herranefndar ráðsins, frá 1988, um
að jafnrétti kynjanna sé grundvallar-
þáttur mannréttinda og. á sambæri-
lega niðurstöðu heimsfundar SÞ um
mannréttindi sem var í Vínarborg í
fyrrasumar.
„Mikið veltur á að þetta verði ítrek-
að af alþjóðaþinginu í Peking. Við
heyrum þegar raddir um að jafn rétt-
ur kvenna á við karla sé munaður
þröaðra samfélaga sem önnur hafi
ekki efni á. . . Ennþá óttalegra er
það viðhorf að mannréttindi séu vest-
ræn uppfínning... sem eigi ekki
heima á öðram trú- og menningar-
svæðum. Þessi skoðun er í vaxandi
mæli sett fram í sambandi við tilkall
kvenna til grundvallarmannréttinda,
og ráðstefnan hafnaði henni alfarið."
BJAIklnn I elgin auga
Aukinn menningarlegur fjölbreyti-
leiki evrópskra þjóðfélaga var næsta
atriði sem Vigdís kom að í saman-
tekt sinni; hún sagði takmörk fyrir
því hvað hægt væri að umbera í nafni
umbyrðarlyndis. íbúar með rætur í
ríkjum sem virða ekki jafnan rétt
kynjanna ættu ekki að komast upp
með kúgun kvenna í nýjum heim-
kynnum í Evrópu.
Lagahefð Evrópuríkja er mótuð
af körlum og nýtist þeim þar með
betur en konum að áliti Vigdísar.
Hún sagði sama gilda um mannrétt-
indareglur innan einstakra landa og
Evrópsk skila-
boó til alheims-
þings Samein-
uðu þjóðanno
um múlefni
kvenna
í ríkjahópum.
Við Mannrétt-
indasáttmála
Evrópu ætti til
dæmis að
bæta samn-
ingsviðauka
um jafnan rétt
kvenna og
karla. Þetta
þyrfti að ger-
ast með skjótum hætti.
Lýðræði í ríkjum Evrópu er ekki
eins fullkomið og virst gæti að áliti
Vigdísar. Það byggist á raunveru-
legri þátttöku borgaranna í opin-
beru lífi og stjórnmálum en stað-
reyndin er enn að konur eru í minni-
hluta þegar pólitískar ákvarðanir
em teknar í flestum Evrópulöndum.
Menntun í víðri merkingu, m.a.
í fjölmiðlum, er að sögn Vigdísar
lykilatriði í breytingum til batnaðar.
Bæði breytingum á hugarfari og
áþreifanlegum atriðum.
Skilaboð Evrópu til Peking eiga
að sögn Vigdísar að felast í því sem
hér hefur verið reifað; miklu skipti
að tala einum rómi fyrir mannrétt-
indum og jöfnuði í Peking sem ann-
ars staðar. Ekki láta duga að óska
sér sjálfum til hamingju með góð
orð og bjartsýni heldur hugleiða hve
gífurlegt tap fælist í því á 21. öld-
inni að orðin og vonimar rættust
ekki. ■
Þýtt og endursagt/Þðrunn Þórsdóttir
ENGIFER
TÍGULEGIR svanir úr eplum
GULRÓTARRÓSIRNAR tílbúnar
ANANAS
í Tælandi eru
borðskreytingar
sérstakt fag í háskóla
GULRÆTURNAR verða að falleg-
um rósum, eplin að tígulegum svön-
um, laukar að útspmngnum blómum
og melónurnar sem allar eru út-
skomar verða að skálum undir hina
ýmsu rétti.
Þetta eru í rauninni listaverk og
útskurðurinn á sumum melónunum
tekur heilu dagana. Andrea Sompit
Siengboon notar allar hugsanlegar
gerðir af ávöxtum og grænmeti þeg-
ar hún skreytir veisluborð, radísur,
ananas, grasker, papaya, agúrkur,
yam yam, tómata og svo mætti
áfram telja.
UndirstaAan kennd í grunnskóla
„í Tælandi em borðskreytingar
með ávöxtum og grænmeti kenndar
sem sérstakt fag við háskóla og þeg-
ar ég var í kennaraháskóla þar var
þetta hluti af mínu námi,“ segir
Andrea sem hefur verið búsett hér
í átta ár.
Hún segir að svona borðskreyt-
ingar hafi tíðkast um aldir í Tæ-
landi en hér áður fyrr var það ein-
ungis aðalsborið og efnað fólk sem
mátti læra handbragðið. Síðustu
árin hefur þetta verið að breytast
og nú læra börn strax í grunnskóla
undirstöðuatriðin. Á síðari stigum
skólagöngunnar gefst nemendum
kostur á að læra flóknari skreyting-
ar úr grænmeti og ávöxtum, læra
útskurðinn og að beita þeim mis-
munandi áhöldum sem notuð eru
af sérfræðingum.
Gulrótarrósir á
nokkrum mínútum
Andrea hefur að undanfömu
kennt ávaxta- og grænmetisskreyt-
ingar við Tómstundaskólann en bara
það einfaldasta og á námskeiðunum
hennar nota þátttakendumir einung-
is venjulega hnífa.
„Gmnnurinn er tiltölulega einfald-
ur og það er gaman fyrir fólk að
kunna skreytingar þegar það er með
veislur eða boð af einhveiju tagi. Það
tekur til dæmis ekki nema nokkrar
mínútur að búa til rósir úr gulrótum
eða skera út fallegt blóm úr tómöt-
um. Síðan getur fólk lært að skera
í melónur og breyta þeim í skálar
undir eftirrétti. Þegar fólk er á ann-
að borð bytjað að skreyta með þess-
um hætti getur það síðan fikrað sig
áfram með eitthvað flóknara."
Hún skreytir stundum veisluborð
fyrir vini og kunningja en segir að
það sem standi sér fýrir þrifum sé
að úrvalið af ávöxtum og grænmeti
er miklu minna en í Tælandi og því
miður er hráefnið ekki alltaf nógu
ferskt. „Það sem ég sakna að heim-
an er ferskt grænmeti, ávextir og
blómaúrvalið."
Gott að vera á íslandi
Þegar Andrea kom hingað fyrir
átta árum vissi hún lítið hvað landið
hafði upp á að bjóða. Hún kynntist
Islenskum manni í Tælandi og eftir
nokkur kynni var það ástin sem dró
hana til íslands. „Mér líður vel á
íslandi og hefur alltaf fundist gott
að vera hérna.“ Andrea sem er að
skilja og er barnlaus segir að fjöl-
skylda eiginmannsins hafi tekið
henni opnum örmum og alltaf stutt
við bakið á sér. Það hafí hjálpað
henni mikið að fínnast hún vera vel-
komih. Hún er staðráðin í að búa
hér áfram og tileinka sér hugsunar-
hátt íslenskra kvenna.
„íslenskar konur eru sjálfstæðar,
þær láta ekki bjóða sér hvað sem
er. Þetta er mjÖg frábmgðið þeim
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
ÞAÐ tekur Andreu ekki nema
nokkrar mínútur að útbúa fal-
legar rósir úr gulrótum.
hugsunarhætti sem einkennir konur
í Tælandi. Ég hef heillast af þessum
viðhorfum íslenskra kvenna og reynt
að tileinka mér þau, m.a. með því
að taka sjálfstæðar ákvarðanir.“
Andrea hefur verið í háskólanum
að læra íslensku, hún er í fullu starfí
hjá Tryggingastofnun og er með
námskeið hjá Tómstundaskólanum
þar sem hún kennir bæði tælenska-
matreiðslu og að skreyta með ávöxt-
um og grænmeti.
Kennlr íslendlngum
aA borAa tófú
„Ég kenni tælenska matreiðslu,
t.d. súpugerð og legg líka áherslu á
að kenna fólki að nota tófú. Alltof
fáir vita hvemig hægt er að mat-
reiða þetta holla hráefni. Þetta er
mjög góður matur og getur komið í
staðinn fyrir kjöt og físk hjá græn-
metisætum en síðan má líká mat-
reiða það með kjöti til dæmis.“
- En borðar þú aðallega tælensk-
an mat?
„Nei, alls ekki“, segir hún og
bætir við að íslenskur matur sé ekk-
ert síður á borðum hjá henni en sá
tælenski, jafnvel oftar. Uppáhalds-
maturinn? „Saltkjöt og baunir, engin
spurning." ■
grg