Morgunblaðið - 07.03.1995, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 7. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LÁRA Stefánsdóttir og Per
Jonsson á æfingu verksins
„Til Láru“.
Dansverk frá
Norðurlönd-
um í Þjóð-
leikhúsinu
Á NORRÆNU menningarhátíð-
inni Sólstafir í Þjóðleikhúsinu
verða sýnd dansverk frá fs-
landi, Svíþjóð og Danmörku.
Einungis verður boðið upp á
tvær sýningar í kvöld og á morg-
un.
Frá Danmörku kemur Palle
Granhoj með dansleikhús sitt
sem flytur verkin HHH og
Sallinen. Fyrra verkið „HHH“
er byggt á íjóðaljóðum Salómons
og er þemað nekt, forvitni og
íhlutun og er verkið mjög eró-
tískt. Tónlistin er lifandi og er
spiluð á kenýska bassalýru.
Seinna verkið, „Sallinen", er
hreyfilistaverk fyrir fjóra stren-
gjaleikara og einn dansara.
Frá Svíþjóð kemur höfundur-
inn Per Jonsson, en hann samdi
verkið „Til Láru“, sem hann til-
einkar dansaranum Láru Stef-
ánsdóttur, en hún flytur verkið.
íslenska verkið er eftir Nönnu
Ólafsdóttur við tónlist Þorkels
Sigurbjörnssonar. Goðsögnin
um Orfeus og Euridice var inn-
blástur að tónsmíð Þorkels
Sigurbjörnssonar um Euridice.
Á sama hátt var tónlist Þorkels
kveikjan að verki Nönnu Ólafs-
dóttur um Euridice og dvöl
hennar í undirheimum.
Miðasala fer fram í Þjóðleik-
húsinu og er miðaverð 1.500 kr.
LISTIR
Kjarval á nýjum grunni
að ræða teikningar unnar með
tússi og svörtu bleki á pappír og
loks verk máluð á plastfilmu, sem
hefur hér verið sett undir plexi-
gler, svo skoða megi þau frá báðum
hliðum.
Þessar myndir eru vissulega
misjafnar að gæðum, en í gjöf
Kjarvals til Reykjavíkurborgar
1968 var að finna á fímmta þús-
und teikningar og skissur; þar á
meðal eru eflaust nokkrir gim-
steinar, sem enn eiga eftir að koma
fram. Það er mikilvægt að vinna
sómasamlega úr þessum myndum,
varðveita þær og rannsaka, og er
það starf nú loks komið á nokkurn
rekspöl. Allt frá opnun Kjarvals-
staða 1972 fram á síðustu ár hafa
knappir flármunir og skortur á
starfsfólki gert safninu illmögulegt
að sinna þessu verki, og má segja
að nú sé tími til kominn.
Það er hins vegar miður að með
þessari sýningu fylgir engin skrá
eða fræðsluefni af öðru tagi, sem
verður að teljast nauðsynlegt þeg-
ar nýjar myndir koma fram. Upp-
lýsingar um efni, ástand, tilgátur
um viðfangsefni, samanburður við
önnur verk, möguleg tímasetning
o.s.frv. eru allt atriði sem listunn-
endur hafa áhuga á að fræðast
um. Bera Nordal sagði í ritgerð
sinni um teikningar Kjarvals í skrá
sýningarinnar „Aldarminning“ fyr-
ir áratug: „Frumdrög að málverk-
um geta verið ákaflega mikilvægar
heimildir um vinnubrögð málarans
og jafnframt varpað ljósi á viðhorf
hans til teikningarinnar og mál-
verksins. Engar samanburðar-
rannsóknir hafa verið gerðar á
skissum og málverkum Kjarvals
og er því ekki hægt að slá neinu
föstu um þetta efni.“ Við erum enn
á svipuðum stað; rannsóknir eru
væntanlega hafnar, en engar nið-
urstöður hafa verið birtar enn.
Það er gott til þess að vita, að
hér eftir verður hægt að ganga
að verkum KJarvals á sýningu árið
um kring. Þetta er mikilvægast,
en um leið hljóta að aukast kröf-
urnar til slíkra sýninga hvað varð-
ar umgjörð og upplýsingu. Þrátt
fyrir að Jóhannes Kjarval sé
eflaust sá listamaður íslenskur,
sem mest hefur verið skrifað um,
hafa fræðilegar rannsóknir á verk-
um hans ekki verið miklar til þessa
og er vonandi að hægt verði að
sinna slíku starfi með nokkrum
sóma á næstu árum, til fróðleiks
ungum sem öldnum.
Eiríkur Þorláksson
MYNDIJST
MÁLVERK OG
TEIKNINGAR
JÓHANNES S. KJARVAL
Opið daglega kl. 10-18 til 21. maí.
Aðgangur kr. 300.
-
UM LANGT árabil hefur komið
upp öðru hvoru umræða um að
Kjarval sjálfum væri tæpast sýnd-
ur nægur sómi í því sýningarhús-
næði sem bæri nafn hans. Þar
hafa verk hans lengst af aðeins
verið sýnd í takmarkaðan tíma ár
hvert, en þess á milli mátt víkja
fyrir öðrum sýningum.
Nú hefur loks verið mörkuð sú
stefna að verka Jóhannesar Kjarv-
al skuli ætíð vera höfð til sýnis í
austursal hússins; verði þá breytt
uppsetningum með reglulegu milli-
bili, til að geta sýnt sem mest af
þeim fjölbreytileik verka, sem m.a.
er að finna í stofngjöf listamanns-
ins til Reykjavíkurborgar árið
1968. Er þessi ákvörðun vissulega
fagnaðarefni fyrir alla listunnend-
ur, en þessi fyrsta uppsetning mun
vera óbreytt fram á vor.
Nú eru bráðum tíu ár liðin frá
sýningunni „Aldarminning“ sem
haldin var á Kjarvalsstöðum haust-
ið 1985. Þar var saman komið
nokkuð á þriðja hundrað mynd-
verka, og hefur engin sýning á
verkum Kjarvals verið jafn glæsi-
leg síðan. Listunnendur hafa þó
haft reglulega tækifæri á árlegum
sýningum þess til að sjá nokkur
þeirra lykilverka sem er að finna
í Kjarvalssafni, en umfangið hefur
vissulega verið minna. Síðustu ár
hefur hins vegar verið unnið að
kynningu á verkum Kjarvals á er-
lendri grundu, og er skemmst að
minnast stórsýningar í Þýskalandi
sumarið 1993. Einnig hefur verið
breytt framsetningu á verkum
hans með því að sýna þau í nýju
samhengi, eins og var gert með
sýningunni „Náttúra/Náttúra“
sem haldin var í Listasafni Akur-
eyrar á síðasta ári, þar sem stillt
var saman verkum Kjarvals og
Ásmundar Sveinssonar (þá sýn-
ingu er að finna að hluta í Ás-
mundarsafni í Reykjavík um þessar
mundir). í kjölfar áðurnefndrar
ákvörðunar má vænta þess að enn
meira verði unnið með verk Kjarv-
als, og á sýningunni nú má sjá
fyrsta vottinn af því starfi.
Hér ber þó fyrst að nefna ýmis
lykilverk listamannsins, sem alltaf
JÓHANNES S. Kjarval: Skjaldmey.
er fengur að komast í nálægð við.
Verk eins og „Lómagnúpur“
(1944), „Regntjöld vorsins'ý
(1926-64), „Sýn og veruleiki"
(1957) og „Þingvallabóndinn" eru
ætíð sem ný sjónreynsla og um
leið góð áminning um fátækt ljós-
myndarinnar, þrátt fyrir allt; ljós-
myndir af þessum verkum blikna
einfaldlega við hlið þeirra sjálfra.
Hins vegar er líklegt að athygli
listunnenda beinist að þessu sinni
einkum að nokkrum verkum lista-
mannsins úr gjöfinni góðu, sem
ekki hafa verið á opinberum sýn-
ingum áður. Hér er einkum um
Ásj ónur
SVEINN Björnsson við eitt verka sinna.
MYNPLIST
L i s t h ú s 8 9
MÁLVERK
SVEINN BJÖRNSSON
Opið virka daga frá 10-18. Laugar-
daga 11-18. Sunnudaga 14-18.
Til 13. mars. Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ er margt í gerjun í hafn-
firskri list og þeir Gaflarar virðast
ekki ætla að láta deigan síga þótt
búið sé að loka Portinu, þar sem
margur fékk athvarf fyrir listræn-
ar athafnir. Það er eftirsjá að þeim
stað sem var í dijúgri uppbygg-
ingu og menn voru rétt að upp-
götva möguleikana þegar til
stefnubreytingar kom um fram-
kvæmdir á listasviði hjá bæjarfé-
Iaginu.
Síðastliðinn laugardag var opn-
að lítið listhús að Strandgötu 39,
í hornherbergi inn af velkunnri
verzlun með ljósmyndir, þar sem
undanfarið hefur einnig verið
mögulegt að ganga að ýmsum
tegundum myndlistar og listiðnað-
ar. Staðurinn hefur fengið heitið
Listhús 39 og ókunnugum skal
bent á að hann er beint fyrir aftan
Hafnarborg, svo upplagt er að líta
þar inn um leið og hinir stærri list-
viðburðir eru sóttir heim.
Að sjálfsögðu var það einn af
hirðmálurum bæjarfélagsins,
Sveinn Björnsson, sem reið á vað-
ið með sýningu og kynnir hann 7
ábúðarmikil málverk af ýmsum
ásjónum úr mannlífinu eða í sjálfri
náttúrunni, sem hafa orðið honum
hugstæðar í tímans rás. Málverkin
eru vel yfir meðalstærð, þótt langt
sé í að hægt sé að kalla þau mik-
il um sig að flatarmáli, en hins
vegar eru þau þeim mun ágengari
í myndrænni áreitni og láta skoð-
andann ekki í friði. Allar eru
myndirnar frá 1990, eða áður en
sjálft litaflóðið og hrynjandi kraft-
birtingsins gagntóku listamann-
inn, eins og greinilega kom fram
á hinni viðamiklu sýningu í aðal-
sölum Hafnarborgar á síðasta ári.
Sveinn hefur þannig sagt skilið
við fígúruna eins og Picasso forð-
um, en án þess að afneita henni
með öllu, sem og meistarinn gerði
ei heldur, en lét sporgöngumenn
sína alfarið um.
Maður kennir hinn hijúfa
kraftmikla listamann í öllum mál-
verkunum, en einkum voru það tvö
sem létu listrýninn ekki í friði og
nefnast „Steinn undir Steinahlíð-
um“ (1) og „Madonna“ (2), þó
ólík séu í áferð, litasmurningi og
pensilstrokum.
Fyrri myndin býr yfir malerísk-
um ríkdómi, skreytikenndri áferð
og karlmannlegri reisn, en hin síð-
ari hefur yfir sér kvenlegra yfir-
bragð svo sem vera ber, þótt ekki
sé hún lík madonnum endurreisn-
armálaranna, hinni frægu og
nautnalegu madonnu Munchs, eða
þeirrar einu sex-madonnu sem
blasir við í poppþáttum skjámiðl-
anna. Hér er öllu heldur á ferð
hin eina og auðkennilega madonna
listamannsins sjálfs og vísast af
ætt hafgúanna á Halamiðum.
Það er óhætt að segja, að öll
myndverkin beri svipmót málarans
Sveins Bjömssonar og þótt þær
séu fullyfirþyrmandi í hinu litla
rými, er maður orðinn svo vanur
slíkum slagsmálum frá hendi lista-
mannsins að það er naumast til-
tökumál.
Listamanninum skal þökkuð
sýningin og framkvæmdaraðilum
óskað velfarnaðar með listhornið.
Bragi Ásgeirsson