Morgunblaðið - 02.03.1995, Síða 2

2 B FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ - AUGLÝSING
Benafasha skrapp til að ná í vatn
Hún missti báða fæturna
Ellefu ára stúlkan Benafasha í Afghanistan steig á jarð-
sprengju þegar hún fór að sækja vatn fyrir ömmu sína rétt
utan við heimaþorp sitt. Hún missti báða fæturna.
Um 100 milljón jarðsprengjur eru grafnar í jörðu í fjölmörgum
löndum. Þær gera engan greinamun á fótum barna, fullorð-
inna eða hermanna. Þær virða ekki vopnahlé. Þær eru ódýrar
í framleiðslu, hræðilega áhrifaríkar, og sífellt meira notaðar í
vopnuðum innanríkisdeilum. Hundruð saklausra borgara lát-
ast af þeirra völdum í hverjum mánuði. Og sífellt stækkar sá
hópur sem missir fæturnar.
Iðnaður sem við
höfum ekki lengur efni á
Á hverri mínútu látast 27 börn úr hungri og ófullnægjandi
aðhlynningu í heiminum. Á þessari sömu mínútu, hvern ein-
asta dag ársins, er nær 1.5 milljónum bandaríkjadala eytt í ný
vopn og hernað. 450 milljón manns þjást úr hungri eða
vannæringu og yfir milljarð manns skortir lyf og læknishjálp.
Þrátt fyrir þetta eyða margar ríkisstjórnir þróunarlandanna 2-3
sinnum meira í hernað en heilsugæslu eða menntun íbúa sína.
Hernaður er það afl í þjóðfélaginu sem mengar mest og
skaðar umhverfið mest. Hernaðartæki eiga stærstan þátt í því
að eyða ósonlaginu. Mesta ógnin stafar af kjarnorkuvopnum.
Birgðirnar sem nú eru fyrir hendi geta eytt öllu lífi á jörðinni
margfalt. Við eigum kjarnorkuvopn sem svarar 1,8 tonni af
dynamitsprengikrafti fyrir hvert einasta mannsbarn á jörðinni.
Chernobyl er aðeins eitt af mörgum kjarnorkuslysum.sem
þegar hafa átt sér stað. Ráðamenn reyna að gera sem minnst
úr þessu. En staðreyndin er sú að bæði höf og lönd verða sí-
fellt fyrir meiri mengun af þeirra völdum. Kjarnorkuefnin eru
geislavirk í meira en 24,000 ár. Það furðulega er að þetta er
réttlætt með því að fyllsta öryggis sé gætt.
Fyllist þú öryggi þegar þú lest þessa grein?
í Bretlandi starfar helmingur vísindamanna þjóðarinnar
við það að þróa ný vopn. Það er talið þjóðfélagslega hag-
kvæmt.
Sannleikurinn er sá að hergagnaiðnaðurinn er eins og
krabbamein sem hægt og bítandi eyðir lífinu á jörðinni. Þessi
iðnaður á stærsta þáttinn í því að koma stríði og hörmungum af
stað í stað þess að koma í veg fyrir slíkt. Það er kominn tími til
að við mannfólkið segjum hingað og ekki lengra!
Við þurfum að sýna fram á að hergagnaiðnaður er slæm
viðskipti. Nú þegar hefur fyrirtækið General Electric, sem er
stærsta fyrirtæki Bandaríkjanna, byrjað að draga úr sínum þætti
í framleiðslu kjarnorkuvopna. Þetta gerðist vegna þrýstings frá
almenningi, sem hætti að kaupa lækningartæki og almennar
vörur frá fyrirtækinu í mótmælaskyni við kjarnorkuvopnafram-
leiðslu þess.
,,“FRIÐUR-2000“„ mun á ýmsan hátt beita sér fyrir því að
fyrirtæki í hergagnaiðnaði fari inn á nýjar brautir í framleiðslu
sinni. Meðal annars munum við koma upp ráðgjafaþjónustu
sem mun aðstoða þessi fyrirtæki við að finna sér ný hlutverk í
friðsömum heimi. Með því að kynna sumum þessara fyrirtækja
möguleika í framleiðslu á tækni, til sólar, vind og sjávarorku,
munum við leitast við að slá tvær flugur í einu höggi: Framleiða
ómengaða orku og beina vopnaframleiðendum inn á nýjar
brautir.
alþjóðamálum".
Kæru Landsmenn,
Um áramótin tók ég að mér að aðstoða
Chernobyl Barnahjálpina að ná í fjögur heisjúk
börn til Hvíta Rússlands og koma þeim á
sjúkrahús á írlandi. Til að nýta flugið til sem
best leitaði ég aðstoðar Landsbjargar og fjöl-
miðla til að koma á framfæri þeirri hugmynd að
fara með jólapakka til veikra barna í Rússlandi frá börnum á íslandi. Eins og landsmönnum er
kunnugt gekk þetta framar öllum vonum. Á aðeins rúmlega tveimur dögum safnaði Landsbjörg
fyrir okkur rúmum 18,000 jólapökkum.Það var ein mesta ánægjustund iífs míns.þegar ég sá
gleðina og ánægjuna skína úr augum barnanna í Hvíta Rússlandi, er við bárum þeim sending-
una frá íslandi. Ég er svo sannariega stoltur af því að vera íslendingur og er sannfærður um ,
Ástþór Magnússon -
Stofnandi átaksins „FRIÐUR-2000“:
„ísland er mjög sérstæð fyrir-
mynd að því skipulagi sem
nota má fyrir breytt
fyrirkomulag í
Island
að okkar bíður stórt og mikið hlutverk á alþjóðavettvangi.
Fyrir tveimur árum hitti ég mann í Bretlandi sem vakti áhuga minn á friðar og mannúðar-
málum. Þessi maður hafði orðið fyrir miklum áhrifum af dvöl sinni hér á íslandi og heldur því
nú fram að Sameinuðu Þjóðirnir eigi að flytja höfuðstöðvar sínar hingað til lands!
Nýtt skipulag á Sameinuðu Þjóðirnar.
Sameinuðu Þjóðirnar eru 50 ára á þessu ári. Þrátt fyrir mikið og gott starf á ýmsum svið-
um, stendur stofnunin nú í gífurlegum erfiðleikum. Fjármál eru í ólestri, spilling ríkir innan ým-
issa deilda, ágreiningur er um kjarnorkuvopnamál, og öryggisráðið er engan vegin í stakk búið
til að takast á við friðargæslu eins og ráðgert var fyrir 50 árum. Margar þjóðir líta á stofnunina
sem hagsmunaklúbb ríkra Vesturlandaþjóða.
Það er almennt viðurkennt að mikilla breytinga er þörf á skipulagi og rekstri stofnunarinnar,
sérstaklega hvað varðar öryggisráðið og alþjóðlegt hlutleysi í stjórn._______
40,000 börn látast á hverjum degi meðan peningum er sóað í hernaðarmál.
40,000 böm látast á hverjum einasta degi af völdum hungurs og lyfjaskorts, meðan þjóðir
heimsins eyða nær ÞREMUR MILLJÖRÐUM BANDARÍKJADALA í HERNAÐ.Á meðan 40
milljón manns starfa við hernað og framleiðslu á sífellt hættulegri vopnum, eru hvorki nægir
læknar né kennarar í stórum hluta heims og þar lifir fólk undir hungurmörkum. Fjöimargar
rannsóknir hafa sýnt, að hægt er að leysa flest vandamál heimsins með því að breyta þessu
hernaðarferli, og ef ekki verður gripið til rótækra aðgerða nú, má búast við að meira en helm-
ingur jarðarbúa verði orðnir heimilislausir árið 2030 af völdum fátæktar eða stríðshörmunga
Hvert mannsbarn ætti að geta séð að við getum ekki byggt framtíð okkar á slíku kviksyndi.
ísland getur orðið fyrirmynd að breyttu skipulagi í alþjóðamálum. Að byrja að breyta því
smáa! Við erum eina þjóð heims sem aldrei hefur haft skipulagðan hernað og sem hefur leyst
sín varnarmál með samningum við annan aðila.
Nefnd undir forystu Olafs Palme kom fram með nýjar hugmyndir.
Ef Sameinuðu Þjóðirnar tæku að sér varnarmál aðildarríkjanna með alþjóðlegum friðar-
sveitum væri hægt að skera hernaðarútgjöld niður um allt að 75%. Það væri hægt að losa gíf-
urlega fjármuni og nýta mannaflann sem starfar við hernað, í að vinna við þróunarhjálp. Þannig
væri hægt að leysa mörg þau vandamál sem mannfólkið stendur nú frammi fyrir. Hugmyndin
að slíku alþjóðaöryggiskerfi kom fyrst fram hjá samstarfsnefnd um öryggismál með fulltrúum
frá 16 þjóðlöndum árið 1981, undirforsæti Olof Palme þáverandi forsætisráðherra Svíþjóðar.
Þótt ísland sé lítið land, gæti það orðið litla þúfan sem veltir hlassinu.
Við stöndum framarlega í alþjóðlegu samstarfi, eigum sæti í mörgum ráðum og nefndum, eig-
um aðild að Nato og að Sameinuðu Þjóðunum þar sem okkar atkvæði og tjáningarfrelsi vegur
jafn þungt og annarra þjóða. Þar skiptir stærðin engu máli!
Ég vil skora á alla íslendinga að vera með okkur í stofnún átaksins „FRIÐUR-2000". Og
ég vil skora á stjórnvöld okkar að beita sér í auknum mæli að alþjóðlegum málum og að koma
þessum hugmyndum á framfæri á viðeigandi stöðum. Þá vil ég vekja athygli á því, að eftir
leiðtogafundinn í Reykjavík var skotmarki kjarnorkuvopna beint hingað í Atlantshafið til að
koma í veg fyrir að skotið yrði „óvart“á Sovétríkin, enda gæti það raskað þeim samningum sem
höfðu verið handsalaðir. Við erum því ekkert örugg hér út á hafsauga fyrr en búið er að koma
vitinu fyrir þessa höfðingja.
Almenningsálitið er afl, sem getur breytt hlutum. Yoko Ono skildi eftir skilaboð til íslensku
Þjóðarinnar í Vinaskógi um árið „ Draum sem þig einan dreymir, er aðeins draumur. En
draum sem okkur dreymir saman - það er raunveruleiki."
Það er því mikils virði að við sameinumst öll um þetta átak þannig að þeir sem stjórna verði
ekki í neinum vafa um hverjar eru óskir almennings í þessum málum. Ef við íslendingar getum
allir sameinast um átakið ,,“FRIÐUR-2000“„, mun það vekja gífurlega athygli erlendis, og verð-
ur bein áskorun til samstarfsaðila okkar erlendis um samskonar átök í þeirra heimalöndum.
MORGUNBLAÐIÐ - AUGLÝSING
FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1995 B 3
Adi Roche -
Stofnandi Chernobyl Barnahjálparinnar:
„Ég vona að allir á íslandi muni
sameinast um að kveikja á
þeim kyndli sem getur
breytt heiminum"
Ljósmynd frá heimsókn til hvíta
Rússiands í janúar. Ástþór Magnússon
og Adi Roche ásamt drengjunum Vitali
og Sasha.
Eg varð djúpt snortin af bréfi sem mér barst frá mæðr-
um og læknum barna í Chernobyl fyrir fimm árum.
Neyðarópið var átakanlegt, „í guðs nafni, hjálpið
okkur að koma börnunum héðan“. Þá voru liðin 4
ár frá slysinu í Chernobyl, og hin geigvænlegu áhrif
slyssins voru að koma betur og betur í Ijós. Meira
en 90% af börnum í Chernobyl höfðu veikst, ráða-
menn og læknafólk stóð ráðþrota.
Þegar ég sá þjáningar þessara barna, fylltist ég
reiði og ákveðni. Hvað höfum við gert? Lögmálum
náttúrunnar hefur verið ögrað á slíkan hátt að jafnvel börn sem voru ófædd þegar slysið átti
sér stað urðu hin saklausu fórnarlömb þess. Ég vissi að ef ég myndi ekki leggja mitt af mörk-
um til hjálpar, gæti ég ekki lifað með minningunni um þá þjáningu sem ég sá í augum þeirra.
Ef ég léti sem ekkert væri, væri ég að afneita mér sem manneskju og myndi missa sjálfsvirð-
inguna.
Við erum að glíma við mjög umfangsmikið vandamál, sem er í raun mun stærra en
menn hafa gert sér grein fyrir. Þó svo að sumar þjóðir, þ.á.m. írland, hafi nú lagt algjört bann
við byggingu kjarnorkuvera, eru enn margar þjóðir með fjöldan allan af kjarnorkuverum í
gangi, og enn er verið að byggja þau. Fyrir aðeins nokkrum vikum var opnað nýtt kjarnorku-
ver í Bretlandi. Ráðamenn og byggingaraðilar, reyna að gera sem minnst úr slyshættu, en
raunveruleikinn er sá að hættan er alltaf fyrir hendi. Einnig er það mikið vandamál að eyða
geislavirkum úrgangi eða koma honum fyrir.Þetta er vandamál sem við færum komandi kyn-
slóðum.
Næstum daglega þurfum við að horfast í augu við hvers konar þjáningar. Fjölmiðlarnir
færa okkur heim slíkt magn af myndum að við erum að verða ónæm fyrir þeim. Við erum far-
in að halda að það sé eðlilegt mannlíf að fólk þjáist um allan heim og stöndum ráðalaus
gagnvart því, hvað hvert okkar getur gert til hjálpar, þó svo að flest þessi vandamál séu af
mannavöldum.
Með sameiginlegu átaki getum við gert kraftaverk. Á síðastliðnum tveimur árum hefur
Chernobyl Barnahjálpin með aðstoð einstaklinga hjálpað HUNDRUÐUM SJÚKRA BARNA
OG SENT MEIRI LYFJAAÐSTOÐ EN SAMEINUÐU ÞJÓÐIRNAR HAFAGERTÁ NÍU ÁRUM.
Fjöldi barna hefur komið til írlands til hvíldar og endurhæfingar. Að komast í hreint og gott
umhverfi, borða hollan og ómengaðan mat, hefur orðið mörgum þeirra til mikillar hjálpar, hvort
sem þau hafa þjáðst af krabbameini, skaða á ónæmiskerfinu eða vegna annarra sjúkdóma
tengda geislavirkni. Þó svo að við getum ekki í öllum tilfellum læknað þau til frambúðar, getur
slík heimsókn lengt líf þeirra um tvö ár eða meira, minnkað þjáningar þeirra og gefið þeim
dýrmætar minningar.
Þá sendum við reglulega lyf og hjálpargögn til sjúkrahúsa og munaðarleysingjahæla á geisla-
virku svæðunum.
Ég vona að allir sem láta þjáningar hinna saklausu fórnarlamba Chernobyl slyssins ein-
hverju varða, taki höndum saman og reyni að gera eitthvað áður en vandamálið verður óleys-
anlegt. Geislavirkni þekkir engin landamæri, hún breiðist út með veðri og vindum. Ég vil
varðveita fegurð jarðar okkar, en ekki sjá móður jörð og mannfólkið verða fátækt, hungri,
sjúkdómum og kjarnorkueyðni að bráð. Við getum ekki búist við því að þeir sem hafa leitt okk-
ur í þessar hörmungar snúi við blaðinu að eigin frumkvæði. Flestir þeirra neita því að það sé
yfirleitt eitthvert vandamál fyrir hendi. Það er því í okkar höndum, hvers einstaklings á þess-
ari jörð, að sýna fordæmi og reyna að koma stjórnmálamönnum og fólki í viðskiptalífinu í
skilning um hvaða leið við viljum fara. Ef við erum meðvituð um þetta í okkar daglega lífi, og
leggjum hvert okkar lítið eitt til, þá smátt og smátt getur hreyfingin orðið það öflug að ekkert
geti stöðvað hana. ,,“FRIÐUR-2000“„ er þannig hreyfing. Stefnan er einföld og skýr: Hættum
að eyða orku okkar og fjármunum í það að búa til vandamál, beinum því í að leysa málin.
Allir geta tekið þátt í átakinu ,,“FRIÐUR-2000“„ og lagt sitt af mörkum til að skapa betri heim.
Líknarfélög vinna mikið og þýðingarmikið verk til hjálpar þeim sem eiga um sárt að binda
þessa stundina eins og börnin í Chernobyl. En líknarfélögin ein geta ekki leyst málin til fram-
búðar. Aðeins fjöldahreyfing almennings getur breytt þeirri hugsun sem býr að baki vanda-
málinu. Heimurinn kallar á það átak sem ,,“FRIÐUR-2000“„ getur gert í því að sameinast um
nýtt viðhorf í lífi okkar og heimsmálum. Ég vona að allir á íslandi muni sameinast um að
kveikja þeim kyndli sem getur breytt heiminum.
Áhrif geislavirkni eru ógnvænleg. Barn fætt íhvíta
Rússlandi eftir Chernóbylslysið. Við erum farin að ógna
lögmálum náttúrunnar.
Robert Green- World Court Project:
Fyrrum flotaforingi í breska hernum
Bönnum kjarnorkuvopn
með lögum
I Persaflóastríðinu var ég í hópi þeirra manna, sem flugu um
með kjarnorkuvopn. Á tímabili hélt ég, að þau yrðu notuð í þessu
stríði. Þetta varð til þess, að ég endurskoðaði lífsviðhorf mitt. Ég er
nú hættur herþjónustu og beiti mér fyrir því að fá kjarnorkuvopn
bönnuð með lögum í löndum heims.
Þó svo, að kjarnorkuvopn séu stærsta ógnun mannlífs og nátt-
úru sem nokkru sinni hefur fyrirfundist, teljast þau ekki vera ólögleg
vopn. Hinsvegar eru efnavopn bönnuð með lögum. Hér er um gíf-
urlegt ósamræmi að ræða.
Ég er þeirrar skoðunar að framleiðsla og notkun kjarnorku-
vopna séu brot gegn mannkyninu og mannréttindum. Þau eru tæki
sem nota má til fjöldamorða. Notkun þeirra myndi valda slíkum
hörmungum, að mannlíf og náttúra yrðu aldrei söm eftir. Þau eru vá
sem hvorki virðir landamæri né velur fórnarlömb sín. Notkun þeirra
mun bitna jafnt á stríðsaðilunum sem og saklausu fólki, dýrum og
náttúru á stríðssvæðum og í hlutlausum löndum.
Kjarnorkuveldin með Bandaríkin, Bretland og Frakkland í
broddi fylkingar haga sér eins og óþekk börn sem vilja ríghalda í
hættulegt leikfang. Þau reyna að beita áhrifum sínum til að fá aðrar
þjóðir til að koma í veg fyrir bann gegn kjarnorkuvopnum. Nýlega
báðu Sameinuðu Þjóðirnar Alþjóða dómstólinn að skera úr um það,
hvort notkun kjarnorkuvopna væri ólögleg. Tillagan um það að biðja
um slíkt álit alþjóðadómstólsins var samþykkt á þingi S.Þ. með mik-
lum meirihluta, en gegn vilja kjarnorkuveldanna, nema Kína.
Hafið umhverfis írland, aðeins nokkur hundruð sjómílur frá ís-
landi, er eitt geislavirkasta hafsvæði í heimi vegna úrgangs frá kjarn-
orkuverum í Bretlandi. Þetta er ógnun við líf sjávar og fiskur ferðast
um langan veg og þannig getur geislavirkni borist í fæðukeðjuna og
skaðað allt lífríki jarðar.
Hagsmunir okkar eru þeir, að skammtímasjónarmið ógna lífríki
jarðar. Rödd íslands, þar að heyrast í þessu máli. íslendingar gera
kröfu til þess, að á þá sé hlustað, þegar líf og afkoma þjóðarinnar er
í húfi. En málið er einnig stærra. Líf Móður Jarðar er í húfi!
FRIÐUR-2000 hjálpar Austur Evr-
ópskum börnum í samvinnu við
Hertogaynjunni af York Söru
Ferguson.
I Apríl mun hefjast umfangsmikið
alþjóðlegt samstarf til hjálpar
börnunum í Chernobyl og börn-
um sem eiga um sárt að binda
annarstaðar í Austur Evrópu
vegna stríðshörmunga. FRIÐUR-
2000 og líknarstofnunin Children
in Crisis sem rekin er af Fergie
munu ásamt ýmsum öðrum frið-
ar og mannúðarsamtökum
standa fyrir sendingum af lyfjum
og hjálpargögnum.