Morgunblaðið - 07.03.1995, Blaðsíða 37
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 7. MARZ 1995 37
AÐSENDAR GREINAR
Endurhæfing nndir
niðurskurðarhnífinn!
ENN ein sparnaðarhrinan skek-
ur nú Borgarspítalann. Þær eru
orðnar allmargar sparnaðarhrin-
urnar undanfarin ár og starfsfólk
spítalans ætti e.t.v. að vera farið
að venjast skjálftunum sem þeim
fylgja. Líklega venjast þó slíkar
hrinur aldrei, þær koma fólki alltaf
í opna skjöldu þrátt fyrir einhvem
viðbúnað.
í einni af þeim sparnaðarhrinum
sem gengið hafa yfir Borgarspítal-
ann á síðustu árum, kom fram til-
laga um að leggja hjúkrunardeild-
ina í Heilsuverndarstöðinni niður
og m.a. leggja sjúklinga þeirrar
deildar inn á Endurhæfingardeild-
ina. Hjúkrunardeildin í Heilsu-
verndarstöðinni er heimili þess
fólks sem þar býr og andrúmsloft
og umhverfi á slíkri hjúkrunardeild
er því með allt öðrum hætti en á
sjúkradeildum bráðaspítala eða á
endurhæfingardeildum. Endurhæf-
ingarumhverfi er í eðli sínu gjör-
ólíkt umhverfi húkrunarheimilis.
Sem betur fer tókst að sporna við
þessum breytingum og forða því
slysi sem það hefði haft í för með
sér fyrir endurhæfingarþjónustu.
Nú er draugurinn því miður ris-
inn upp aftur og af sýnu meiri
krafti. Stjórn Sjúkrastofnana
Reykjavíkurborgar (SSR) hefur nú
samþykkt að loka hjúkrunardeild-
inni í Heilsuverndarstöðinni og
flytja 16 af þeim sjúklingum sem
þar dvelja yfir á Endurhæfingar-
deild spítalans (í daglegu tali kölluð
Grensásdeild) og leggja þar með
jafnmörg endurhæfingarrúm niður.
Með þessari samþykkt SSR tel ég
að vegið sé alvarlega að endurhæf-
ingarþjónustu spítalans og að það
muni hafa ófyrirsjánlegar afleið-
ingar í för með sér.
Kröftug endur-
hæfingarstarfsemi
Frá því að Grensásdeildin tók til
starfa fyrir 22 árum hefur alla tíð
verið lögð áhersla á þjónustu við
þá sem þurfa á mikilli og sér-
hæfðri endurhæfingu að halda. A
deildinni er rekin eina endurhæf-
ingareiningin fyrir mænuskaddaða
einstaklinga á landinu og nú er
rekin þar eina bráða heilablóðfalls-
Ein sparnaðarhrinan
enn skekur Borgar-
spítalann, segir Sigrún
Knútsdóttir, sem telur
stjórnv.öld fara offari
í niðurskurði.
einingin á landinu þar sem sam-
tvinnast endurhæfing heilablóð-
fallssjúklinga. Auk þessa sinnir
deildin sjúklingum með fjöláverka
eftir alvarleg slys og heilaskaða og
m.a. koma þangað einnig sjúkling-
ar með langvinna verki sem ekki
hefur reynst unnt að ráða bót á
annars staðar.
Á Grensásdeildinni er rekin
kröftug endurhæfingarstarfsemi.
Á deildinni er samvalið og gott
sérþjálfað starfsfólk á hinum ýmsu
sviðum heilbrigðiskerfisins sem er
mjög veí í stakk búið til að sinna
þeirri endurhæfingarþjónustu sem
lögð hefur verið áhersla á að sinna
Athugasemd
um kosningalög
UM leið og ég þakka
fyrir athyglisverða
grein Vilhjálms Þor-
steinssonar, sem birtist
í Morgunblaðinu 15.
janúar síðastliðinn og
fjallar um fyrirkomu-
lag alþingiskosninga á
íslandi, vil ég leggja
eftirfarandi til mála.
Alþingi er
vanhæft í málinu
Vitað er að núver-
andi kosningalög mis-
muna landsmönnum
herfilega eftir búsetu
og er tæpast lýðræði í
landinu nema að takmörkuðu leyti
meðan svo er ástatt. Sá meginvandi
tengist breytingu á þessum lögum
að þeir alþingismenn sem kosnir
eru eftir ranglátu lögunum eiga að
breyta þeim þó að þeir séu manna
síst til þess fallnir — einmitt vegna
þess að þeir voru kosnir eftir núgild-
andi lögum. Alþingi er eðli málsins
samkvæmt vanhæft til að breyta
kosnihgalögun um.
Vandinn við að breyta lögunum
birtist í því að það lengsta sem þing-
menn hafa gengið í jafnréttisátt er
að breyta þeim þannig að sem
minnst sé hallað á stjórnmálaflokk-
ana með tilliti til atkvæðavægis og
að meðaltali; en engin viðunandi
lausn hefur fengist á þeim vanda
að lögin mismuna þegnunum eftir
búsetu. Flokkarnir hafa þannig
fórnað þjóðarhagsmunum fyrir eig-
inhagsmuni sína. Þessar aðstæður
birtast í því að þegar rætt er um
breytingar á kosningalögum fara
menn alltaf að reikna út hvernig
ríkjandi stjórnmálaflokkar hefðu
komið út úr síðustu kosningum ef
tilteknar breytingar hefðu þá þegar
verið í gildi. Aðeins ef breytt lög
hefðu leitt af sér nokkurn veginn
óbreyttan þingstyrk telja menn
breytingartillöguna réttláta! Sann-
leikurinn er auðvitað sá að það
skiptir alls engu máli hvernig flokk-
amir koma út úr kosningunum
meðan þær gefa rétta mynd af vilja
kjósenda.
í grein Vilhjálms kemur fram að
sérkröfur einstakra þingmanna
urðu þess valdandi að lögin frá
1987 urðu enn vitlausari en þau
hefðu þurft að vera og
er það hámark dellunn-
ar frá hendi löggjafans
og sýnir hvemig þingið
er dæmt til að bera
hagsmuni þjóðarinnar
fyrir borð í þessu mikil-
væga máli.
Þegar hagsmunir
flokkanna stangast á
við hagsmuni þjóðar-
innar verða flokkamir
að víkja. Ekki þjóðin.
í kosningalögunum
felst öfgakenndur
byggðakvóti
Ljóst er að gera þarf
róttækar breytingar á kosningalög-
unum og aðhyllist Vilhjálmur Þor-
steinsson þá hugmynd að landið sé
gert að einu kjördæmi og kann það
að vera góð lausn, enda eru kjör-
dæmi í landinu óþarflega mörg.
Einnig mætti hugsa sér að fjöldi
þingmanna væri færður í það horf
sem rétt speglar íbúafjölda hvers
kjördæmis (40% þingmanna frá
Reykjavík ef þar búa 40% lands-
manna o.s.frv.) Mætti þá fram-
kvæma sjálfvirka leiðréttingu á at-
kvæðavægi með því að úthluta
hveiju kjördæmi þingsætum í hlut-
Engin viðunandi lausn
hefur fengist á þeim
vanda, segir Árni Sig-
urjónsson, að kosn-
ingalögin mismuni
þegnunum eftir búsetu.
falli við fjölda kosningabærra íbúa
skömmu fyrir hverjar þingkosning-
ar. Svo einfalt getur það nú verið;
allir kjósendur með jafnan rétt. —
Eða þarf eitthvað að refsa mönnum
sérstaklega fyrir að búa í Garða-
bænum?
Núverandi kjördæmaskipulag
felur í sér byggðakvóta og vilji
menn á annað borð hafa kvóta í
alþingiskosningum má spyija hvort
aðrir kvótar séu ekki þarfari en
byggðakvótinn, svo sem stéttakvóti
(viss ijöldi þingmanna fyrir hveija
Árni Sigurjónsson
stétt), kvóti fyrir atvinnugreinar,
aldursflokkakvóti eða kynjakvóti.
En staðreyndin er þessi; slíkir kvót-
ar hljóta alltaf að vera hæpnir,
enda er kjósendum treystandi til
að kjósa sér fulltnía úr röðum t.d.
kvenna, iðnrekenda og æskumanna
eftir því sem þeir sjá ástæðu til og
ekki væri til bóta að binda slíkt í
lög fremur en byggðakvótann.
Meðan ekki er bundið í lög að
hafa skuli t.d. 10 útgerðarmenn,
32 konur og 3 íbúa af Sólvallagöt-
unni á Alþingi hníga heldur engin
haldbær rök að því að hafa skuli
t.d. 6 Vestfirðinga á Alþingi án til-
lits til hvort þar búa margir eða
fáir, enda má minna á að Alþingi
á að setja allri þjóðinni lög og ekki
gæta hagsmuna einstakra héraða
sérstaklega umfram önnur.
Á undanförnum áratugum hefur
ranglátt kosningafyrirkomulag
reynst þjóðinni dýrt á þann hátt að
það hefur stuðlað að óhentugum
fjárfestingum. Þingið hefur að stór-
um hluta verið sérhagsmunaþing
fremur en þjóðþing og er nú mál
til komið að söðla um og gera það
að þjóðþingi að nýju.
Þjóðaratkvæði er lausnin
Óréttlæti núgildandi kosninga-
laga er hróplegt. Hætt er við að
íbúum á Vestfjörðum, Vesturlandi
eða Norðurlandi vestra þætti súrt
í broti ef þyrfti fjóra af þeim á
móti hveiju atkvæði á Njálsgötunni
við alþingiskosningar, en slíkt er
misréttið sem þéttbýlisfólk býr nú
við, þar sem verst gegnir. Ef styrkja
þarf byggð einhvers staðar á land-
inu hlýtur að mega gera það án
þess að beita þeirri ofstopakenndu
aðferð að skerða atkvæðavægi tug-
þúsunda manna eins og nú er gert.
Niðurstöður mínar eru þessar:
(1) Núverandi kosningaskipulag
felur í sér byggðakvóta sem er engu
réttlátari en aðrir kvótar við þing-
kosningar.
(2) Núgildandi skipulag er svo
óréttlátt gagnvart þéttbýliskjör-
dæmum að við það verður ekki
unað og er varla hægt að tala um
lýðræði í landinu nema í takmörk-
uðum skilningi meðan það stendur
óbreytt.
(3) Alþingi er ekki heppilegur
aðili til að breyta kosningafyrir-
komulaginu vegna þeirra hagsmuna
sem þingmenn og stjórnmálaflokk-
ar hafa og stangast á við þjóðar-
hagsmuni. Þetta mál verður að
leysa með þjóðaratkvæði.
Höfundur er bókmenntafræð-
ingur, búsettur í Bandaríkjunum.
á deildinni. Leitast er við að halda
uppi góðum faglegum staðli í starfi
og tileinka sér nýjungar.
Það er stórum bráðaspítala eins
og Borgarspítalanum nauðsynlegt
að hafa á að skipa öflugri endur-
hæfingardeild með sérhæfðu
starfsfólki sem tekur við sjúkling-
um af bráðadeildum til endurhæf-
ingar í stað þess að
endurhæfingarsjúkl-
ingar liggi dreifðir um
bráðadeildir spítalans í
langan tíma.
Lokanir rúma
í sparnaðarskyni
Nokkur undanfarin
ár hefur því miður ekki
tekist að halda öllum
rúmum deildarinnar
opnum. Þessar lokanir
hafa komið í kjölfar
fyrirskipaðra sparn-
aðaraðgerða frá stjórn
spítalans. Nú hefur
tímabundinn skortur á
hjúkrunarfræðingum
einnig orðið til þess að enn frekar
hefur þurft að draga saman seglin
um tíma. Þrátt fyrir þetta hefur
tekisl að halda opnum u.þ.b. 40-50
af 60 rúmum deildarinnar.
Þrátt fyrir lokanir rúma á síð-
asta ári og fækkun sjúklinga hefur
umfang starfseminnar þó síst
minnkað á milli ára eins og kemur
fram í fjölda meðferða í sjúkraþjálf-
un á árinu 1994, sem var 21.412
samanborið við 19.891 meðferðir
árið 1993. Þessar tölur styðja það
álit starfsfólks deildarinnar að
sjúklingar deildarinnar voru veikari
og þurftu meiri þjónustu en oft
áður og fer þetta saman við mikla
hjúkrunarþyngd á sjúkradeildunum
á Grensásdeild á síðastliðnu ári.
Fjöldi sjúklinga segir því lítið um
starfsemina heldur er það sjúk-
dómsástand sjúklinganna („sjúkl-
ingaþyngd“) sem skiptir máli ef
skoða á starfsemi deildar.
Vegið að endurhæfingu
Með þeirri afdrifaríku ákvörðun
að taka þau rúm sem nú eru lokuð
um stundarsakir undir hjúkrunar-
sjúklinga væri stigið óafturkallan-
legt skref í sögu Borgarspítalans
þar sem öllum stoðum yrði kippt
undan því endurhæfingarstarfi sem
byggt hefur verið upp og fram fer
á Grensásdeildinni. I þeirri breyt-
ingu felst ekki sparnaður til lengri
tíma heldur er hér einungis um
skammtímagróða að ræða og fjár-
hagslegt tap ef til lengri tíma er
litið.
Á sama tíma og fé hefur verið
skorið niður til sjúkrastofnana með
þeim alvarlegu afleiðingum sem
það hefur í för með sér, sérstaklega
fyrir öldunarþjónustu og endurhæf-
ingu, hafa heilbrigðis-
yfirvöld fyrii’skipað 50
milljóna króna niður-
skurð til göngudeild-
arþjónustu sjúkra-
þjálfunar. Þrátt fyrir
mótmæli stjórnar Fé-
lags íslenskra sjúkra-
þjálfara og fundi
stjórnar fulltrúa fé-
lagsins með Ijármála-
ráðherra og fjárlaga-
nefnd varð þeim niður-
skurði ekki hnikað.
Þessi niðurskurður til
endurhæfingar gerist
þrátt fýrir að í stefnu
núverandi ríkisstjórn-
ar varðandi heilbrigð-
is- og tryggingamál segir orðrétt
„Stuðlað verður að því að þeir sem
eru á batavegi fái markvissa endur-
hæfingu, þannig að þeir geti sem
fyrst tekið fullan þátt í þjóðlífinu.“
Þrátt fyrir þessa stefnu ríkisstjórn-
arinnar er vegið að endurhæfingu
með fyrrgreindum hætti.
Endurhæfing
sparar fé
Ef við lítum til hinna Norður-
landanna sem við gerum oft, bæði
til að læra af reynslu annarra og
til að vera þjóð meðal þjóða, þá
bregðast frændur okkar þveröfugt
við á niðurskurðartímum, þá styðja
þeir við bakið á endurhæfingu og
leggja áherslu á að efla hana. Það
er hins vegar ekki af neinni góð-
mennsku, þeir hafa einfaldlega
reiknað dæmið til enda, það borgar
sig nefnilega að stuðla að endur-
hæfingu, hún sparar þjóðinni fé.
Auðvitað þarf að greiða fyrir end-
urhæfingu eins og aðra heilbrigðis-
þjónustu en ef litið er til framtíðar
en ekki eingöngu á krappa fjár-
hagsstöðu augnabliksins, sparar
hún peninga. Við höfum ekki efni
á að leggja endurhæfingu niður.
Höfundur er aðstoðaryfir-
sjúkraþjálfari Borgarspítalans
og formaður Félags ísl.
sjúkraþjálfara.
Sigrún
Knútsdóttir
boðið á fund
ídag
í dagkl. 17.30 mun
Davíð Oddsson ræða uni
stöðu þjóðmála og verkeftiin
framundan.
Fundurinn verðurí
kosningamiðstöðinni
við Lækjartorg,
Hafnarstræti 20, 2. hæð.
BETRA
ÍSLAND
KOSNINGAFUNDJR I REYKJAVlK