Morgunblaðið - 26.02.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1995 19
►Erlendur er elsta barn hjónanna Magnúsar Er-
lendssonar og Ingibjargar Bergsveinsdóttur. Hann
á tvær yngri systur og lítur nánast á sig sem
Seltirning, því fjölskyldan fluttist á Nesið árið
1963. Að loknu stúdentsprófi frá Menntaskólanum
við Hamrahlíð árið 1977 starfaði Erlendur hér á
landi um hríð við ýmis störf, en fór árið 1980 til
náms í Minnesota í Bandaríkjunum. Hann hafði á
menntaskólaárunum verið eitt ár í Bandaríkjunum
sem skiptinemi. Hann átti þátt í því fyrir 21 ári
að endurreisa AFS á íslandi, sem eru samtök
skiptinema, og nú situr hann í stjórn samtakanna,
sem er ástæða þess að hann kemur hingað heim
til funda með reglulegu millibiii. Það var einmitt
í slíkri heimsókn, sem Morgunblaðið náði tali af
honum.
Erlendur lauk BA-námi í aiþjóðasamskiptum í
Minnesota 1982, dvaldi eftir það sumarlangt í
Boston og hélt síðan til náms í hagfræði og alþjóða-
sljórnmálafræði í London School of Economics
haustið 1982, þaðan sem hann lauk meistaragráðu
1983.
Erlendur er kvæntur hollenskri konu, Cörlu,
og eiga þau 15 mánaða dóttur, Lindu.
í fyrsta lagi verða menn að fara
að hugsa til þess, hvort þeir vilja
bæta lífskjör hinna lægst launuðu,
eða vilja þeir jafna lífskjörin á ís-
landi. Þetta er engan veginn það
sama. I dag er launamunur á Islandi
orðinn hættulega lítill og hann stend-
ur íslensku efnahagslífí fyrir þrifum.
Hér er að skapast hættulegur far-
vegur fyrir það, að vel menntað ungt
fólk, sem býr yfir hæfileikum og
þekkingu, sem það getur selt hvar
sem er í heiminum, flytjist í auknum
mæli úr landi. Það leiðir auðvitað til
mikillar launajöfnunar, þar sem flest-
ir hálaunamennimir munu þannig
búa í útlöndum.
Eftir sitja þá menn á mjög jöfnum
lágum launum á Islandi. Þetta leiðir
hins vegar ekki til bættra lífskjara.
Ég held að markmiðið hljóti að vera
að bæta kjörin, sem við gerum með
því að skapa hér mörg mjög arðbær
hálaunastörf. Auðvitað notum við til
þess auðlindir okkar í orku, en líka
hugvit.
Ég held að ef menn hefðu hlustað
meira á Jón heitinn Sólnes um að
skapa hér grundvöll fyrir alþjóðlega
bankastarfsemi fyrir aldarfjórðungi
eða svo, þá væru hér fleiri hálauna-
störf. Það er hins vegar of seint. Sú
hugmynd er farin og hefur verið
nýtt af öðrum.
En það eru aðrar hugmyndir á
sviði alþjóðafjármálaþjónustu, sem
gætu veitt hópi lögfræðinga og við-
skiptafræðinga vel launuð störf og
þannig skilað miklum verðmætum
inn í samfélagið. A síðustu árum,
hafa til dæmis Guemsey, Mön og
Bermúda byggt upp mikið af trygg-
ingastarfsemi, þar sem alþjóðleg
stórfyrirtæki settu upp dótturfyrir-
tæki, svokölluð bundin tryggingafé-
lög. Þetta og ýmislegt annað á sviði
fjármálaþjónustu eru möguleikar
sem við gætum hugað að.“
Hægt að skapa hér mikinn auð
„Ef menn vilja hér mikinn auð,
þá er til leið til þess að skapa hann.
í fyrsta iagi þarf að afnema hér alla
tolla og önnur viðskiptahöft á inn-
flutningi.
í öðru lagi að selja fískikvótann
til hæstbjóðanda, þannig að vel rekin
útgerðarfyrirtæki, fái allan þann fisk
sem þau vilja og hin fá þá ekkert.
Þannig næðist fram mest hagræðing
í atvinnugreininni.
í þriðja lagi þyrfti að leggja niður
„pilsfaldakapítalismann" eins og
Magnús Kjartansson nefndi hann.
Þar á ég við afskipti ríkisins af at-
vinnulífínu með styrkjum og raunar
að ríkið hyrfí frá öllum rekstri, öðrum
en á sviði löggæslu, heilbrigðis- og
menntamála og vegagerðar.
í fjórða lagi væri æskilegt að
verkalýðshreyfingin þróaðist frá því
að byggjast á stéttarfélögum yfir í
vinnustaðafélög.
Ef menn þyrðu að taka ákvarð-
anir sem þessar, á tiltölulega skömm-
um tíma, þá yrði afleiðingin auðvitað
sú, að raungengi myndi lækka, sem
styrkti aftur samkeppnisstöðu út-
flutningsgreina, íslensks iðnaðar,
versiunar og þjónustu bæði í útflutn-
ingi og innanlands.
Kaupmáttur vegna lækkunar eða
niðurfellingar á tollum, myndi aukast
mikið í landinu. Til langs tíma séð,
yrði nýting á öllum auðæfum, hvort
sem það eru náttúruauðlindir, fjár-
magn eða vinnuafi, miklu arðbærari,
vegna þess að það væri engin röng
verðmyndun í kerfinu.
Þetta er ekki algjörlega sársauka-
laust, en þetta er hægt. Ég er hins
vegar ekki sannfærður um að menn
vilji breyta þjóðfélaginu með þessum
hætti. Ég held að stundum þegar
menn tala um að þeir vilji búa við
góðæri, þá séu þeir ekki að meina
það, því þeir eru ekki reiðubúnir til
þess að gera það sem þarf til þess
að slíkt sé mögulegt."
Framúrskarandi miðill
- Hvernig fylgist þú með þróun
þjóðmála hér heima á fslandi og
hvaða augum líturðu heimaland þitt
eftir þetta langa fjarveru?
„Morgunblaðið gegnir lykilhlut-
verki í þeim efnum, því ég fylgist
með þjóðmálum hér heima, með ák-
öfum lestri þess ágæta blaðs.
Ég er alls ekkert að taka stórt upp
í mig og er ekkert feiminn við að
segja það í viðtali við Morgunblaðið,
að það er stórgóður miðill. Það er
að mínu mati ótrúlegt að hægt sé
að gefa út jafnöflugt blað og Morg-
unblaðið er, þegar höfð er í huga
stærð landsins. Þar á ég við frét-
taumíjöliun ykkar, svo og hvers kon-
ar umfjöllun úr viðskiptalífi, atvinnu-
lífí og menningarlífí, þannig að { mér
eigið þið dyggan lesanda.
Auðvitað væri það ósanngjamt að
halda því fram að umfjöllun Morgun-
blaðsins um öll mál, væri jafngóð
eins og hún gerist í sérblöðum erlend-
is, enda er ekki til þess ætlast og
ég tel blaðið standa sig hreint ótrú-
lega vel. Fyrir íslendinga erlendis
er Morgunblaðið framúrskarandi
miðill.
Nú, þar fyrir utan, þá kem ég
með reglulegu millibili til landsins,
svona á tveggja mánaða fresti, og
þannig hitti ég menn og næ að taka
púlsinn, ef svo má að orði komast.
Svo fáum við gesti til London héðan
frá íslandi, bæði fjölskylduna, vini
og kunningja og svo íslenska við-
skiptavini, sem eru ekki í neinum
vandræðum með að upplýsa okkur
um það helsta sem er á döfínni hveiju
sinni.
Úr fjarlægð hef ég fylgst með
því, að miklar breytingar hafa orðið
á Islandi, breytingar til hins betra.
Ég sagði þegar ég kom heim úr námi,
að mér fyndist varla byggilegt hér.
Mér fannst ég finna fyrir menningar-
legri einangrun og samfélagi sem
væri alltof lokað.
Tæknin hefur gert það að verkum,
að menningarlega einangrunin er
ekki hin sama. Nú er hægt að horfa
á erlendar sjónvarpsstöðvar, fá er-
lend dagblöð samdægurs, og margt
þess háttar, sem áður var ekki hægt.
Símaþjónusta hefur batnað til
muna og flugsamgöngur hafa auk-
ist. Allt gerir þetta það að verkum,
að úr þessari einangrun hefur dreg-
ið. Landið er náttúrlega úti í Atlants-
hafí, því verður ekki breytt, en samt
sem áður hafa heilmargir fjötrar
horfið.
í öðru lagi hafa menn ráðist í
ákveðnar breytingar hér innanlands,
sem ég tel hafa verið til mikilla bóta.
Þegar ég flyt úr landi, þá eru gjald-
eyrishöft hér í landinu. Þá þurftu
menn að fara niður í banka, og fylla
út umsókn til þess að fá gjaldeyri
til að taka með sér. Þá voru átthaga-
fjötrar í landinu - þú máttir ekki
taka eigur þínar úr landi, aðrar en
lausamuni.“
Fjötra- og haftakerfi
„Það sem var hvað merkilegast
við þetta fjötra- og haftakerfi var
að fólki fannst þetta alveg sjálfsagt.
Þetta var afnumið, og það þakka ég
fyrst og fremst Matthíasi Mathiesen,
þvi' hann átti sem viðskiptaráðherra
stóran þátt í því. Það varð gjörbreyt-
ing, þegar hann fór inn í viðskipta-
ráðuneytið.
Hér voru höft á erlendri fjárfest-
ingu, sem er kannski angi af sama
meiði. Þjóðin var neydd til þess að
leggja allt sparifé sitt inn í þetta litla
hagkerfí, í stað þess að dreifa áhætt-
unni. Um tíma var heil kynslóð ein-
faldlega rænd öllum sínum ævisparn-
aði í verðbólgu og menn gátu ekki
komist neitt annað með sparifé sitt.
Aftur fannst mönnum, a.m.k.
mörgum, þetta nánast eðlilegt. Það
voru stjórnmálamenn sem börðust
hatrammlega gegn því að aflétta
þessum höftum, því þeir vildu geta
ráðskast með peninga fólks óhindrað.
í þriðja lagi, þá er búið að afnema
einokún Ríkisútvarpsins á útvarps-
og sjónvarpssendingum. Það tók ára-
tugi, vegna þess að fjöldi fólks taldi
það vera fullkomlega eðlilegt að að-
eins ríkið ræki útvarp og sjónvarp.
Þetta eru aðeins örfá atriði sem
ég vil nefna, af þeim breytingum sem
ég tel hafa orðið á íslensku þjóðfé-
lagi til hins betra, í þá átt að skapa
hér mun opnara og æskilegra samfé-
lag en áður var.“
Kannski heim
- Þú hefur nefnt breytingar til
bóta á íslensku þjóðfélagi og ákveðna
þætti sem þú telur tímabært að verði
breytt. Þegar og ef þessu hefur ver-
ið kippt í liðinn, gætir þú hugsað þér
aö flytja heim á nýjan leik?
„Ef ég fengi tilboð um mjög spenn-
andi starf hér heima, þá myndi ég
íhuga slíkt af fullri alvöru. Það eru
margir kostir við að búa á íslandi.
Ég geri mér fulla grein fyrir því og
samfélagsmyndin er hér að mörgu
leyti góð. Carla, konan mín, gæti
einnig hugsað sér að prófa að búa á
íslandi, þótt hún hafí aldrei búið
hér, en hún hefur oft komið hingað,
jafnt að sumri sem vetri.“
KARIBAHAFIÐ
ANDI HEIMUR
10 DAGA
PÁSKASM
- NÝTT FARGJALD
- STÓRLÆKKAÐ VERÐ
ALGJÖR VEÐURPARADÍS
Á FRÁBÆRUM KJÖRUM
- BÆTT ÞJÓNUSTA
- LÆKKAÐ VERÐ
7.-17. apríl (aðeins 3 vinnudagar).
Flug til Fort Lauderdale, gist í eina nótt.
Flug Miami - Santo Domingo (2 klst.) meö
nýja félaginu APA og fínni þjónustu.
Gisting meö fæöi á FIESTA - fimmstjörnu-
hóteli í trópisku umhverfi meö stórri sund-
laug - ókeypis bílferðir á ströndina.
Allt þetta (nema flugv.sk.) fyrir aðeins
Kynnist lífsglaðri stemmningu
KARÍBAHAFSINS í fyrstu höfuðborg
Nýja heimsins, borg Kristófers
Kolumbusar, og gerist landkönnuöir
nútímans á þessum einstöku kjörum
meö því aö tryggja ykkur sæti
NÚNA - aðeins fá sæti
kr. 98.900 - opið kl. 15-16 í dag.
EINNIG: 6 VIÐBÓTARSÆTI TIL PUERTO PLATA
í 10-17 daga páskaferð. ALLT INNIFALIÐ!
Ummæli farþega:
„BESTA OG ÓDÝRASTA FERÐIN SEM VIÐ HÖFUM FARIÐ.“
FERÐASKRIFSTOFAN
HEIMSKLÚBBUR INGÓLFS
AUSTURSTRÆT117, 4. hæð 101 REYKJAVÍK*SÍMI 620400«FAX 626564