Morgunblaðið - 02.03.1995, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1995 17
ERLENT
Njósnadeila Bandaríkjamanna og Frakka
Baríst um vopnasölu-
samninga og viðskipti
Bill Clinton
Fahd konungur Edouard Balladur
Reuter
JOZEF Oleksy, væntanlegur
forsætisráðherra Póllands.
Pólska þingið
Oleksy
kjörinn
Varsjá. Reuter.
PÓLSKA þingið kaus í gær Jozef
Oleksy, forseta neðri deildar pólska
þingsins, í embætti forsætisráð-
herra í stað Waldemars Pawlaks
úr Bændaflokknum.
Þetta náði fram að ganga þrátt
fyrir andstöðu Lech Walesa forseta
við ráðherraefni Oleksys. Hann er
í flokki fyrrverandi kommúnista,
SLD, sem unnið hefur með Bænda-
flokknum. Atkvæði féllu 285 gegn
5, Oleksy í vil, en 127 sátu hjá.
Talsmaður forsetans sagði í gær
að Walesa myndi samþykkja nýju
stjórnina ef nökkrum skilyrðum
yrði fullnægt.
Talsmaður Walesa, Leszek Spal-
inski, sagði í sjónvarpsviðtali í gær
að Oleksy yrði að viðurkenna und-
anbragðalaust stjórnarskrárbund-
inn rétt forsetans til að hafa áhrif
á skipun í embætti ráðherra varnar-
mála, utanríkismála og innanríkis-
mála. Stjórnmálakýrendur telja að
forsetinn sé að reyna að hrifsa til
sín frumkvæði í von um ná endur-
kjöri í forsetakosningum síðar á
árinu.
EDOUARD Balladur, forsætisráð-
herra Frakklands og ríkisstjórn hans,
fengu tæpast leynt gleði sinni er
haldið var til Saudi-Arabíu í janúar
1994. Fyrir lá að ganga frá samn-
ingi, sem markaði tímamót þar eð
Bandaríkjamenn höfðu fram til þessa
átt þennan markað.
Samningurinn sem hljóðaði upp á
6 milljarða dollara var tilbúinn til
undirritunar þegar Balladur og Fahd
konungur Saudi-Arabíu hittust.
Hann kvað á um sölu á frönskum
herskipum og eldflaugum auk þess
sem um var að ræða samninga um
viðhald hergagna. Rúsínan í pylsu-
endanum var síðan samkomulag um
að Airbus-fyrirtækið skyldi annast
endurnýjun flugflota Saudi-Araba en
árum saman höfðu Frakkar freistað
þess að komast inn á þennan markað.
Sinnaskipti konungs
En Balladur sneri heim tómhent-
ur. Fahd konungur hafði af óskiljan-
legum ástæðum lýst sig ósammála
ákveðnum samningsákvæðum.
Frakkar voru þrumu lostnir en tveim
mánuðum síðar komust þeir að því
hvað olli sinnaskiptum konungs.
Bandaríska ríkissjórn-
in hafði þvingað Saudi-
Araba til að láta Boeing
og McDonnell Douglas fá
samninginn um end-
umýjun flugflotans.
Stjómvöld í Washington
höfðu notað njósnanet
sitt, útsendara CLA og
samkvæmt einni heimild
hlerunarbúnað bandarísku öryggis-
málastofnunarinnar, til að afla upp-
lýsinga um mútugreiðslur Frakka til
Saudi-Araba og kjör þau sem þeim
stóðu til boða. Að auki beitti Bill
Clinton Bandaríkjaforseti Fahd kon-
ung þrýstingi. Svo fór að lokum að
konungur gaf eftir og ákvað að
hætta við viðskiptin við Frakkana.
Mútur í Brasilíu
Á meðan þessu fór fram skýrði
bandaríska leyniþjónustan ráða-
mönnum í Washington frá því að
embættismenn í Brasilíu hefðu tekið
við rausnarlegum mútugreiðslum frá
Frökkum. Embættismenn þessir
væm ábyrgir fyrir nýju ratsjárkerfí
sem brasilísk stjómvöld hefðu ákveð-
ið að koma upp og kosta myndi 1.400
milljónir Bandaríkjadala. Fyrir milli-
göngu leyniþjónustu-
mannanna tókst Raythe-
on-fyrirtækinu banda-
ríska að hreppa samning-
inn frá franska fyrirtæk-
inu Thomson CSF.
Franska ríkisstjómin
tók fréttum þessum þung-
lega enda höfðu franskir
stjómmálamenn, forráða-
menn ríkisfyrirtækja og fulltrúar
frönsku leyniþjónustunnar unnið að
því ámm saman að ná stómm sölu-
samningum utan hefðbundinna
markaða. Nú höfðu Bandaríkjamenn
sýnt yfírburði sína á þessu sviði.
Saga þessi er trúlega baksvið
þeirrar deilu Bandaríkjamanna og
Frakka sem blossaði upp á dögunum
þegar frönsk stjómvöld skipuðu
fímm CIA-mönnum að hafa sig á
brott frá París eftir að hafa vænt
þá um njósnir. Svo virðist sem Frakk-
arnir hafí ekki gert sér ljóst á hvem
veg hlutverk njósnara hefur breyst
eftir endalok kalda stríðsins.
Að auki var hér um að ræða brot
á viðteknum samskiptareglum. Van-
inn er sá að vestrænar leyniþjónustu-
stofnanir geri út um ágreiningsmál
sín á bakvið tjöldin. Marg-
ir sérfræðingar um frönsk
stjórnmál telja að frétt
þessari hafi verið lekið í
franska blaðið Le Monde
til að draga athygli frá
hlemnarhneyksli sem orð-
ið hefur opinbert og skað-
að hefur stórlega forseta-
framboð Balladurs.
Óvinurinn horfinn
Meintar njósnir Bandaríkjamanna
í París varpa hins vegar ljósi á þá
gífurlegu samkeppni sem ríkir á sviði
verslunar og viðskipta. Samkeppnin
hefur gert að verkum að vestræn
ríki standa ekki saman sem ein heild
líkt og þegar óvinurinn var skil-
greindur og sameiginlegur.
Bandaríkjamenn hafa náð ótrúleg-
um árangri á sviði vopnasölu á und-
anfömum árum. Samkvæmt skýrslu
bandarískrar þingnefndar réðu
Bandaríkin 73% af vopnamarkaðin-
um 1993. Markaðshlutdeildin er
þrisvar sinnum meiri en nokkm sinni
fyrr á undanfömum áratugum.
Frakkar sem framleiða Exocet-
flugskeytið, Mirage-þotuna og kaf-
báta, hafa löngum haft hug á að
bijóta á bak aftur yfírburðastöðu
Bandaríkjamanna á þessum vett-
vangi. Frakkar leggja ríka áherslu á
að viðhalda eigin vopnaiðnaði og
hafa nýverið lokið við gerð stórra
samninga við nokkur Persaflóaríki.
Á það hefur verið bent að leyni-
þjónustustofnanir víða um heim þurfi
nú að réttlæta tilvist sína ólíkt því
sem við átti á dögum kalda striðs-
ins. Framlög til þessa málaflokks
hafí víða verið skorin niður og því
hafí stofnanimar neyðst til að færa
starfsemi sína inn á svið viðskipta.
Hefnd Bandaríkjamanna
Bandaríkjamenn telja sig raunar
eiga harma að hefna. Frakkar eru
illræmdir fyrir iðnaðarn-
jósnir í Bandaríkjunum.
Á síðasta áratug komu
Frakkar flugumönnum
sínum fyrir í nokkrum
bandarískum iðnfyr-
irtækjum svo sem Corn-
ing Glass, Texas Instra-
ments, Boeing og Bell.
Njósnarar þessir komu
geysilega verðmætum upplýsingum
til franskra fyrirtækja áður en upp
um þá komst og þeir vora sendir úr
landi - í kyrrþey.
Nú óttast Frakkar að Bandaríkja-
menn séu að leika sama leikinn og
að þeir svífíst einskis.
Byggt á San Francisco Chronicle.
Njósnamálið
varpar Ijósi á
gífurlega við-
skiptasam-
keppni
Bandaríkja-
menn hafa
náð ótrúieg-
um árangri í
vopnasölu
Þér eru allir vegir færir með Macintosh Performa 475

M1D( )HE1MAR
W&ssi l
http:Hwww.apple.is!'fi
Macintosh Performa 475 er öflug einkatölva, sem
hentar sérlega vel hvort heldur er fyrir heimili,
skóla eða fyrirtæki. Hægt er að nota hana fyrir nánast
allt sem viðkemur námi, starfi eða leik.
Svo er hún með íslensku stýrikerfi og fjölmörgum
forritum á íslensku.
Macintosh Performa 475 er með
15" Apple-litaskjá, stóru hnappaborði, mús,
4 Mb vinnsluminni og 250 Mb harðdiski.
r r'i
TIL ALLT AÐ 36 MANAÐA
rwn
WflDGffF/OStUP
TIL ALLT AO 24 MANAÐA
' Upphæðin er meðaltalsgreiÖsla með vöxtum, lántökukostnaði og færslugjaldi. 36 x 4.242;- kr. = 152.712,- kr.
Apple-umboðið hf.
Skipholti 21, sími: (91) 62 48 00