Morgunblaðið - 08.03.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 8. MARZ 1995 B 3
KOSNINGAR 8. APRÍL
Kvennabaráttan
og Kvennalistinn
I
EFTIR glæsilegan kosningasigur
R-listans í Reykjavík á síðastliðnu
vori, þar sem Kvennalistinn með
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur þá-
verandi þingkonu og núverandi
borgarstjóra, gegndi lykilhlutverki,
kom upp sú spurning hvort eitthvað
sambærilegt samstarf væri æskilegt
á landsvísu. Öllum er ljóst nú að
ekki var pólitískur vilji til þess. ís-
lenska flokkakerfíð er ekki í takt
við þau meginátök sem eiga sér stað
í þjóðfélaginu en ekki fengjust nú
skýrari línur í íslensk stjórnmál ef
aðeins tvær fylkingar, Sjálfstæð-
isflokkurinn og aðrir, byðu fram til
þingkosninga. Nægir að nefna
stjórnun fiskveiða, afstöðu til ESB
aðildar og til kvenfrelsisbaráttunnar
til að sjá að samsvörun skorti á
milli slíkra fylkinga og stefnumiða.
Þá er ljóst að stofnun Þjóðvaka Jó-
hönnu Sigurðadóttur, enn einn
klofningur Alþýðuflokksins, getur
varla talist vænleg leið til að laga
íslenska flokkakerfið að kröfum
tímans. Umræðan verður því að öll-
um líkindum óljós í mörgum stórmál-
um í komandi kosningum og barátt-
an um atkvæðin kann að snúast um
persónur, hanaat og fjölmiðlaathygli
fremur en grundvallaratriði.
Staða Kvennalistans
Við Kvennalistakonur erum nú að
heyja okkar Ijórðu kosningabaráttu
til Alþingis. Kvennalistinn var stofn-
aður af konum sem töldu að sérfram-
boð kvenna til Alþingis væri ein leið
til að bæta stöðu þeirra. Hann er
eina stjórnmálaaflið
sem tekist hefur að
hasla sér völl við hliðina
á fjórflokknum á ís-
landi lengur en í tvö
kjörtímabil og hann
hefur vakið heimsat-
hygli fyrir framgöngu
sína, vinnubrögð og
árangur. Kvennalistinn
er stjórnmálaafl sem
vill brejda samfélaginu
og setja mannréttindi
og samábyrgð í önd-
vegi. Hann er eina
stjórnmálaaflið sem
hefur mannréttindi og
kvenfrelsi sem megin-
markmið og þar vega
mannsæmandi laun eða efnahags-
legt sjálfstæði hvers einstaklings
langþyngst.
Þegar Kvennalistinn bauð fyrst
fram voru 3 konur á Alþingi eða 5%
og þær höfðu aldrei verið fleiri en
það. í kosningunum 1983 urðu þær
9 þar af 3 frá Kvennalistanum. Arið
1991 komust 15 konur inn á Alþingi
eða 24%, þar af 5 Kvennalistakon-
ur. Á Norðurlöndunum hefur verið
skilningur innan stjórnmálaflokk-
anna á mikilvægi þess að konur taki
jafnan þátt í stjórnmálum og karlar
og því hafa ýmis afbrigði af kynjak-
vóta yerið notuð til að ná árangri.
Slíkur vilji hefur ekki verið til staðar
í íslenska ijórflokknum. Konur hafa
átt erfitt uppdráttar í prófkjörum
eða uppstillingum flokkanna, ekki
síst fyrir þær kosningar sem nú fara
í hönd. Tilvist Kvennalistans er hald-
bærasta skýringin á að konum hefur
fjölgað á Alþingi und-
anfarin tólf ár. Tilvist
hans hefur einnig
styrkt stöðu kvenna
innan ijórflokkanna, þó
að enn sé langur vegur
frá að kvenfrelsismálin
séu nokkurs staðar
fremst í forgangsröð-
inni nema hjá Kvenna-
listanum.
Eftir 12 ár í stjórnar-
andstöðu virðist á
brattann að sækja,
þrátt fyrir það að lík-
léga hefur kynjamis-
réttið aldrei verið jafn
sýnilegt og almennt
viðurkennt og nú.
Kvennalistinn hefur ávallt sagt að
breyta þurfi þessum viðhorfum og
sífellt fleiri taka undir það. Þessi
barátta verður auðvitað að ná til
karla líka bæði inni á heimilunum
og á vinnumarkaði og því fagna ég
því að íslenskir karlmenn virðast
hafa áttað sig á að jafnréttismál
kynjanna snerta mannréttindi karla
jafnt sem kvenna og barna. Kvenna-
listinn er nú óðum að birta framboðs-
lista sína. Stefnuskráin eða Fram-
tíðarsýn listans, sem konur hafa
unnið við að endurskoða út um allt
land frá því í haust, er tilbúin. Á
60 blaðsíðum er afstaða Kvennalist-
ans til velflestra málaflokka þjóð-
málanna kynnt á ítarlegan en að-
gengilegan hátt. Kjósendur eru
hvattir til að kynna sér þessa Fram-
tíðarsýn. Framundan er hörð en von-
andi skapandi og skemmtileg kosn-
ingabarátta, sem við Kvennalista-
Guðný
Guðbjörnsdóttir
konur göngum ákveðnar til. Mótbyr-
inn hefur þjappað okkur enn betur
saman, stráin úr grasrótinni styrkj-
ast og dafna og nýjar konur eru
hvattar til starfa. Kvennalistinn er
þekktur fyrir öðruvísi aðferðir og
víst munum við koma á óvart í þess-
ari kosningabaráttu sem fyrr.
Launajafnrétti á oddinn
Kosningarnar í vor snúast ekki
síst um það hvetjum kjósendur
treysta best til að setja jafnréttisbar-
áttu kynjanna á oddinn og þar með
möguleika allra til að Iifa mannsæm-
andi lífi.
Talsmenn íjórflokksins hafa haft
stór orð um nýbirta skýrslu um
launamál kynjanna, eins og að þær
niðurstöður hafi komið þeim í opna
skjöldu. Á það skal hins vegar bent
að Kvennalistinn er eina stjórnmála-
Það er ekki gleymt, seg-
ir Guðný Guðbjörns-
dóttir, að Ólafur Ragn-
ar tók með bráðabirgða-
lögum launahækkun af
kennurum og öðrum
háskólamenntuðum
ríkisstarfsmönnum.
aflið sem setur kvenfrelsisbaráttuna
í öndvegi, ekki síst launajafnréttið,
því að efnahagslegt sjálfstæði er
helsti hornsteinn kvenfrelsis og
grundvallarmannréttindi að okkar
mati. Þetta eru ekki nýjar áherslur
eins og gjörla sést af málflutningi
Kvennalistans á Alþingi frá upphafi,
sem oftar en ekki var fyrir daufum
eyrum fjórflokksins. Þjóðin er ekki
búin að gleyma að það var Ólafur
Ragnar Grímsson sem, með bráða-
birgðalögum, tók þá launahækkun
af kennurum og öðrum háskóla-
menntuðum ríkisstarfsmönnum sem
samið hafði verið um á sínum tíma.
Þjóðin veit einnig að Davíð Oddsson
samþykkti ekki það frumvarp sem
hann notaði til að leysa sjúkraliða-
deiluna og að sú lausn var reifuð á
þeirri deilu að taka aftur þá leiðrétt-
ingu sem hjúkrunarfræðingar höfðu
fengið í sínum kjarasamningum.
Flokkar þeirra Davíðs og Ölafs
Ragnars eru ekki trúverðugir til að
endurmeta störf kvenna þannig að
eðli starfanna og menntunin sem þau
krefjast verði metin að verðleikum.
Nú eru 20 ár síðan fyrstu lögin
um jafnrétti kvenna og karla voru
sett, án þess að jöfn staða kverina
og karla sé í augsýn. Það er mikið
umhugsunarefni hversu léttvæg þau
lög hafa reynst í þessari baráttu.
Þau eru margbrotin án þess að nokk-
uð sé gert. Það er ekki nóg með að
háskólamenntun kvenna hafi ein-
ungis 60% vægi hvað laun varðar
miðað við háskólamenntun karla, þá
fá afgreiðslukonur einungis 71% af
tímakaupi karla í sambærilegu starfi
og skrifstofukonur einungis 76%.
Slíkur launamunur er síðan notaður
til að dæma konum lægri örorkubæt-
ur en körlum út lífið. Það er von
mín að sú breyting sem nú er í burð-
arliðnum á mannréttindaákvæðum
stjórnarskrárinnar tryggi að réttur
kvenna gagnvart lögum og dómstól-
um verði jafn sterkur og réttur karla
og að jafnréttislögiri geti orðið það
tæki sem þeim er vonandi ætlað til
að stuðla að jafnri stöðu kvenna og
karla.
Enn er mikið verk að vinna í ís-
lenskri kvennabaráttu. Konur verða
að standa saman til að beijast fyrir
frelsi sínu og sjálfstæði. Munum
einnig að kvennabaráttan er fyrir
alla, konur, börn og karla. Við verð-
um að breyta heiminum sjálfar, það
gerir það enginn fyrir okkur.
Höfundur er dósent við Háskóla
íslands og skipar 2. sæti
Kvennalistans í Reykjavík í
kosningum til Alþingis.
hvar sem komið er og getum við
íslendingar mikið af þeim lært í
þeim efnum.
Bræðraþjóð
Ég tel mig vita að Færeyingum
svíður sárar en flest sem á þeim
dynur um þessar mundir vanhugs-
uð ummæli af því tagi sem for-
sætisráðherra missti út úr sér um
„Færeyjaleið" sem allsheijarvíti til
varnaðar í sambandi við óráðsíu í
efnahagsmálum. Sennilega er leit-
un að tveimur þjóðum sem standa
hvor annarri nær í ýmsu tilliti
heldur en einmitt Færeyingar og
íslendingar. Færeyingar hafa sýnt
þetta svo ekki verður urn villst
þegar á hefur bjátað hér á íslandi
og er nýlegt og næsta ótrúlegt
Ég vænti þess, segir
Steingrímur J. Sigfús-
son, að landsmönnum
verði hlfft við frekara
tali um „Færeyjaleið“.
dæmi um það sú mikla ijársöfnun
sem fór þar fram á dögunum í
kjölfar þess að hörmungarnar
dundu yfir Súðavík. Eins og at-
vinnuástand og efnahagur fólks í
Færeyjum er um þessar mundir
hlýtur það að teljast næsta ein-
stætt að Færeyingar söfnuðu hátt
í það jafnmiklu per íbúa og við
gerðum sjálfir, íslendingar.
Annað dæmi sem allir ættu að
þekkja, eru viðbrögð Færeyinga
þegar gaus á Heimaey. Þá eins
og oft endranær sýndu þeir hug
sinn í okkar garð með eftirminni-
legum hætti.
Ég beitti mér fyrir því á sl. ári
í íslandsdeild Vestnorræna þing-
mannaráðsins að erfiðleikar
Færeyinga voru teknir til umræðu
og við höfðum það þar til skoðun-
ar um skeið að flytja þingsályktun-
artillögu um að íslendingar tækju
forustu fyrir því meðal Norður-
landaþjóðanna að eitthvað yrði
gert til að aðstoða Færeyinga í
þeirra miklu erfiðleikum. Á sl. ári
fór Davíð Oddsson með forustu í
forsætisráðherrahópi hins nor-
ræna samstarfs og það hefði því
verið kjörið tækifæri fyrir hann
að taka frumkvæði j þessu máli.
Það var niðurstaða íslandsdeildar
Vestnorræna þingmannaráðsins
að skrifa forsætisráðherra bréf,
senda honum ýmis gögn og óska
eftir því að hann tæki frumkvæði
í málinu. Áföll af því tagi sem
Færeyingar hafa orðið fyrir upp á
síðkastið með stórkostlegum
brottflutningi fólks, ekki síst ungs
fólks, eru einstæð á Norðurlöndum
og reyndar fá dæmi slíks innan
allrar Evrópu eftir að seinni heims-
styijöldinni lauk. Það eru því að
mínu mati full tilefni til þess að
þetta mál sé tekið upp og engum
stendur það nær en okkur Islend-
ingum.
Sérstakur samnorrænn at-
vinnuþróunarsjóður til að byggja
upp atvinnulífið og vinna bug á
atvinnuleysinu væri verðugt fram-
lag. Síðast en ekki síst mundi það
væntanlega skipta Færeyinga
máli að fá fyrir því áþreifanlégar
sannanir að það væri ekki öllum
sama um þeirra erfiðleika.
Það bíður sjálfsagt eins og svo
margt fleira nýs kjörtímabils og
nýrrar ríkisstjórnar að velta þess-
um málum fyrir sér. Framundan
er mánuður kosningabaráttunnar
þar sem margar ræður verða flutt-
ar um ástand efnahagsmála, er-
lendar skuldir, hagstjórn og hag-
stjórnarmistök. Ég bið þess að
frændum okkar verði hlíft við frek-
ari ræðuhöldum um „Færeyjaleið“.
Nóg er víst samt sem þeir hafa
við að glíma.
Höfundur er varaformaður
Alþýðubandalagsins og á sæti í
efnabags- og viðskiptanefnd
Alþingis.
Sérstaða
borgarsamfélagsins
VIÐ Reykvíkingar
finnum það á hverjum
degi að við búum í nú-
tíma borgarsamfélagi
sem er í hraðri þróun.
Stöðugt birtast okkur
fleiri myndir sem minna
á borgarlíf erlendis.
Flestar þessar myndir
eru fagrar og vitna um
myndarskap og framf-
arir sem við erum stolt
af en hinar eru líka til
sem eru framandlegar,
jafnvel ógeðfelldar, og
valda okkur áhyggjum og hryggð.
Þessi sérstaða Reykjavíkur meðal
byggða í landinu hlýtur 'að kalla á
nýjar áherslur í starfi stjórnmála-
manna. Frumkvæði >.og atvinnurekst-
ur þarf að fá nauðsynlegt svigrúm
til þess að eflast, skila arði og geta
staðist vaxandi erlenda samkeppni.
Vaxtarbroddur margra atvinnugreina
er í Reykjavík og eru góð rekstrarskil-
yrði í borginni ein af meginforsendum
hagvaxtar og bættrar afkomu fólks.
En jafnframt því sem atvinnulífið
þarf sitt svigrúm til athafnafrelsis
hljótum við að hafna ójöfnuði og auð-
söfnun á fárra hendur.
Tómlætið er hættulegast
En það er annar þáttur sem krefst
enn meiri athygli og afskipta stjórn-
málamanna. Þessi þáttur snýr að
félags- og velferðarmálum. Á þessu
sviði erum við Reykvíkingar að tak-
ast á við breytt viðfangsefni nútíma
borgarsamfélags. Vandamál stór-
borgar eru okkur ný og við höfum
stutta reynslu í hvernig eigi að bregð-
ast við vandanum. Nú blasir við at-
vinnuleysi, stækkandi hópar lág-
launafólks, vaxandi bil
milli fátækra og ríkra,
samdráttur í félagslegri
þjónustu. Og við stönd-
um undrandi og ráðvillt
gagnvart auknu ofbeldi
og afbrotum. Allt þetta
bendir til þess að nýir
félagshópar séu að fest-
ast í sessi í Reykjavík,
hópar sem verða við-
skila við heildina og án
afskipta þeirra sem
hafa sitt á þurru. í
stækkandi borg og
harðnandi samkeppni
megum við ekki gleyma
að styrkja velferð-
arkerfi okkar á öllum sviðum. Það
er einmitt afskiptaleysi og tómlæti
sem er okkur hættulegast.
Frjáls félög til fyrirmyndar
Sem betur fer hefur fjöldi fólks
látið til sín taka og hafa fijáls félaga-
Framsóknarflokkurinn á
beint erindi við Reykvík-
-----------3------• •-
inga, segir Olafur Orn
Haraldsson, og vill sýna
frumkvæði í félags- og
velferðarmálum.
samtök sýnt kjark og frumkvæði
með opinni umræðu og aðgerðum
m.a. gegn félagslegu misrétti, kyn-
ferðislegu ofbeldi og neyslu vímu-
efna. Enn fremur styðja ýmis samtök
og klúbbar velferðar- og líknarmál.
Þetta fólk vill ekki sætta sig við að
skuggahliðar nútima borgarlífs verði
sjálfsagðar og það vill ekki löka sig
inni í afskiptaleysi á bak við öruggar
dyr og þykka veggi heimila sinna.
Stjórnmálamenn mega ekki láta sitt
eftir liggja, heldur eiga þeir að taka
sér þetta fólk til fyrirmyndar og sýna
frumkvæði á sviði félags- og velferð-
armála. Jafnframt þurfa þeir að
styðja framtak fijálsra félagasam-
taka sem láta góð verk tala.
Framsóknarflokkurinn í
Reykjavík
Framsóknarflokkurinn í Reykjavík
á beint erindi við Reykvíkinga á
þessu sviði. Framboð flokksins kem-
ur af fullum krafti til liðs við þá
borgarbúa sem vilja að hagsmunir
fólks séu í fyrirrúmi. Við viljum
styrkja stöðu flölskyldna og heimila
með markvissum aðgerðum. Við
erum bæði tilbúin til þess að vinna
með fijálsum félagasamtökum og
sýna frumkvæði með áhrifum á laga-
setningu um félags- og velferðar-
mál. Meðal slíkra verkefna er að efna
til þjóðarátaks gegn afbrotum, of-
beldi og vímuefnum. Efla þarf rann-
sóknir og fá alla viðkomandi aðila
þjóðfélagsins til tafarlausra aðgerða.
Greina þarf orsakir vaxandi ofbeldis
og afbrota og ráðast að rótum vand-
ans, hjálpa þeim sem hafa ratað í
vandræði, jafnframt því sem lög-
gæsla verði efld og foreldra- og íbúa-
samtök verði virk.
En það er á fleiri sviðum sem
þörf er á öðrum áherslum í Reykja-
vík en í öðrum byggðum landsins
þ.á. uppeldis- og fjölskyldumálum,
umhverfismálum og jöfnun kosn-
ingaréttar. Þá er nauðsynlegt að
styðja vel við bakið á þeim atvinnu-
greinum sem eiga sterkasta vaxtar-
broddinn i Reykjavík og þá ekki síst
þeim sem eru mannaflafrekar og
skapa sem flestum vinnu. Um leið
og unnið er að þessum framfaramál-
um i höfuðborginni er unnið að heild-
arhagsmunum landsinanna allra.
Höfundur er í 2. sæti á
framboðslista Framsóknai--
flokksins í Reykjavík.
Nýjar áherslur
í Reykjavík
Ólafur Örn
Haraldsson