Morgunblaðið - 04.03.1995, Síða 1

fttttrgtutfrlnMfe
MENNING
USTIR

PRENTSMIÐJA MORG UNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 4. MARZ 1995 blaðU
LEYNDARMÁL liðins tíma
skjóta upp kollinum. Endur-
minningin er sár og í hana bland-
ast spenna og ógn, ást og hatur,
miskunnarleysi þess sterka og
hjálparleysi fórnarlambsins. Sögu-
sviðið er finnski skerjagarðurinn í
barnæsku söguhetjunnar Juhani
Johanson sem er nú orðinn fullorð-
inn og hverfur um stund aftur í
tímann. Leikgerðin er byggð á sögu
fínnsku skáldkonunnar Leenu
Lander sem landa hennar Eija-
Elina Bergholm leikstýrir.
Dökku fiðrildin er spennuleikrit
um ástir, framhjáhald, afbrýði,
glæp og refsingu, óuppfyllta þrá
og fleira. Juhani Johansson er ung-
ur fjármálamaður sem vinnur hjá
byggingafyrirtæki og á von um
stöðuhækkun. Hugur hans leitar
til æskuáranna, um tildrög þess að
hann og bróðir hans voru teknir
frá foreldrum sínum og honum
komið fyrir á drengjahæli. Dvölin
þar hefur sett óafmáanlegt mark
sitt á Juhani, sem kemst að æ
meiru um fortíð föður síns. Sá var
efnavísindamaður en aðgerðir hans
ollu undarlegum atburðum.
Leikgerðina vann Páll Baldvin
Baldvinsson en Hjörtur Pálssoh
þýddi. Leikmynd gerði Steinþór
Sigurðsson, búninga Stefanía
Adolfsdóttir, lýsingu annast Lárus
Björnsson og dansahöfundur er
Nanna Ólafsdóttir.
Með hlutverk Juhanis fer Þröstur
Leó Gunnarsson en meðal annarra
leikara má nefna Sigrúnu Eddu
Björnsdóttur, Sigurð Karlsson, Ara
Matthíasson, Margréti Vilhjálms-
dóttur og Hönnu Maríu Karlsdóttur.
Sjálfsævisögulegt
Saga Leenu Lander, Heimur
dökku fiðrildanna kom út árið
1992. Hún hlaut mikið hrós, var
tilnefnd til Finlandia- og Norður-
landaráðsverðlauna árið 1993, og
sló sölumet í Finnlandi. Bókin hefur
síðan verið þýdd á fjölda mála og
kom nýlega út á íslensku hjá For-
laginu. Hún hefur m.a. vakið mikla
athygli í Bandaríkjunum þar sem
gerður hefur verið samningur um
kvikmyndun bókarinnar.
Lander er afkastamikill rithöf-
undur. Hún hefur skrifað leikrit,
skáldögur, smásögur, sjónvarps-
þætti og er dálkahöfundur í fínnsku
dagblaði. Heimili dökku fiðrildanna
er sjöunda verk Lander og það
fyrsta sem vekur verulega athygli.
Áður en það kom út var Lander
sögð nokkurs konar finnsk Jackie
Collins en með þessu verki sneri
hún algerlega við blaðinu.
Heimili dökku fiðrildanna er að
hluta til sjálfsævisögulegt verk,
sakamálasaga sem segir jafnframt
sögu örvæntingarfullra íbúa Eyj-
unnar, sem er í raun lítill heimur
út af fyrir sig. Þar eru forstöðu-
maðurinn Olavi Haijola, kallaður
herra Sebaót, kona hans og dætur
þungamiðjan í lífi hinna umkomu-
lausu pilta á drengjaheimilinu sem
þyrstir í ást og umhyggju. Faðir
Leenu Lander stjórnaði drengja-
heimili í finnska skerjagarðinum
og segir hún hann eiga býsna
margt sameiginlegt með Sebaót.
Fjölskylda hennar bjó á drengja-
heimilinu þar til Leena varð átta
ára og eftir útkomu bókarinnar
hafa nokkrir dréngjanna á heimil-
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
ÞAÐ er ekkl laust
viö að elginkona
forstöðumanns-
ins á Eyjunni
verðí upp með
sér erglæsi-
mennið, faðir
söguhetjunnar,
birtist. Slgrún
Edda Björnsdótt-
ir og Guðmundur
Ólafsson.
inu haft samband við hana og þakk-
að henni fyrir skrifin.
Að fanga hið f innska
andrúmsloft
Sigrún Edda Björnsdóttir fer
með hlutverk Irene, eiginkonu
Sebaóts, sem sér lítinn tilgang í
lífinu. „Hún hefur ekkert hlutverk
með höndum. Eiginmaður hennar
telur starf uppalandans ekki vera
neitt fyrir kvenfólk og vill ekki
gefa henni neina hlutdeild í því.
Hún þráir ást og umhyggju en fær
litla. Hún bregður því á það ráð
að fara að rækta upp eyjuna, sem
hún vill annars komast burt frá.
Hún er afbrýðisöm út i drengina
og telur að með því að fara frá
eyjunni, njóti hún að nýju athygli
eiginmannsins. Irene er einn af
gerendunum í verkinu, þörf hennar
fyrir ást hrindir skelfilegri atburða-
rás af stað.“
Sigrún Edda segir verkið flétta
á skemmtilegan hátt saman það
harmræna og hið skoplega. Persón-
urnar séu einstaklega mannlegar,
dálítið hlægilegar og aðeins barna-
legri en áhorfandinn, án þess þó
að vera nokkurn tíma óekta.
SÖgusviðið er Eyjan, einangruð
frá umheiminum. Þar liggur eitt-
hvað óskilgreint finnskt í loftinu.
„Allt mitt líf hef ég reynt að átta
mig á því hvað er „finnskt" en hef
ekki komist að niðurstöðu frekar
en svo margir aðrir,“ segir leik-
stjórinn Eija-Elina Bergholm. Hún
kveðst hafa reynt að fanga hina
silkiorma, til að drýgja tekjurnar á
eyjunni og finna drengjunum við-
fangsefni. Eyjarskeggjar bíða þess
í ofvæni að hvít fiðrildin skriði úr
púpunum en þegar til kastanna
kemur eru þau svört og af þeim
dregur leikritið nafn sitt.
Lesa má úr þessu sterkar tákn-
myndir, þar sem fíðrildin tákna
PILTUNUM á drengja-
heimilinu gengur misjafn-
lega að meðhöndla sllkl-
ormana sem herra Sebaót
ræktar. F.v.: Benedikt Erl-
ingsson, Stefán Sturla
Sigurjónsson, Jakob Þór
Einarsson, Magnús Jóns-
son, Arl Matthíasson, Sig-
urður Karlsson og Þröstur
Leó Gunnarsson.
LEIKRITIÐ DOKKU FIÐRILDIIM FRUMSYNT I BORGARLEIKHUSIIMU
finnsku stemmningu og að kynna
land sitt fyrir leikurunum sem fæst-
ir þekkja til þess.
Ef til vill er það hinn víðfrægi
finnski tangó, kannski það að
Finnar eru þekktir fyrir að vera
tilfinningaríkir en lokaðir, sem
skapar finnska andrúmsloftið. Eija-
Elina tekur. undir það. „Það sem
skiptir þó ekki minna máli eru sterk
tengsl Finna við náttúruna og það
hvernig við umgöngumst hana. Það
er eitt af lykilatriðum þessa verks.“
Gjalda fyrir
syndir feðranna
Forstöðumaður drengjaheimilis-
ins er stórhuga og byrjar að rækta
drengina á hælinu, nú eða náttúr-
una. Leikstjórinn segir frekar um
tengsl að ræða en hrein tákn.
Eija-Elina segir þema verksins
vera spurninguna um hvað við
fáum í arf frá foreldrunum. „Við
fáum í okkar hlut spilltan heim,
bæði náttúruna og mannfóikið.
Eitrið sem faðir Juhanis hefur
framleitt hefur skelfilegar afleið-
ingar fyrir fólk og náttúru, tilraun-
ir Sebaóts til að koma drengjunum
til manns eru vafasamar. Þurfum
við að gjalda fyrir syndir feðranna?
Líklega, hinir seku jafnt sem hinir
saklausu gjalda fyrir það sem mið-
ur fer. Þetta er okkur því þörf
áminning."
Syndir
feðranna