Morgunblaðið - 02.03.1995, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hönnunar-
dagar 1995
HELGA Rún Pálsdóttir með hatta sína.
HÖNNIJN
Hafnarhús
Geysishús
Gamla Morgun-
blaðshúsið
Iðnó
Kri nglan
HÖNNUNARDAGAR
Opið alla daga frá 12-19. Aðgangur
ókeypis.
HÖNNUNARDAGAR ársins 1995
eru á fullu er þetta er ritað og hefur
lýnirinn litið inn á alla staðina fimm.
A sl. ári var hönnunardagur valinn
5. mars, og í ár lýkur sýningunum
sama mánaðardag, og verða þá trú-
lega veittar ýmsar viðurkenningar,
hafí það þá ekki þegar átt sér stað,
sem hefur þá farið framhjá mér,
enda barst boðskortið á opnunina of
seint. í ár er hönnun kynnt á breiðum
grundvelli og þannig er húsgagna-
arkitektúr í Hafnarhúsi. Textflhönn-
un, leirlist og gullsmíði í Geysishúsi.
Iðnhönnun í gamla Morgunblaðshús-
inu. Húsagerðarlist, landslagsarki-
tektúr og fataiðnaður í Iðnó, og loks
grafískir hönnuðir í Kringlunni. Eins
og segir er leitast við að gefa þver-
skurð af áhugaverðri íslenzkri hönn-
un og framleislu á henni á hönnunar-
dögum. Sýningamar spanna ólík svið
formunar og fela í sér kjörið tæki-
færi fyrir fyrirtæki, lærða og leika,
til að fylgjast með því nýjasta í ís-
enzkri hönnun.
Þetta telst rétt en þó má segja,
að enn vanti skipulagsmótun svo og
óáþreifanlega hönnun í framkvæmd-
ina, en hún er einnig til og er ekki
svo lítið atriði.
Líti maður yfir sviðið virðist fram-
kvæmdin enn í geijun og sums stað-
ar er eins og full mikið óðagot hafi
ráðið ferðinni. Slík fyrirtekt krefst
mjög langs og nákvæms undirbún-
ings og þá einkum ef henni er skipt
niður á marga staði eins og gert
hefur verið í ár, því hér skortir sam-
ræmi og hnitmiðun. Á ég til að
mynda við að það vanti myndarlega
skrá eða ritling er kynni fram-
kvæmdina í heild og full mikið er
af lausum blöðum, þótt slíkt sé líka
góðra gjalda vert. Skrá sem væri
ríkulega myndskreytt og á tveim
tungumálum, auk íslenzku, teldist
góð auglýsing, einnig út fýrir land-
steinana, og að auk heimildarrit sem
upplýsti þróunina fyrir komandi kyn-
slóðum. Það er ailtof mikið sem hef-
ur týnst af listviðburðum á íslandi
vegna þess að þetta atriði hefur
verið vanrækt, sem þó þykir megin-
veigur allra mikilsháttar fram-
kvæmda erlendis.
Slá má föstu, að á síðustu tímum
hafí vægi hönnunar aukist til mikilla
muna í íslenzku þjóðfélagi, og skipt-
ir miklu er svo er komið að styðja
við bakið á þróuninni, t.d. með stór-
bættum aðbúnaði hönnunardeilda
við MHÍ og auknum stuðningi til
ýmissa framkvæmda. Hér höfum við
dregist aftur úr nágrannaþjóðunum
þótt nógur sé efniviðurinn svo sem
sjá má á öllum sýningunum fimm.
En hæfileikafólk á öllum aldri hefur
næsta lítið að segja ef hér verður
áfram misbrestur á.
Hef ég lengi haft mikla trú á ís-
lenzkri hönnun og er sannfærður
um að hún eigi eftir að afla dijúgra
tekna til þjóðarbúsins, fái hún að
þróast með eðlilegum hætti.
Það verður að segja hveija sögu
eins og hún leggur sig, og þannig
varð rýnirinn fyrir vonbrigðum á
fiestum sýningunum, en það er ekki
sök hönnuðanna heldur sjálfra
húsakynnanna og framkvæmdarað-
ila í bland. Einkum er deildin í Iðnó
frumstæð miðað við möguleika þá
sem menn hafa er svo er komið til
að kynna húsgerðarlist og lands-
lagsarkitektúr á stórum skjám í
hlýlegu og afmörkuðu umhverfi, en
hins vegar komu bæði sum húsin
og ýmislegt { landslagsarkitektúrn-
um manni þægilega á óvart, þótt
mistökin séu einnig til og einstakir
hafi ekki alveg áttað sig á því á
hvaða breiddargráðum landið telst
vera, eða að hijúfleikinn og þyngsl-
in ganga full langt. Framleiðsla
saumastofanna sjö uppi á sviðinu
fer fyrir ofan garð og neðan og virk-
ar helst sem uppsóp í flýti, þótt
frumlegir og vel gerðir hlutir sjáist
inn á milli. Og á flestum stöðunum
njóta munirnir sín ekki nægilega,
t.d. hafa sést mun hrifmeiri kynn-
ingar á textílhönnun, leirlist og
gullsmíði en við blasa í Geysishús-
inu og eitthvað mikið skortir á að
húsgögnin njóti sín sem skyldi í
Hafnarhúsinu. Einna mestu ánægju
hafði ég af iðnhönnuninni í gamla
Morgunblaðshúsinu, þótt full snub-
bótt sé, og sú framkvæmd sem að
mínu mati telst komast best til skila
er hlutur grafískra hönnuða í
Kringlunni.
Það er nú alls ekki svo, að rýnir-
inn sé á móti slíkri dreifingu sýn-
inga, heldur er ekki endilega nóg
að húsnæði standi tómt til að það
henti til afmarkaðra sýninga.
Væri lag að hefja strax undirbún-
ing næsta árs hönnunardags og læra
af reynslunni, kæmi þá hvorutveggja
til greina að hafa allt á einum stað
eða tryggja sér húsnæði strax og
sníða sýningarnar að því. Og svo
ber að óska hönnuðunum bjartrar
framtíðar.
Bragi Ásgeirsson
Skynja
mikilvægara
en skilja
IJOCKEY
Jockey THERMAL nærfötin eru úr
tvöföldu efni. Innri hluti efnisins er til
helminga úr polyester og viscose en
ytri hlutinn er úr hreinni bómull. Þetta
tryggir THERMAL nærfötunum einstaká
einangrun og öndun. Athugið. Fást nú
Andrés Skólavörðustíg • Ellingsen Ánanaustum
Fatalínan Skeifunni • Herrahúsið Laugavegi
Ragnar herrafataverslun Laugavegi
Fjarðarkaup Hafnarfirði • Kaupfélag Suðurnesja
Miðvangi Hafnarfirði • Vöruland Akranesi
Kaupfélag Borgfirðinga Borgarnesi
Apótek Ólafsvíkur • Kaupfélag Vestur-
Húnvetninga Hvammstanga • Vísir Blönduósi
Kaupfélag Þíngeyinga Húsavík
Kaupfélag Héraðsbúa Egilsstöðutn
Viðar Sigurbjörnsson Fáskróðsfirði
Kaupfélag Austur-Skaftfellinga Höfn Hornafirði
Grund Flúðum • Vöruhús K Á Selfossi
Palóma Grindavík
Heildsölubirgðir:
Davíð S. Jónsson 8 Co. hf. sími 91-24333
BOKMENNTIR
Speki
SPEKIAUSTURLANDA
Zen — Taó — Súfismi. íslensk þýðing
Leifur Sörensen. Þijár bækur í
öskju. Prentun á Ítalíu.
Forlagið 1995.
SPEKI Austurlanda hefur höfðað
jafnt til Vesturlandamanna og þeirra
sem hún er upphaflega sniðin fyrir.
Bókin um veginn hefur verið meira
lesin en flestar bækur. Til íslendinga
náði hún snemma á öldinni og munu
fáir hafa talað betur máli hennar
en Halldór Laxness.
Zen hefur fest rætur í skáldskap
á Vesturlöndum, ekki síst vegna
áhuga „beat“-kynslóðarinnar banda-
rísku um og upp úr miðjum áratug.
Hækuformið japanska (einnig iðkað
í Kína) átti til dæmis greiða leið inn
í ljóðlistina, einfaldleiki hækunnar
og dul hefur sett mark sitt á verk
margra skálda og hækuskáld hafa
sprottið upp víða um heim.
Rök hins óröklega
Zen — Rök hins óröklega nefnist
bókin um Zen í Speki Austurlanda.
Það er sjaldgæft að því sé lýst yfir
í bókum að þeim geti alls ekki tek-
ist að skilgreina efni sitt. Svo er
þó raunin um Zen-bókina. Meiri
áhersla er lögð á að skynja en skilja:
„Þegar þú lest þessa bók og íhug-
ar innihald hennar, þá hefur þú tvo
valkosti. Annað hvort tekurðu efnið
inn í þína rökvíslegu tilveru eða þú
leyfir efni hennar að líða hjá og reyn-
ir að skynja léttan blæ sem af því
stafar. Því meira sem maður reynir
að taka við og skilja zen, því verr
gengur að höndla það.“
Tilveruleysi hækunnar
Dæmi um vel heppnaða hæku er
eftirfarandi í þýðingu Helga Hálf-
danarsonar:
ZEN-munkur hugleiðir
Þessi haustmáni!
sem lét mig ganga kringum
vatnið heila nótt.
Hér er það að skynja grundvall-
aratriði. Varað er við því í bókinni
að meta gildi hæku og einnig við
öllum tilraunum til að hagnýta hæk-
ur eða telja þær geta leiðbeint. Slíkt
sé gagnlaust því að kjarni þeirra sé
tilveruleysi þeirra.
Gátur eru ásamt hækum leið
meistara til að lærisveinn fái upp-
ljómun. Til að svo verði þarf rök-
hugsun að víkja. Gátumar eru þann-
ig uppbyggðar að þær neyða nem-
andann til að hafna rökhugsun.
„Vitið“ vantar í þær.
„Hvað heyrist við klapp einnar
handar?“ er ein af þessum gátum.
Þeir sem reyna að útskýra Zen hafa
glatað því. Zen er orðlaus reynsla.
Án strits
Hin ómeðvitaða þekking er
undirtitill Taóbókarinnar. Höfundur
Bókarinnar um veginn, Laó-tse, vildi
að menn störfuðu án strits sem er
þó ekki hið sama og aðgerðaleysi.
Ekki skal bregðast við áreiti að
dómi Laó-tses. Að gefa eftir er að
vera heill.
Þetta má ef til vill skýra betur
með þeirri hugmynd Laó-tses að
best sé að glíma við fulltrúa valds
og stríðs með því að aðhafast sem
minnst. Meðal staðhæfinga sem
styðja þetta eru: „Því meira verður
um þjófa og ræningja, sem lög og
fyrirskipanir eru fleiri“, og „Sá sem
reynir að stjórna með hyggindum,
verður harðstjóri, en hinn sem
stjórnar án hyggindanna, verður til
blessunar."
Umbreyting hjartans
Súfismi, dulspeki íslamskrar
trúar, er skilgreindur sem
umbreyting hjartans. Þótt undarlegt
megi virðast er súfismi lítt kunnur
á Vesturlöndum, en allt bendir til
að þekking á honum og þar með
íslam eigi eftir að aukast.
Vanþekking á íslam er algengust í
umræðu manna. í bókmenntum og
listum er hlutur súfa mikill.
í kaflanum Kjarni súfismans er
bent á leiðirnar þijár sem hann
boðar, leiðir athafna, kærleika og
þekkingar. Ögun beinir mönnum inn
á Veg andlegrar fullkomnunar.
Guðleg eining er helsta kenning
súfismans. Hreinleikinn á að vera
leiðarljós í ríki hjartans.
Ibn ’Arabi talaði um allt á jörðinni
sem sýnd, en að baki hlutanna byggi
reyndin: „Hver sá sem skilur þessi
sannindi hefur áttað sig á
leyndardómum Vegarins," er haft
eftir ’Arabi.
Súfisminn getur með leiðslu-
aðferðum sínum gegnt svipuðu
hlutverki og Zen og unnið gegn
firringu.
Inngangur að speki
Speki Austurlanda, þessar þijár
litlu bækur, veita engin tæmandi
svör, frekar stuðla þær að því að
menn spyiji fleiri spurninga. Þær
eru aftur á móti með texta sínum
og myndavali góður inngangur að
speki sem ekki virðist ætla að falla
úr gildi.
Leifur Sörensen hefur gert textann
aðgengilegan á íslensku. Hann vitnar
í þýðingar Jakobs J. Smára og Yngva
Jóhannessonar á Bókinni um veginn
og þýðingu Helga Hálfdanarsonar á
Kóran auk þess sem nokkrar
hækuþýðingar eru verk Helga.
Jóhann Hjálmarsson
60 klst tölvunám
Almenn tölvufræði, Windows, stýrikerfi,
Word 6.0 ritvinnsla, Exel 5.0 töflureiknir og
tölvufjarskipti, m.a. kynning á „lnterneti“.
Tölvuskóli Reykiavíkur
|& Borsartúni 28. sími 561 6699