Morgunblaðið - 04.03.1995, Blaðsíða 6

6 D LAUGARDAGUR 4. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Margrét
Ákadóttlr
Edda
Björgvinsdóttir
Páll Baldvln
Baldvinsson
Pétur
Eggerz
Hart deilt
á Borgar-
leikhús
Heitar umræður spunnust um málefni Borgar-
leikhúss off leiklistarlíf í höfuðborfflnni á ný-
liðnu málþinffl um listir og menningarmál í
Reykjavík. Þar stigu í pontu leikarar sem
gagnrýndu skipan þessara mála og skoruðu
á borgaryfirvöld að endurskoða stefnuna í
leiklistarmálum.
GÍSLI Rúnar Jónsson, leikari, varð
fyrstur til þess að taka málið
upp í pallborðsumræðum. Hann sagði
borgina sjaldan hlaupa undir bagga
með frjálsum leikhópum og aldrei að
fyrra bragði. Samkvæmt heimildum
hans veitti borgin um 140-150 millj-
ónum kr. á ári og þar af rynnu tæp-
ar 120 milljónir beint til Leikfélags
Reykjavíkur. Það sem eftir væri,
rynni eftirlits- og skipulagslaust til
óskilgreindrar leiklistarstarfsemi á
höfuðborgarsvæðinu.
„En það er ekki vitað til þess, að
leiklistarfólk hafí nokkurn tíma verið
haft með í ráðum þar. Og það er
gremjulegt til þess að vita, og aldeil-
is óviðunandi, að aldrei skuli hafa
verið af hálfu borgarinnar gert opin-
bert, eða auglýst, að þetta fé væri
yfirleitt til ráðstöfunar fyrir leiklist-
arstarfsemi,“ sagði Gísli.
Hann beindi máli sínu því næst að
Borgarleikhúsinu. „Þar situr aðeins
einn leikhópur að óskiptum fjárstyrk
auk þess sem honum hefur verið feng-
ið til umráða stærsta og fullkomnasta
leikhús landsins."
Gísli Rúnar sagði 120 milljónir á
engan hátt vera í réttu hlutfalli við
þann kostnað sem hlytist af því að
reka Borgarleikhús af myndarskap,
en það breytti ekki þeirri staðreynd
að starfsemi LR væri í raun orðin að
eins konar deild eða stofnun innan
borgarinnar. Það virtist þó ekki leggja
leikhópnum neinar þær skyldur á
herðar sem títt væri um aðrar deildir
hjá borginni.
Þetta kvaðst Gísli Rúnar telja tíma-
skekkju og að iðkendum leiklistar í
höfuðborginni væri hróplega mismun-
að. „Það er ekki síst slæmt í ljósi
þeirrar staðreyndar að þetta gríðar-
lega stóra hús, Borgarleikhúsið, hefur
nánast aldrei verið nýtt til fullnustu."
Sagði Gísli Rúnar það á flestra
vitorði að LR væri að sligast undan
rekstrinum. Það legði hins vegar á
það mikið kapp að reka fullgilt og
hefðbundið „repertoir-leikhús" eins
og Þjóðleikhúsið, með fastráðna
starfsmenn, margar frumsýningar á
ári og dagskrárpólitík sem hljóðaði
upp á „eitthvað fyrir alla“.
Skoraði Gísli Rúnar á borgaryfir-
völd að. yfírtaka reksturinn og leysa
til sín eignarhlut LR í Borgarleikhús-
inu, sem næmi um 3%. Þau ættu að
nýta sér 12. gr. í 3. kafla um almenn
ákvæði í stofnskrá fyrir Borgarleik-
hús árið 1975 þar sem segði að
Reykjavíkurborg væri heimilt að
ákveða að ráðstafa húsinu til annarra
þarfa, gegn því að endurgreiða LR
eignarhlut þess á kostnaðarverði.
Óeölllega fá tœkifœrl
Þorsteinn Guðmundsson leikari
gerði leiklistarmál í Reykjavík og
Borgarleikhús að umtalsefni. Sagði
hann Reykjavíkurborg hafa staðið
afar illa að leiklistarmálum á undan-
förnum árum. Þar nægði að skoða
það fjármagn sem í leiklistina færi
og hvernig því væri varið. „Tækifæri
sem borgin skapar eru óeðlilega fá,
því bæði ber að gæta þess að leiklist-
aráhugi hér í borg er mikill og leikar-
ar eru boðnir og búnir að setja upp
leiksýningar hvar sem er og hvenær
sem er.“
Þorsteinn sagði það öllum ljóst sem
fylgdust með leiklistarmálum Reykja-
víkur að LR héngi á horriminni. „Þeg-
ar illa árar á listasviðinu verður gagn-
rýnin á leikfélagið óvægin og jafnvel
harðari en hún hefði nokkurn tíma
orðið á meðan leikfélagið var í Iðnó.
Þessi gagnrýni er mikil meðal al-
mennings og ekki síður á
meðal listamanna, þó ekki
sé hún hávær.“
Sagði Þorsteinn ástæðu
þessa vera hræðslu leik-
húsmanna við að láta í sér
heyra, segja sína skoðun, ———
hræðsla við að missa af atvinnutæki-
færi eða öruggri stöðu. Sjálfur hefði
hann ítrekað verið varaður við að
tala á móti LR. „Ég kýs að tala ekki
á móti heldur með. Með leiklistinni.
Við verðum að reyna að sjá hlutina
í víðu samhengi en ekki persónulegu.
Því hversu vel sem búið er að leiklist-
arfólki, skiptir mestu að skapa gott
andrúmsloft. Við erum fá og verðum
að líta á okkur sem heild.“
Sagði Þorsteinn nauðsynlegt að
gert væri mögulegt að reka fleiri
Reykjavíkur-leikhópa en Leikfélag
Reykjavíkur. Vei mætti athuga hvort
Borgarleikhúsið nýttist leiklistinni á
réttan hátt, til fulls, eins og málum
væri nú háttað. „Borgarleikhúsið er
fyrst og fremst okkar hús, okkar sem
byggjum þessa borg og við eigum að
láta okkur það varða og við eigum
að hafa skoðun á því og á allri starf-
semi sem þar fer fram. Og það liggur
SigurAur
Hróarsson
í augum uppi að í slíku húsi getur
ekki með góðu móti þrifist leikfélag
sem minnir um margt á áhugaleikfé-
lag að forminu til.“
Ráðnlngar vlna og
vandamanna
Margrét Ákadóttir leikkona hóf
mál sitt á því að rekja stuttlega sögu
Leikfélags Reykjavíkur, sem fastréð
leikara fyrst árið 1963. „Það voru
leikarar og starfsmenn sem störfuðu
þegar hjá leikfélaginu, sem eru fast-
ráðnir og höfðu því vensla- og vináttu-
sambönd í lagi. Eins er um fastráðn-
ingar sem hafa átt sér stað allt fram
á daginn í dag. En ekki er um algera
frummennsku að ræða, því félagið tók
sig til nýlega og auglýsti
í fyrsta skipti eftir öll þessi
ár, stöður leikara og leik-
stjóra opinberlega en ekki
hef ég séð auglýst hæfnis-
próf fyrir umsækjendur og
þykir mér fróðlegt að vita
hvernig að þessum ráðningum verður
staðið.“
Sagðist Margrét vilja þakka það
framtak að auglýsa stöðurnar en bar-
áttunni væri ekki lokið því að enn er
eingöngu starfað eftir lögum og regl-
um LR við starfsráðningar. „Skoðum
nokkrar starfsreglur og lög sem LR,
stærsti styrkþegi Reykjavíkurborgar,
leggur til grundvallar við ráðningar
starfsmanna sinna og hefur sjálft
sett sér.
í annarri grein segir: „Tilgangur
félagsins er að vekja áhuga á góðri
leiklist og að sýna sjónleiki í Reykja-
vík.“ Ég gerði athugasemd við þessa
grein á fundi hjá félaginu um tilgang
atvinnumannafélagsins. Þar efaðist
ég um nægilega skýrar línur varð-
andi stefnu og tilgang listgreinar
okkar í samfélaginu. Leikhússtjórinn
svaraði því til að þetta væri einmitt
stefna félagsins, og það hefði ekkert
Kjartan
Ragnarsson
Þorsteinn
Guðmundsson
Tal um vernd
aðan vinnu-
stað ekki
fjarri lagi
með svokallaðan sósíalrealisma að
gera. Ég er þessu sammála ef um
áhugamannafélag er að ræða en ekki
þegar um atvinnumannafélag er að
ræða sem nýtur styrks frá því opin-
bera. Við höfum skyldur við samfélag
okkar og við eigum að taka afstöðu."
Hagsmunagæsla
Margrét sneri sér því næst að 4.
gr. sem kveður á um inntöku félags-
manna: „Félagar geta orðið a) leikar-
ar sem leikið hafa opinberlega í að
minnsta kosti þijú ár þar af amk. tvö
ár hjá LR. b) Listrænir starfsmenn
leiksviðsins, svo sem leikstjórar, ljó-
sameistarar, leikmyndateiknarar og
aðrir hliðstæðir starfsmenn, hafi þeir
starfað að minnsta þijú ár að opinber-
um leiksýningum þar af að minnsta
kosti tvö ár hjá LR.“
Ekkert kemur fram um það hvern-
ig hugsanlegir starfsmenn eigi að fá
vinnu hjá félaginu í tvö ár, því eins
og að framan greinir hafa þessar stöð-
ur aldrei áður verið auglýstar. Áfram
segir í 6. gr.: „Stjórn félagsins úr-
skurðar um inntökubeiðnir og er inn-
ganga í félagið lögleg, ef meirihluti
stjórnarinnar fellst á að leggja beiðn-
ina fyrir næsta aðalfund og meiri-
hluti fundarmanna samþykkir hana.“
Þriggja manna stjórn félagsins
ræður því sem sagt hvort hún leggur
inntökubeiðnir inn í atvinnumanna-
félag sem rekið er með opinberu fjár-
magni fyrir aðalfund. Hvernig er
hægt að ætlast til þess að þeir leikar-
ar og starfsmenn sem sitja í stjórn
hveiju sinni, geti tekið réttláta og
sanngjarna ákvörðun um inntöku
nýrra félaga? Leikararnir eru jú starf-
andi hjá félaginu ásamt öðrum starfs-
mönnum og miklar líkur eru á því
að ákvarðanataka stjórnarmeðlima
taki lit af eigin hagsmunum enda
ekkert óeðlilegt í sjálfu sér. Það er
eiginlega ekki hægt að áfellast stjórn
Gísll Rúnar
Jónsson
sem starfar við slíkar aðstæður fyrii
þesskonar vinnubrögð. Við verðum
öll að standa vörð um eigin hags-
muni, það er ekki bara eðlishvöt held-
ur líka landslög.“
Skrfpalelkur
Margrét fjallaði áfram um lög LR.
„í 11. gr. segir: „Leikhúsráð skipar
stjórn félagsins, leikhússtjóri og einn
fulltrúi tilnefndur af borgarstjóranum
í Reykjavík. Formaður félagsins er
jafnframt formaður leikhússráðs.“ í
leikhúsráði sitja sem sagt sömu þrír
starfsmennirnir sem sitja í stjórn at-
vinnumannafélagsins ásamt einum
fulltrúa frá borginni og leikhússtjóra,
sem auðvitað er ráðinn af stjórninni.
Ég velti fyrir mér fjölvirkni slíks ráðs,
og hæfni til að taka ákvarðanir sem
atvinnurekandi. Hvernig má þetta
vera, þetta er nánast eins og skrípa-
leikur. Þetta fína orð, leikhúsráð, á
ekki við í þessu tilfelli. Auðvitað ættu
fleiri aðilar af hálfu borgarinnar að
sitja í leikhúsráði og alls ekki stjórn
félagsins.
í 12. gr. kemur fram: „Leikhúsráð
hefur eftirlit með leikhúsrekstri fé-
lagsins, og skal vera leikhússtjórn til
ráðuneytis um verkefnaval. Leikhús-
ráð skal samþykkja fjárhagsáætlun
fyrir hvert leikár áður en það hefst
og kostnaðaráætlun fyrir uppsetn-
ingu og sýningar hvers verkefnis áður
en vinnan við það hefst. Samþykki
leikhúsráðs þarf fyrir fastráðningum
starfsmanna, svo og fyrir öllum kjara-
samningum sem gerðir eru í nafni
félagsins."
Hér er komið að kjarna málsins.
Samþykki stjórnar atvinnumannafé-
lagsins þarf fyrir fastráðningu starfs-
manna. í stjórninni í dag sitja þrír
leikarar sem allir hafa beinna per-
sónulegra hagsmuna að gæta og geta
ekki íjölskyldu eða vina sinna vegna
tekið ákvarðanir sem gætu þýtt verk-