Morgunblaðið - 26.02.1995, Blaðsíða 14

14 B SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR1995
MORGUNBLAÐIÐ
II
SÓLSKIN, romm og senjórítur: svona er Kúba ferðamannsins auglýst á opinberu póstkorti. Tilver-
an er heldur grárri í höfuðborginni Havana, þar sem skortur er á öllu nema slagorðum.
Sandur, sól
el sexo
Fídel Kastró býður
ferðamönnum frá hin-
um kapítalíska heimi að
koma og njóta hins ljúfa
lífs á meðan þegnar
hans líða skort, segir.
Hugi Olafsson í síðari
grein sinni frá Kúbu.
Hótel TUXPAN í
Varadero á Kúbu býður
upp á flest það sem
sólþyrsta ferðamenn í
leit að afslöppun langar í. Það eru
50 metrar frá sundlauginni að
ströndinni, þar sem sandurinn er
hvítur og sjórinn volgur eins og
baðvatn. Þeir sem eru orðnir leiðir
á sólböðum geta spilað tennis eða
golf eða sötrað romm og kóka
kóla á einhverjum af þremur bör-
um.
Einu vísbendinguna um að mað-
ur sé staddur i einu síðasta vígi
kommúnismans í heiminum - en
ekki til dæmis í Cancun eða á
Kanaríeyjum - er að finna í hótel-
búðinni, þar sem doðröntum um
fjórða flokksþing kúbverska
kommúnistaflokksins og „Hlut-
verk kvenna í byltingarsinnuðu
samfélagi" er stillt upp innan um
Sidney Sheldon og álíka flugvalla-
bókmenntir.
Á síðustu árum hefur stjórn
Kúbu lagt ofurkapp á uppbygg-
ingu ferðaþjónustu til að reyna að
hala inn erlendan gjaldeyri í hirsl-
ur landsins, en þær hafa verið
galtómar eftir hrun Sovétríkjanna,
sem lögðu til um fjórðung þjóðar-
tekna Kúbu með styrkjum og syk-
urkaupum. Erlendar hótelkeðjur
hafa fengið grænt ljós á að byggja
á Kúbu, einkum á Varadero, sem
er á sendnum skaga, þannig að
auðvelt er að einangra ferðamenn
frá að sjá bágborið efnahags-
ástand landsins og innfædda frá
að spillast um of af ferðamanna-
dollurum.
Hið ljúfa líf á La Bamba
Það er samt ekki of auðvelt.
Margir blaðamenn sem heimsótt
hafa Kúbu að undanförnu hafa
skrifað um hnignandi siðferði sam-
fara dollaraflóðinu. Ég ákveð að
fara í rannsóknarblaðamennsku-
leiðangur á diskótek Tuxpan-hót-
elsins, sem kallast La Bamba.
Ég er búinn að vera tæpa mín-
útu þar þegar ung stúlka hnippir
í mig og spyr hvort ég vilji dansa.
Hún heitir María og er 22 ára.
Eftir hálfan dans dregur hún mig
af dansgólfinu og biður mig að
kaupa sígarettur. Ég hlýði og sest
við hliðina á henni með rommglös
og rettur, viðbúinn kurteislegu
hjali um daginn og veginn til að
byija með. María trúir hins vegar
á að ganga hreint til verks.
„Hvað ertu búinn að vera lengi
á Kúbu?“
„Ég kom fyrr í dag.“
„Það er eitt sem þú þarft að
vita um Kúbu.“
„Og það er?“
„Ferðamennimir koma á diskó-
tekið til að hitta kúbverskar stelp-
ur fyrir el sexo. Vandamálið er
að okkur er ekki hleypt inn á hótel-
ið héma, en ég á vinkonu niðri í
bæ sem getur leigt okkur herberg-
ið sitt í hálftíma á 10 dollara. Þú
ræður svo hvað þú borgar mér,
en flestir borga 50. Ef þú ert tilbú-
inn getum við náð í leigubíl úti
núna og hann keyrir okkur og
sækir okkur aftur eftir hálftíma."
„Ég er nú eiginlega nýkominn
hingað inn.“
„Finnst þér þetta of dýrt? Viltu
frekar aðra stelpu?“
Ég lít í kringum mig. Þrátt fyr-
ir ljósagólf, reykvél og aðra ný-
móðins skemmtanatækni er ljóst
og
að það sem einkum fer fram á La
Bamba er elsta atvinnugrein
heims. Ef það á að innleiða mark-
aðsbúskap á Kúbu á nýjan leik er
kannski óvitlaust að byija á byij-
uninni. Sumar stúlknanná era í
netsokkabuxum og mínípilsum,
aðrar eins og María, í gallabuxum
og blússu. Hvítar, svartar, brúnar,
ungar. Flestar aðlaðandi, en pen-
ingalyktin í loftinu er fullsterk
fyrir minn smekk.
Ég afsaka mig með ferðaþreytu
og hálfskammast mín fyrir að
hafa gefið undir fótinn með við-
skipti til að véla út upplýsingar.
En María hefur að minnsta kosti
sígarettupakka upp úr krafsinu
og er óðar rokin á sömu mið í leit
að einhveijum sem ekki þarf að
útskýra fyrir hvemig kaupin ger-
ast á dansgólfinu.
Það er frekar leiðigjarnt að
dvelja lengi á diskótekinu og ég
rölti út. Fyrir utan er röð af leigu-
bílum á leið í og úr bænum. Það
er ljóst af umferðinni að La Bamba
er virði ófárra hektara af sykur-
reyr fyrir gjaldeyrisþyrsta bylting-
arstjóm Fídels Kastrós.
Sagan endurtekur sig
Kastró hefur ekki alltaf verið
ákafur talsmaður ferðaþjónustu í
landinu sem hann hefur leitt í 36
ár. Eftir byltinguna árið 1959 lét
hann svo um mælt að eyjan hefði
verið orðin spilavíti og vændishús
fyrir ríka Bandaríkjamenn á tíma
harðstjórans Batista.
Á Byltingarsafninu í Havana
er hnykkt á þessari söguskoðun.
Innan um muni eins og ritvélina
sem bók Fídels, „Sagan mun sýkna
mig“, var skrifuð á og buxurnar
sem Raúl bróðir hans gekk í þegar
hann var fangelsaður af Batista
getur að líta mynd af bandarískum
sjóliðum á bar í Havana sem stara
á unga konu sem gengur fram
hjá. Hún er mun sómasamlegar
klædd en kynsystur hennar í dag
á La Bamba, en samt hefur verið
teiknaður svartur borði yfír augun
á henni, væntanlega til að hlífa
þessari „vændiskonu“ við að
þekkjast.
Byltingin upprætti vændið og í
30 ár komu varla aðrir ferðamenn
til Kúbu en auralitlir austan-
tjaldsbúar og sjálfboðaliðar með
sósíalíska hugsjón. í dag er hins
vegar freistandi að segja að sagan
sé komin í hring. Havana er engin
Bangkok, en engu að síður má sjá
Iéttklæddar stúlkur við innganga
sumra hótela þar og ferðamaður
með vestrænt yfirbragð getur vart
gengið eftir strandgötunni Malec-
on að kvöldlagi án þess að fá að
minnsta kosti eitt vingjarnlegt til-
boð um náin kynni.
Tveir heimar
Laugardagskvöld á Hótel Capri
i Havana. Sjö manna hljómsveit,
svellandi salsa-tónlist, söngvarar
af báðum kynjum í glitrandi Las
Vegas-klæðnaði, dillandi dans-
meyjar í glimmer og fjöðrum -
litlum glimmer og fáum fjöðram.
Hér er verið að höfða til ímyndar
Havana frá því fyrir byltingu, þeg-
ar hún var ein af skemmtanahöf-
uðborgum heimsins; eldfimur
kokkteill af karabískri lífsgleði og
bandarískum dollurum.
í kúbverskum kynningarbækl-
ingi segir að Kúbveijar hafi haldið
áfram að hafa gaman af kabarett-
um eftir byltingu. Mér er hins
vegar til efs að það hafi verið einn
einasti innfæddur maður á kaba-
rettnum á Hótel Capri - utan
skemmtikraftarnir. Mér var sagt
að sum hótel hefðu frátekin nokk-
ur sæti á virkum dögum, sem yfir-
völd deil’du út til nýgiftra hjóna.
Það er flest gert til að heimur
ferðamannsins skarist sem minnst
við heim innfæddra í Havana.
Fyrir utan véitingastaðina La Bo-
deguita (Hemingway drakk þar)
og E1 Floridito (Hemingway drakk
þar líka) í miðborginni standa
ævinlega nokkrir lögreglumenn
merktir Turismo með borða á upp-
handleggnum. Hlutverk þeirra er
að sjá um að innfæddir séu ekki
að abbast upp á gjaldeyrisauðlind-
ina rétt á meðan hún er að rétta
dollarana sína yfir barborðið til
að borga fyrir „tvöfaldan daiquiri
að hætti skáldsins“.
Lögreglan gerir sér líka far um
að stöðva bíla með útlendinga inn-
anborðs til að athuga hvort þar
séu á ferðinni ólöglegir leigubílar
i samkeppni við hina opinberu,
segir ólöglegi leigubílstjórinn mér.
Yfirvöld láta hins vegar vændis-
konurnar í friði, segir hann, því
ríkið er ekki í beihni samkeppni
við þær og tekjur þeirra því hrein
aukning á gjaldeyrisforða Kúbu.
Kommúnískt arðrán
Vændiskonurnar era ein af
fáum stéttum sem eiga dollara
eftir að Bill Clinton Bandarikjafor-
seti bannaði fjársendingar Banda-
ríkjamanna af kúbversku kyni til
eyjarinnar. Alþjóðafyrirtæki sem
reka hótel og aðra starfsemi á
Kúbu borga að visu í dollurum,
en þeir renna til ríkisins, sem aft-
ur borgar starfsmönnum í pesós-
um. Barþjónar, töskuberar og aðr-
ir slíkir fá þjórfé í hörðum gjald-
eyri, en þeir renna oft ansi fljótt
til ríkisins samt sem áður, því
bensín, tannkrem, sápa og önnur
slík „munaðarvara" fæst varla
nema í dollarabúðum.
Ég ræddi við tvítugan mann
sem hafði leikið í hópatriði í kana-
dískri kvikmynd, þar sem launin
voru 30 dollarar á mann. Ríkið
hirti það og borgaði leikuranum
aftur 10 pesósa. Miðað við opin-
bert gengi pesósans tók ríkið 70%,
en miðað við svartamarkaðsgengi
hans er hlutur ríkisins yfir 99%.
„Við hlæjum þegar þeir tala um
arðrán kapítalismans við okkur í
skólanum," sagði leikarinn hýra-
dregni.
Dekrið við dollaraeigendur,
ferðamenn sem innfædda, tekur á
sig ýmsar myndir, til dæmis í ís-
búðinni Coppelia, þar sem það
getur tekið allt að klukkutíma að
bíða eftir sæti og ís.
Nema ef þú átt dollara. Ég
labba fram hjá einni röðinni ásamt
kúbverskum kunningja mínum og
okkur er hleypt beint inn um sér-
stakan inngang og vísað til sætis
í hálftómum bás á annarri hæð
með útsýni yfir raðirnar fyrir neð-
an og troðfulla alþýðubásana við
hliðina. Eru Kúbveijar ekki reiðir
yfir þessari mismunun? „Nei,“ seg-
ir kunningi minn. „Kastró segir
að ferðamenn verði að hafa for-
gang vegna þess að við þurfum á
gjaldeyristekjunum að halda. Fólk
samþykkir það. Við erum orðin
vel tamin eftir 35 ár.“
Svínarækt í stofunni
Havana ber það með sér að hún
var eitt sinn ein helsta glæsiborg
rómönsku Ameríku. Núna er hún
öll að grotna niður.
Meira að segja í Miramar, þar
sem ríka fólkið reisti glæsileg ein-
býlishús á árunum fyrir byltingu,
er hrörnunin greinileg. Gróðurrík-
inu hefur verið gefinn laus taum-
urinn, þar sem eitt sinn hafa verið
vel hirtir garðar. Ef það hefur
fengist svo mikið sem málningar-
dolla í borginni síðan fyrir byltingu
þá hefur verið farið sparlega með
hana. Þau örfáu hús sem eru