Morgunblaðið - 02.03.1995, Blaðsíða 6

6 C FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1995
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Nýting herbergja árin 1990-1994
Nýting herbergja 1990 1991 1992 1993 1994
Janúar-apríl Maí-Ágúst Sept.- desember 51,89% 85,50% 57,41% 49,13% 45,58% 84,21% 82,27% 49,31% 47,29% 46,33% 46,54% 75,19% 52,48%
Samlals: 689 herbergi í könnuninni 65,05% 61,01% 58,51% 58,11%
Meðalverð á seldu herbergi á verðlagi ársins 1993
1Lánskj.vísit. mars, júli, nóv. og ársins) Á selt herbergi 1990 1991 1992 1994'94 án vsk 1993 m.vsk. +250 kr.
Janúar-apríl Breyting milli ára 3.984 4.061 3.956 +77 -105 3.516 3.436 3.264 -440 -80 -252
Maí-Ágúst Breyting milli ára 7.176 6.823 6.914 -353 91 6.850 -64
Sept,- des. Breyting milli ára 4.985 4.887 4.356 -98 -531 4.142 -214
Janúar-des. Breyting milli ára 5.725 5.601 5.485 -124 -116 5.159 -326
Sala á hvert framboðið herbergi á verðlagi 1993
Á framboðlð herbergi 1990 1991 1992 1993
Janúar-desember Breyting milli ára 1.360.800 1.247.293 1.171.263 1.094.163 -8,34% -6,10% -6,58%
^ ^ sm a uuu,,. -
Ferðaþjónusta
á krossgötum
Sjónarhorn
Ferðaþjónusta hér á landi að mörgu leyti
mjög vanþróuð atvinnugrein og slagkraftur
hennar til vaxtar og þróunar lítill, segir
Gunnar Karlsson og bendir á að það stafi
bæði af lélegri flárhagsstöðu og skorti á
samhæfíngu.
VIDSKIPTI/flTVINmír
DAGBÓK
Mæli-
aðferðir
í matvæla-
iðnaði
MFTC á íslandi efnir til 2ja
daga námsstefnu um hraðvirk-
ar mæliaðferðir i matvælaiðnaði
7.-8. mars nk. FTC á íslandi
er fyrirtæki sem sérhæfir sig í
þjónustu við matvælaframleið-
endur. Flytjendur á námsstefn-
unni eru frá Rannsóknarstofn-
un fiskiðnaðarðins, Rannsókn-
arstofnun landbúnaðarins,
Vicam Technology í_ Banda-
ríkjunum og FTC á Islandi.
Aðalfundir
MAÐALFUNDUR Hf. Eim-
skipafélags Islands verður
haldinn í Súlnasal Hótels Sögu
fimmtudaginn 9. mars og hefst
kl. 14.00
MAÐALFUNDUR Sæplasts
hf. verður haldinn í Sæluhúsinu
á Dalvík, fimmtudaginn 9. mars
nk. og hefst kl. 14.00.
MAÐALFUNDUR Tollvöru-
geymslunnar hf. verður haldinn
í Gylltasal á Hótel Borg, fimmtu-
daginn 9. mars nk. og hefst kl.
17.00.
MAÐALFUNDUR Hampiðj-
unnar hf. verður haldinn í fund-
arsal félagsins, Bíldshöfða 9,
föstudaginn 24. febrúar nk. og
hefst kl. 16.00.
MAÐALFUNDUR Félags ís-
lenskra stórkaupmanna hf.
verður haldinn í Átthagasal Hót-
el Sögu, fímmtudaginn 9. mars
nk. og hefst kl. 14.00. Davíð
Oddsson, forsætisráðherra,
mun ávarpa fundinn.
Námskeið
MINTERNET og viðskipti er
nafn á námskeiði sem_ Endur-
menntunarstofnun HÍ heldur
4. mars nk. kl. 10.00-15.00.
Leiðbeinandi er Anne Clyde
dósent við Háskóla íslands.
MCORDIS - gagnabanki ESB
um rannsóknir, þróun og ný-
sköpun er heiti á námskeiði sem
Endurmenntunarstofnun heldur
6. mars nk. kl. 9.00-16.00. Leið-
beinandi er Þorvaldur Finn-
björnsson, MBA rekstrarhag-
fræðingur. MHÓPAR með
frelsi til frumkvæðis er heiti á
námskeiði sem Endurmenntun-
arstofnun heldur 8. og 15. mars
nk. kl. 8.30-12.30. Leiðbeinandi
er Höskuldur Frímannsson.
■ AÐ velja sér starf og
stjórna breytingum á eigin
starfsframa er heiti á nám-
skeiði sem Endurmenntunar-
stofnun heldur 8., 13. og 16.
mars nk. kl. 16.00-19.00. Leið-
beinandi er Kevin J Nutter gi-
stikennari við Háskóla íslands.
Námsstefna
■ 50 ÁHRIFARÍKAR að-
ferðir til að auka þjónustu-
gæði og halda í viðskiptavini.
Þetta efni mun Bandaríkjamað-
urinn Dr. Paul R. Timm fjalla
um á tveimur námsstefnum á
vegum Stjórnunarfélags íslands
7. og 9. mars nk. Fyrri náms-
stefnan verður haldin á Hótel
KEA á Akureyri kl. 13.00-
17.00 og sú síðari á Hótel Sögu
í Reykjavík, A-sal kl. 13.00-
17.00.
(I)
Ráðstefnuskrifstofa
ISLANDS
SIMI 626070 - FAX 626073
^ UNDANFORNUM árum
hefur æ oftar verið talað
um ferðaþjónustu sem þá
atvinnugrein, sem muni
skapa flest ný störf á kom-
andi árum, atvinnugrein sem muni
í stórauknum mæli færa þjóðarbú-
inu_ tekjur.
Á næstu árum er gert ráð fyrir
tugprósenta aukningu í komufjölda
erlendra ferðamanna. Til þess að
taka á móti auknum fjölda ferða-
manna þarf fjölgunin annaðhvort
að eiga sér stað á þeim tíma þegar
fyrir hendi er laus afkastageta eða
að afkastagetan þarf að aukast.
Mörg undanfarin ár hefur eitt af
meginmarkmiðunum verið að
lengja ferðamannatímann, en þar
hefur lítill árangur náðst til þessa.
Raunar bendir margt til þess að
dvalartími erlendra ferðamanna
hafi almennt verið að styttast, en
því miður vantar mjög upp á að
upplýsingar um þessa þróun séu
fullnægjandi.
Afkoma hótelanna
í framhaldi af skrifum mínum
um þróun framboðs, eftirspurnar
og offramboðs á gistirými á höfuð-
borgarsvæðinu ásamt áhrifum þess
réðist ég í, með samvinnu við SVG
og nokkur stærstu hótelin í Reykja-
vík, að framkvæma könnun á þróun
nýtingar og meðalverðs í Reykjavík
skipt eftir árstíðum. Fjöldi her-
bergja í könnuninni voru 689, en
heildar§öldi herbergja á hótelum
og helstu gistiheimilum í Reykjavík
er nú um 1.300.
Skulu hér raktar helstu niður-
stöður þessarar könnunar — sjá
töflu 1.
Verð og gistitekjur eru án morg-
unverðar og eftir að afslættir hafa
verið reiknaðir frá, þ.e. hreint gisti-
verð. Reikna má með að innskattur
sé um 215 kr. að meðaltali á selt
herbergi og að lækkun tryggingar-
gjalds geti numið um 35 kr. á selt
herbergi (samkv. reiknilíkani
Gunnars Karlssonar miðað við 60%
ársnýtingu) eða samtals 250 kr. á
selt herbergi árið 1994. Með því
að bæta því við verð án virðisauka-
skatts fæst það verð sem hótelið
fær í sinn hlut og er í samræmi
við verð áranna á undan, áður enn
virðisaukaskattur var lagður á.
Verð með virðisaukaskatti er hins
vegar það verð sem gesturinn sér.
Hér má glögglega sjá þróun
nýtingar og verðs og tekna, sem
hefur stöðugt verið niður á við.
Árið 1993 er nánast hægt að tala
um verðhrun og áfram lækkaði
verð á fyrsta ársþriðjungi 1994
þrátt fyrir að virðisaukaskattur
hafi verið lagður á gistingu frá 1.
janúar það ár. Það er einnig athygl-
isvert að þrátt fyrir mikla aukningu
í komum erlendra ferðamanna á
fyrsta og þriðja ársþriðjungi árið
1993 og þó sérstaklega mikla fjölg-
un á fyrsta ársþriðjungi 1994, þá
hefur það sáralítil áhrif á fjölda
útseldra herbergja, ef marka má
niðurstöður könnunarinnar.
í framhaldi af ofangreindri
könnun, var í október sl. gerð sams-
konar könnun sem náði fram til
loka september, en fjöldi herbergja
í því úrtaki voru 782. Ekki er rúm
til að gera að marki grein fyrir
niðurstöðum hennar hér.
Það er þó ljóst að nýting hótel-
anna síðastliðið sumar batnaði
verulega frá fyrra ári. Skýringin
mun að verulegu marki liggja í
auknu funda- og ráðstefnuhaldi.
Hinsvegar hefði meðalverð mátt
hækka og ljóst að enn tekst illa
að ná inn sem svarar virðisauka-
skattinum. Tekjuaukning hótel-
anna af framboðnu herbergi, miðað
við nýtingaraukningu, hefðí mátt
vera meiri. Þá á síðan eftir að koma
í ljós hver þróunin hefur orðið á
tímabilinu október til desember og
hver hún muni verða á fyrsta árs-
þriðjungi þessa árs.
Fjölgun erlendra
ferðamanna
Aukinn fjöldi ferðamanna yfir
vetrartímann hefur ekki skilað sér
sem skyldi í auknum fjölda gisti-
nátta. Stór hluti eru gestir sem
koma aðeins í dagsferðir, aðrir sem
stoppa stutt við. Enda hafa tekjur
af erlendum ferðamönnum lítið
aukist, þegar frá eru taldar far-
gjaldstekjur.
Þegar litið er til framtíðarmark-
miðanna sem drepið
var á í upphafi, fjölg-
un ferðamanna svo
tugum þúsunda skipt-
ir fram til aldamóta,
hlýtur að vakna sú
spurning hvernig
taka eigi á móti
þeim. Það er alveg
ljóst, að þrátt fyrir
góðan vilja og tals-
verða vinnu hefur
gengið seint • að
fjölga dvalardögum
á jaðartímanum.
Það er ljóst, að þar
er um að ræða
markað sem er til-
tölulega mjög dýrt að ná til. Það
er því hætt við, að ef sett mark-
mið um fjölgun ferðamanna eiga
að nást verði sú fjölgun að veru-
legu leyti að eiga sér stað yfir
sumartímann. Þá þarf að fjár-
festa meira í móttökuaðstöðu og
sá vandi sem jaðartímanum fylg-
ir eykst.
Stefnumótun, heildarskipu-
lagning og rannsóknir
Landið, náttúran og móttöku-
skilyrðin, þola aðeins ákveðna
„sókn“, Möguleiki á uppbyggingu
í móttökuaðstöðu er takmarkaður
vegna mikilla árstíðasveiflna,
m.ö.o. lélegrar nýtingar á jaðartím-
um og óhóflegra fjárfestinga miðað
við veltu og markaðurinn er tak-
markaður vegna of kostnaðarsamr-
ar „sóknar á tiltekin mið“.
Við erum í mikilli samkeppni við
ódýrari markaði. Æ oftar stendur
spurning erlendra ferðasala um að
lækka verð, ekki halda sama verði
eða hækka það. Spurningin er,
hvort ekki sé tímabært að staldra
við í viðleitni um að ná auknum
fjölda, en reyna í staðinn að auka
tekjurnar af þeim sem koma?
Með auknum gæðum
þjónustunnar, betri
skilgreiningu á mark-
hópum og bættri skipu-
lagningu á nýtingu
þeirra fjármuna sem
varið er í markaðssókn
mætti sækja nær þessu
marki. Með betri
heildarskipulagningu
og markvissari upp-
byggingu myndi ferða-
þjónustan skila þjóðar-
búinu margfalt meiri
tekjum en hún gerir nú
og gæti verið sá vaxt-
arbroddur sem talað er
um. Áður en svo má
verða þarf að huga að ýmsum atrið-
um. Ferðaþjónustan samanstendur
af mörgum atvinnugreinum sem
eiga ekki sameiginlegan heildar-
málsvara og hagsmunagæsluaðila.
í ýmsum greinum ferðaþjónustu
er ofíjárfesting, meðal annars
vegna skorts á samhæfingu, upp-
lýsingum, stefnumótun og heildar-
skipulagningu.
I raun er ferðaþjónusta hér á
landi að mörgu leyti mjög vanþróuð
atvinnugrein og slagkraftur hennar
til vaxtar og þróunar Iítill, bæði
vegna lélegrar fjárhagslegrar stöðu
og skorts á samhæfingu. Stjórnlaus
uppbygging, t.d. í hótelrekstri, hef-
ur leitt til lélegrar nýtingar, lægra
verðs og bágrar afkomu. Á vissum
stöðum á landinu getur verið nauð-
synlegt og eðlilegt að tryggja lág-
marks þjónustu án þess að hún
standi undir kröfu um ávöxtun. Það
er öllum bæjarfélögum nauðsynlegt
að hafa gistiaðstöðu, en sú aðstaða
Gunnar Karlsson
á að miðast við heilsárs þörfina.
Það er út í bláinn að byggja yfir
sumartoppinn og ætla að reka hót-
el með 25 til 35% ársnýtingu.
Það þarf að stórefla söfnun og
úrvinnslu upplýsinga, auk þess að
koma á öflugum rannsóknum er
lúta að ferðaþjónustu. Það er for-
semda stefnumótunar, áætlana-
gerðar og markaðssetningar.
Sömuleiðis hefur vantað öfluga
ráðgjöf við aðila í ferðaþjónustu.
Forsemda slíkrar starfsemi byggist
einnig á greinargóðum upplýsing-
um og rannsóknum, m.ö.o. þekk-
ingu á greininni.
Hvernig á að haga
uppbyggingu?
Landfræðilega má skipta ferða-
þjónustu á íslandi í tvö svæði, höf-
uðborgarsvæðið og landsbyggðina.
Akureyri býr markaðslega séð við
sérstöðu þegar landsbyggðin er
skoðuð og allur taktur í ferðaþjón-
ustu þar svipar meira til þess sem
gerist í Reykjavík en þess Sem er
annars staðar á landsbyggðinni.
Ef hótelin á Akureyri eru skoðuð,
þá er nýtingin lélegri þar en í
Reykjavík, sumartíminn styttri og
veturinn enn erfiðaðri.
Almennt má segja um lands-
byggðina, að verulega lengra er í
land með að jafnvægi náist milli
árstíða en í Reykjavík, hver svo sem
fjöldi ferðamanna er. Aukinn fjöldi
ferðamanna til landsins getur ein-
faldlega merkt fleiri brostnar vonir
vegna óraunhæfra • fjárfestinga í
móttökuskilyrðum fyrir ferðamenn,
nema þá ef jafna mætti komum
ferðamanna á miklu lengra tímabil
en nú er, sem virðist fjarlægur
draumur, þegar litið er til þess hve
gífurlega mikið vantar upp á að
jafnvægi sé milli árstíða í komum
ferðamanna og enn frekar þegar
horft er á skiptingu gistinátta eftir
árstímum. Nýting heimavistarskóla
á landsbyggðinni, sem sumarhót-
ela, hefur lengi verið undirstaðan
undir móttöku ferðamanna yfir
sumartímann og raunverulega það
sem hefur gert ferðaþjónustu í því
umfangi sem hún er rekin hér á
landi mögulega. Við stöndum nú
frammi fyrir því að lítil sem engin
endurnýjun á sér stað hvað þetta
húsnæði varðar, þvert á móti er
mikið af því orðið mjög úrelt og
langt frá því að uppfylla þær kröf-
ur sem gerðar eru nú. Skólarnir
hafa verið að leggjast af úti í sveit-
um og bygging nýrra skóla er í
þéttbýli, þar sem sambærileg upp-
bygging heimavista hefur hinsveg-
ar látið standa á sér.
Hér er að skapast visst vanda-
mál þegar iitið er til framtíðar.
Annaðhvort þarf að finna lausn á
nýtingu heilsársaðstöðunnar yfir
vetrartímann eða byggja upp að-
stöðu sem má nota yfir sumartím-
ann. í minum huga kemur ekki
margt til greina sem gæti komið í
stað uppbyggingar á heimavistar-
húsnæði í þéttbýli sem yrði byggt
með þarfir ferðaþjónustunnar í
huga. Bændagisting getur leyst
ákveðinn hluta vandans, en kemur
ekki í stað stórra vel búinna sumar-
hótela.
Betur búin sumarhótel leiða til
meiri gæða gistirýmis í heild hér-
lendis, hærra verðs og meiri tekna
til handa þjóðarbúinu. Sumarhótel-
in eru stór hluti heildargistirýmis
í landinu yfir háferðamannatímann
og móta því mjög ásýnd þess sem
landið hefur að bjóða ferðalöngum
hvað gistiþáttinn áhrærir og móta
þannig verulega þá þjónustu sem
mest áhersla er lögð á að kynna
og val þess markhóps sem mest
áhersla er lögð á. Aukin gæði þess-
arar tegundar þjónustu gæti því
breytt áherslum hvað þetta varðar
og því einn liður í að auka tekjur
þjóðarbúsins af ferðaþjónustu í
heild.
Minni áhersla á fjölda, meiri
áhersla á gæði og betur borgandi
ferðamenn er það sem við eigum
að leggja áherslu á í framtíðinni.
Höfundur er hótelstjóri á Hótel
KEA og lektor við Háskólann á
Akureyri.