Morgunblaðið - 04.03.1995, Blaðsíða 4

4 B LAUGARDAGUR 4. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGAR 8. APRIL
Siðfræði og pólitík
ÞAÐ hefur meira ver-
ið rætt um siðferði í ís-
lenskum stjómmálum
hin síðari ár, en oft áður.
Siðfræði má skilgreina
sem óskrifuð lög, sem
menn eru sammála um
og eru sprottin af hefð
eða fólk kemur sér sam-
an um.
Áhersla á siðfræði
Mig langar til að velta
þessum fræðum upp,
ekki síst í ljósi þess, að
fróðir menn telja að enn
meiri áhersla muni
verða lögð á siðfræðina
í þjóðfélaginu og þá líka
í pólitíkinni á næstunni. Ég tek mér
það bessaleyfi að heimfæra siðaregl-
ur sálfræðinga upp á pólitíkusa, ein-
faldlega vegna þess að það er sá
grunnur, sem ég byggi á sem per-
sóna og leitast við að fylgja, þótt
mér verði á mistök eins og okkur
öllum mannanna börnum* Stjórn-
málamenn leggja sitt af mörkum til
að bæta lífsskilyrði og lífsgæði fólks
með því að þróa, miðla og hagnýta
sér þekkingu á ýmsum sviðum,
semja lög og reglugerðir og útdeila
fjármagni sem er sameign þjóðarinn-
ar. Það eru því stöðugar kröfur um
siðferðilegt mat sem hvíla á herðum
stjórnmálamanna.
Hinar ýmsu starfsstéttir hafa
samið sér sínar faglegu siðareglur
og sé ég enga meinbugi á að stjórn-
málamenn geri slíkt hið sama og
skipi sér sína eigin siðanefnd. Ætti
þá síður að verða jafn mikið fjaðra-
fok út af meintum afglöpum stjórn-
málamanna í starfi eins og við þekkj-
um öll dæmi um. Það má h'kja starfi
siðanefndar við innra eftirlit, svo
sem í gæðaframleiðslu og þar sem
gæðaþjónusta er veitt.
Siðareglur
Siðareglur setja _ viðkomandi
ákveðin mörk í starfi. í okkar tilviki
Ingunn Sv.
Svavarsdóttir
er um að ræða starf
stjórnmálamanna.
Reglurnar gilda fyrir
alla og gengið er út
frá því að farið sé eft-
ir þeim. Siðareglur
þurfa að vera í sí-
felldri endurskoðun,
en grundvallarregla í
siðfræði er að: Sér-
hver rriaður á rétt á
því að vera virtur og
óáreittur.
Pólitíkusum ber því
að Vera á varðbergi
gagnvart aðstæðum í
starfi eða persónuleg-
um högum sem gætu
haft neikvæð áhrif á
samborgarana og þá sjálfa sem stétt.
Það getur enginn samið siðareglur
fyrir stjórnmálamenn, þær verða
þeir að koma sér saman um sjálfir.
Mitt mat er að eftirtalin atriði kæmu
þar til greina:
Gerum samfélagið vin-
samlegt manneskjunni,
segir Ingimn St.
Svavarsdóttir, hvort
sem hún er bam,
fullorðin eða öldruð.
1. Áhyrgð þeirra í starfi og afleið-
ingar aðgerða þeirra á líf fólks.
2. Hæfni. Sérhver stjórnmálamað-
ur hlýtur að verða að gera sér grein
fyrir eigin styrk og takmörkunum.
3. Skyldur við fólkið í landinu.
Stjórnmálamaður hlýtur að upplýsa
fólk eins greinilega og unnt er um
hin ýmsu mál sem í gangi eru og
þær aðgerðir sem í vændum eru
hvetju sinni.
4. Trúnaður og þagmælska. Upp-
lýsingum sem stjórnmálamanni er
trúað fyrir í starfi sínu um aðstæður
einstaklinga hlýtur hann að halda í
þagnargildi
5. Starfsaðferðir og greinargerðir.
Pólitíkus hlýtur að haga starfi sínu
þannig að það sé markvisst og ekki
sé hægt að misskilja eða misnota
það sem hann lætur frá sér fara.
6. Opinberar yfirlýsingar stjórn-
málamanna þurfa að vera glöggar,
málefnalegar og nákvæmar í fram-
setningu.
7. Tengsl við aðra stjórnmála-
menn. Stjórnmálamenn hljóta að
forðast ómálefnalegt mat á starfs-
bræðrum sínum og systrum og verk-
um þeirra, en halda þess í stað á
lofti málefnalegri gagnrýni.
8. Val á viðfangsefnum stjórn-
málamanna ætti fyrst og fremst að
grundvallast á þekkingu sem eflir
lífsgæði og lífsskilyrði fólks.
Aðhald
Eru stjórnmálamenn fyrir fólkið,
eða fólkið fyrir stjórnmálamenn? Ég
held að hveijum frambjóðanda og
kjósanda sé hollt að velta þessari
spurningu fyrir sér.
Framksókn setur fólk í fyrirrúm
fyrir þessar kosningar og vonandi
fær flokkurinn fylgi til að sýna það
í verki á næsta kjörtímabili. Fram-
sókn vill að manngildið sé sett ofar
auðgildinu, slegið verði á græðgi og
söfnun auðs á fárra manna hendur.
Aðhald er hveijum manni nauðsyn
og á eftir persónulegu og siðferði-
legu aðhaldi kemur aðhald meðborg-
aranna.
Tökum höndum saman íslensk
þjóð og hjálpumst að við að gera
samfélag okkar vinsamlegra mann-
eskjunni, hvort sem hún er barn,
unglingur, fullorðin eða öldruð, þétt-
býlisbúi eða býr í sveit, karl eða
kona.
Höfundur er sálfræðingur og
svcitnrstjóri í Oxarfirði og skipur
4. sæti Framsóknar á Norðurlandi
eystra.
Nýjar leiðir
í landbúnaði
Þetta vill Alþýðuflokkurinn
AFSKIPTI stjórn-
valda af verðlagningu
landbúnaðarafurða
tíðkast víðast hvar í
heiminum. Á síðustu
árum hafa gallar þess-
ara miklu afskipta af
greininni og verðmynd-
un í henni verið að
koma æ betur í ljós.
Hér á landi hafa af-
skipti ríkisvaldsins af
landbúnaði gengið út í
öfgar. Þessi „sovéska"
afskiptastefna hefur
leikið bændur og neyt-
endur grátt. Nú er svo , , , ,.
komið að einungis þeir _ u ,V1
sem hafa ríflega Bergvmsson
„framleiðslukvóta" hafa hag af því
að viðhalda núverandi kerfi. Alþýðu-
flokkurinn hefur alla tíð gagnrýnt
kerfið harðlega. Á þá gagnrýni hef-
ur ekki verið hlustað, heldur hefur
flokkurinn verið úthrópaður sem
óvinur bænda númer eitt, þrátt fyr-
ir að flokkurinn eigi engan þátt í
því að hafa komið á því stjómkerfí
í landbúnaðarmálum sem nú er við
lýði, og kerfisbundið stuðlar að vax-
andi fátækt hins almenna bónda.
í athyglisverðri grein sem Gunnar
Einarsson og Guðrún S. Kristjáns-
dóttir ábúendur á Daðastöðum
skrifuðu í Morgunblaðið laugardag-
inn 11. feb. sl. undir heitinu „Skipu-
lögð fátækt" er miðstýring í land-
búnaðarmálum harðlega gagnrýnd.
Gagnrýni þeirra beinist einkum að
því stjórnkerfi sem stuðst ér við í
hefðbundinni landbúnaðarfram-
leiðslu, svo sem framleiðslu og sölu
á mjólk og kindakjöti. í greininni
segja þau m.a.: „Ef við horfum til
Forræðið í áfengismálum í húfi
FYRSTA janúar 1994 tók EES-
samningurinn gildi hér á landi.
Áður hafði hann verið kynntur
landsmönnum, bæði með umfjöllun
fjölmiðla og í litprentuðum bækling-
um frá utanríkisráðuneytinu sem
sendir voru inn á öll heimili lands-
ins. I rökræðunni sem á undan fór
lýstu margir þeim áhyggjum sínum
að verið væri að færa stjórn lands-
ins frá Alþingi til fjölþjóðlegra
stofnana. Lög landsins yrðu ekki
lengur æðsta vald þjóðarinnar,
heldur þyrftu íslendingar að lúta
því utanaðkomandi valdi sem EES-
samningurinn byggðist á.
Forsprakkar samningsins, með
utanríkisráðherrann fremstan í
flokki, gerðu lítið úr þessum
áhyggjum og fullvissuðu landsmenn
um að ekki væri verið að flytja
neitt vald úr landi. Nú hefur því
miður komið á daginn að þessar
áhyggjur voru á rökum reistar.
EESog ÁTVR
Á sínum tíma fylgdist starfsfólk
ÁTVR grannt með umræðunni,
•enda bar áfengismálin og starfsemi
ÁTVR oft á góma í þessu sam-
hengi. Sú skoðun kom fram að
rekstur ríkisins á áfengiseinkasölu
gæti ekki samrýmst EES-samn-
ingnum. í hugum margra eru
áfengismálin viðkvæm og vandmeð-
farin og því sló nokkurn ugg að
mönnum við þá tilhugsun að þeirri
varkáru stefnu sem landsmenn hafa
fylgt í áratugi yrði breytt í grund-
vallaratriðum.
Enn og aftur var almenningur
fullvissaður um að engra breytinga
væri að vænta. Sú niðurstaða kom
víða fram — á alþingi, í fjölmiðlum
og í ofangreindum bæklingi frá
utanrikisráðuneytinu — að alls ekki
þyrfti að breyta rekstri ÁTVR eða
meginatriðum þeirrar áfengisstefnu
sem ríkt hefur til þessa. í stuttu
máli var málflutningur talsmanna
EES og opinberra aðila á borð við
utanríkisráðuneytið á þá lund að
áfengiseinkasala gæti vel starfað
áfram í aðildarlöndum EES, aðeins
þyrfti að tryggja að allir sem vildu
gætu flutt inn og boðið fram áfengi
til sölu í verslunum einkasalanna
og þeim væri ekki mismunað í inn-
kaupum.
Jafnræðið í heiðri haft
Þegar þessi afstaða hins opinbera
lá fyrir ákvað ÁTVR að gera inn-
kaupareglur og söluaðferðir sínar
opinberar þannig að allir sem áhuga
hefðu gætu kynnt sér þær og boðið
fram áfengi til sölu í verslunum
ÁTVR. í örstuttu máli felast þessar
reglur í því að áfengi er deilt í fimm
söluflokka; kjarna, reynsluflokk,
sérvalsflokk, mánaðaflokk og loks
flokk sérpantana. Eftirspurnin ein
er ráðandi um það í hvaða flokk
áfengistegundir lenda.
Alþýðubandalagið mun,
að mati Eyjólfs Ey-
steinssonar, beita sér
fyrir því að varúð verði
höfð að leiðarljósi í
áfengismálum.
í kjarna eru ailar fastar söluteg-
undir ÁTVR. Ef vörur ná ekki til-
skilinni sölu falia þær úr kjarna.
Nýjar sölutegundir eru settar í
reynsluflokk. Salan segir síðan til
um það hvort þær flytjast yfir í
kjarna eða detta út af föstum inn-
kaupalista sökum ónógrar eftir-
spurnar. í sérvalsflokki eru tegund-
ir sem seljast lítið en þykir fengur
að bjóða, t.d. saki og
ýmis eðalvín. Mánaða-
flokkur hýsir tegundir
sem eiga takmarkaðan
sölutíma, svo sem
páskabjór, jólabjór
o.s.frv. í flokk sérpant-
ana rúmast síðan allar
tegundir, þar sem við-
skiptavinir geta beðið
ÁTVR um að panta
nánast hvaða fáanlegu
áfengistegund sem er.
Það var samdóma
álit þeirra sem um
þessar reglur fjölluðu
að með þeim uppfyllti
ÁTVR öll skilyrði EES-
samningsins. Þær voru
gefnar út 11. apríl 1994 og hefur
síðan verið fylgt.
Alþingi undir þrýstingi
Á haustmánuðum fóru að heyr-
ast raddir um að ekki væri nóg að
gert og að ÁTVR stæðist ekki skil-
yrði EES-samningsins. Alþingi er
undir þrýstingi um að breyta áfeng-
islöggjöfinni og gefa innflutning á
áfengi alfrjálsan. Þar fer fjármála-
ráðherra fremstur í flokki og hefur
hann þegar lagt fram frumvörp sem
miða að þessu. Fyrst var það reynd-
ar gert undir yfirvarpi einkavæð-
ingaráforma ríkisstjórnarinnar og
sagði fjármálaráðherra að frum-
varpið kæmi EES ekkert við. Núna
segir hann að breytingar á áfengis-
löggjöfinni séu nauðsynlegar vegna
EES-samningsins.
Menn geta haft á því ýmsar skoð-
anir hvernig áfengismálum þjóðar-
innar er best komið. Hitt er alvar-
legt ef ráðamenn hafa blekkt al-
menning til fylgis við EES-samn-
inginn og beinlínis logið að fólki
um áhrif hans. Allir sem lásu kynn-
ingarbækling utanríkisráðuneytis-
ins töldu fullvíst að rekstur ÁTVR
Eyjólfur
Eysteinsson
yrði óbreyttur. Nú er
annað komið á daginn
og allt í einu þarf að
breyta áfengislögum.
Hverjum er
treystandi?
Hvernig má þetta
vera? Vissu ráðamenn
ekki hvað þeir skrif-
uðu undir? Eða voru
þeir vísvitandi að fara
með rangt mál þegar
samningurinn var
kynntur? Hvernig get-
um við treyst ráða-
mönnum sem annað-
hvort vissu ekki hvað
þeir skrifuðu undir eða
fóru með rangt mál þegar EES-
samningurinn var kynntur?
Nú er væntanlega þörf á að
spyija hvort það séu fleiri fullyrð-
ingar ráðamanna sem ekki standast
þegar til kastanna kemur. Og ríkis-
stjórnarflokkarnir og stuðnings-
menn slá í og úr með það hvort það
eru einkavæðingaráform ríkis-
stjórnarinnar eða EES-samningur-
inn sem knýr stjórnvöld til breyt-
inga. Nokkurn veginn það eina sem
hægt er að vera viss um er að hvað
áfengissöluna varðar ætla þeir að
koma sínu margrómaða frelsi á
hvað sem tautar og raular og undir
því yfirvarpi sem þeim hentar.
Á stefnuþingi Alþýðubandalags-
ins sem haldið var helgina 18. og
19. febrúar sl. kom fram eindreginn
vilji til að þess að skerpa baráttuna
gegn hverskonar misnotkun fíkni-
efna og áfengis. Því mun Alþýðu-
bandalagið beita sér fyrir því að
varúðin verði áfram höfð að leiðar-
ljósi þegar áfengismálin eru annars
vegar.
Höfundur er útsölustjóri Á TVR í
Keflavík.
baka er enginn vafí á
að við sauðfjárbændur
stæðum betur í dag ef
meginreglur verslunar
og viðskipta hefðu ráð-
ið skipulagi og sölu.
Ef við horfum til fram-
tíðar með innflutning
og harðnandi sam-
keppni í huga, getur
það fyrirkomulag sem
nú viðgengst ails ekki
gengið."
Eins og hið fram-
leiðslutengda styrkja-
kerfi er uppbyggt felur
það í sér að verið er
að styrkja framleiðsl-
una, í stað þess að
bændur sjálfir séu styrktir. M.ö.o.
hvetur kerfið til mismununar milli
framleiðenda sem er afleiðing úrelts
kvótafyrirkomulags og offram-
leiðslu, í stað hagkvæmni í rekstri.
Afleiðing af núverandi kerfi er sú,
Alþýðuflokkurinn vill
búsetustuðning við
bændur, segir Lúðvík
Bergvinsson, og leysa
þá úr fjötrum miðstýr-
ingar og mismununar.
að mörgum bændum er nauðugur
sá kostur að selja kjöt á svörtum
markaði til að hafa ofan í sig og
sína. Kerfi sem hvetur tii slíkra
framleiðsluhátta og söluaðferða get-
ur aldrei orðið til annars en óþurft-
ar. Því leggur Alþýðuflokkurinn til
að kvótar í landbúnaði verði af-
numdir, sem og beingreiðslur sem
taka mið af framleiðslu. Þess í stað
verði tekinn upp búsetustuðningur
við bændur.
I hugmyndum Alþýðuflokksins
um búsetustuðning felst að sú fjár-
hæð sem nú er varið til framleiðsiu-
tengdra styrkja renni að jöfnu til
bænda, án tillits til framleiðslu. Með
því móti yrði öllum bændum tryggð
ákveðin lágmarkslaun. I dag rennur
bróðurparturinn af þessu fé til
bænda sem stærstu framleiðslu-
kvótana hafa.
Þessi kerfisbreyting sem Alþýðu-
flokkurinn leggur til mun án efa
leiða til batnandi samkeppnisað-
stöðu hins almenna bónda og jafn-
framt myndi kerfisbreytingin leiða
til aukins hagkvæmnis í rekstri,
bændum og neytendum til hags-
bóta, vegna þeirrar heilbrigðu sam-
keppni sem af breytingunni leiddi.
Þá ætti verðmyndun á landbúnaðar-
vörum að geta orðið með eðlilegri
hætti en nú tíðkast.
Að þessum forsendum gefnum
leggur Alþýðuflokkurinn til, að í
stað úrelts kerfis verði tekinn upp
búsetustuðningur við bændur, og
þeim þannig gert kleift að takast á
af fullum krafti við þá tíð sem í
vændum er. Jafnframt leggur flokk-
urinn til, að ríkisvaldið geri bænd-
um, sem komnir eru á efri ár, kleift
að hætta búskap með sæmd, óski
þeir þess, með því að leysa til sín
jarðir og hús og gera við þá starfs-
lokasamning.
Það hlýtur því að verða eitt af
meginumræðuefnum í komandi
kosningum hvort áfram eigi að
halda bændum í fjötrum ofstjórnar,
miðstýringar og mismununar eða
hvort veita eigi bændum atvinnu-
frelsi þeim sjálfum til heilla. Alþýðu-
flokkurinn leggur til að farin verði
síðari leiðin.
Höfundur skipar 1. sæti á lista
Alþýðuflokksins í
Suðurlnndskjördæmi.