Morgunblaðið - 10.03.1995, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 10. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ég þarf ekkert að vera duglegur að borða grautinn minn til að verða stór. Davíð vill alveg
leika við mig þó ég sé minnstur af öllum . . .
Skýrsla stjórnvalda um réttindi o g stöðu kvenna á íslandi
Tímakaup lækkað um
5% miðað við karla
UNDIRBÚNINGSNEFND utan-
ríkisráðuneytisins vegna ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna um málefni
kvenna, sem haldin verður í Pek-
ing, hefur sent frá sér skýrslu ís-
lenskra stjórnvalda um réttindi og
stöðu kvenna á íslandi. í henni
er að finna upplýsingar um þróun
jafnréttismála sl. áratug.
Meðal þess sem þar kemur fram
er að tímakaup kvenna, sem hlut-
fall af tímakaupi karla, hefur
lækkað um 5% frá árinu 1980.
Að sögn Sigríðar Lillý Baldurs-
dóttur, formanns nefndarinnar, er
þetta í fyrsta sinn sem upplýsing-
um um stöðu íslenskra kvenna er
safnað á einn stað. „Lagalega er
staða íslenskra kvenna góð en
raunveruleg staða er það ekki eins
og þessi skýrsla sýnir,“ sagði hún.
Skýrslan er gerð að beiðni SÞ
og var beðið um ákveðnar upplýs-
ingar um stöðu kvenna, sem síðan
verða gefnar út á árinu í skýrslu
um stöðu kvenna í aðildarlöndun-
um. Sagði Sigríður að sumar
spuminganna ættu ekki við um
ísland en benti jafnframt á að
ekki hafi verið hægt að svara öll-
um spumingum sem beðið var um.
Meðal annars ekki spurningum um
fjárhagsstöðu íslenskra kvenna,
fjárráð eða lánamöguleika. Um
hana væm ekki til nein gögn.
Jafnrétti ekki náðst
í skýrslunni kemur í ljós að
þrátt fyrir löggjöf um jafna stöðu
ogjafnan rétt hefur jafnrétti ekki
verið náð. Á sumum sviðum miði
í rétta átt en ekki á öðrum. Konum
hefur fjölgað á undanförnum ára-
tug á Alþingi og í sveitarstjórnum
en þær eru þó ekki nema 25% þing-
manna og sveitarstjórnarmanna.
Þátttaka kvenna í opinberum
nefndum og ráðum hefur aukist
eða úr 9% árið 1983 í 21% árið
1994. Þá kemur fram að stúlkum
hefur fjölgað á síðari árum sem
leita sér mennta og á síðasta ára-
tug voru þær í meirihluta braut-
skráðra nemenda frá Háskóla ís-
lands.
77% kvenna á
vinnumarkaði
Samkvæmt skýrslunni voru 77%
kvenna á aldrinum 16 til 74 ára
á vinnumarkaði árið 1994 og hefur
atvinnuþátttaka giftra kvenna
aukist og er nú 80%. Verulegur
munur er á starfshlutfalli kvenna
og karla. Árið 1980 voru um
35-40% kvenna á vinnumarkaði í
fullu starfi en árið 1993 voru 53%
kenna í fullu starfi utan heimilis.
Menntun virðist hafa áhrif á
starfshlutfall kvenna og er fullt
starf algengara meðal háskóla-
menntaðra kvenna en þeirra sem
hafa aðra menntun. Verkaskipting
á vinnumaTkaði er hefðbundin og
kynjaskipt og hefur lítil breyting
orðið þar á.
Árið 1994 voru 6,1% kvenna
skráð atvinnulaus en 3,7% karla.
Samkvæmt athugun á högum og
líðan atvinnulausra frá árinu 1993
kemur fram að atvinnuleysi virðist
hafa neikvæðari áhrif á sjálfs-
traust kvenna en karla. Benti Sig-
ríður Lillý á að það væri athyglis-
vert, þar sem stutt er síðan konur
voru almennt á framfæri eigin-
manna sinna og þeirra framlag
var ekki talið nauðsynlegt. Þessar
upplýsingar bendi til þess að at-
vinnuþátttaka kvenna sé orðin
hluti af sjálfsmynd þeirra.
Konur lægra settar innan
starfsstétta
í kafla um laun og tekjur kem-
ur fram að í öllum aldurshópum
eru tekjur karla hærri en kvenna.
Það má meðal annars rekja til
þess að stór hluti kvenna er í hluta-
störfum auk þess sem stór hluti
karla vinnur almennt lengri laun-
aðan vinnudag. Þá eru konur í
mörgum tilvikum í lægra launuð-
um störfum en karlar og að auki
oft lægra settar en karlar innan
sinnar starfsstéttar.
Þegar litið er til launaþróunar
frá á árabilinu 1980-1993 kemur
fram að greitt tímakaup kvenna,
sem hlutfall af greiddu tímakaupi
karla hefur lækkað úr 88,1% árið
1980 í 83,1% árið 1993 eða um
5%. Þá voru laun kvenna í mars
1994 hjá ríki og borg 63% af heild-
arlaunum karla en 75% af dag-
vinnulaunum. Eru konur með
lægri dagvinnu- og heildarlaun en
karlar í öllum aldursflokkum að
heita má.
Fram kemur að viðhorf stjórn-
enda og almenns starfsfólks til
kvenna og karla eru mjög misjöfn.
Enn virðist litið á karla sem aðal-
fyrirvinnu heimilisins og er frekar
ýtt undir þeirra möguleika til
starfsframa og launahækkana. Þá
eru konur frekar taldar bera
ábyrgð á heimili og bömum og
virðist það koma körlum til góða
að eiga ung börn. Ung börn virð-
ast hins vegar hafa neikvæð áhrif
á starfsmöguleika og starfsframa
kvenna. Meiri hætta er talin á að
þær hverfi úr vinnu vegna bam-
eigna og umönnunar fjölskyldunn-
ar.
Þá segir að meðal yngra fólks
komi fram þau sjónarmið að karl-
ar vildu geta sinnt heimili og böm-
um meira en þeir geta eða gera
og að auka þyrfti rétt og mögu-
leika þeirra til slíks. Jafnrétti og
jafnri stöðu kynja á vinnumarkaði *
væri ekki náð fyrr en það væri
talið sjálfsagt að karlar jafnt sem
konur bæm ábyrgð á og sinntu
heimili og börnum.
Söngferð Karlakórsins Heimis
Söngurinn
lyftir sálartetr-
inu í ótíðinni
Þorvaldur Óskarsson
SÖNGHEFÐIN er
óvíða sterkari en í
Skagafirðinum og í
kvöld fá íbúar á suðvestur-
homi landsins að njóta
skagfirskrar sönglistar
þegar Karlakórinn Heimir
heldur söngtónleika í Di-
grapeskirkju í Kópavogi kl.
18.30. í kvöld fer svo fram
skagfirskt söng- og
skemmtikvöld á Hótel ís-
landi undir heitinu Skag-
firsk sveifla. Þar mun
karlakórinn Heimir koma
fram undir stjórn Stefáns
R. Gíslasonar og af öðrum
söngatriðum má nefna að
Álftagerðisbræðurnir,
Gísli, Óskar, Pétur og Sigf-
ús Péturssynir, ætla að
taka lagið.
Formaður Karlakórsins
Heimis undanfarin 22 ár
er Þorvaldur Óskarsson á Sleitu-
stöðum. Hann neitar því ekki að
það sé talsvert fyrirtæki fyrir
kórfélagana að leggja upp í þessa
söngferð. Söngfélagar í Heimi em
62 að tölu og eru flestar eiginkon-
ur þeirra með í för, að sögn hans,
auk nokkurra hagyrðinga úr
Skagafirðinum sem taka þátt í
hagyrðingaþætti á skemmtikvöld-
inu á Hótei íslandi.
„Þetta er í annað skiptið sem
við komum fram á Hótel íslandi
en í fyrra var troðfullt hús,“ seg-
ir Þorvaldur.
„Það er bölvuð ótíð og þess
vegna er erfítt fyrir menn að kom-
ast burtu. Kórfélagar koma víða
að en í kórnum eru menn úr flest
öllum stéttum, þarna eru saman
komnir iðnaðarmenn, bændur,
skrifstofumenn og verslunarmenn
svo eitthvað sé nefnt. Um þriðj-
ungur kórfélaga er frá Sauðár-
króki.
Einn kórfélagi kemur framan
úr Skagafjarðardölum og þarf
hann til dæmis að aka um 100
kílómetra í allt þegar hann fer á
kóræfíngar. Hann hefur verið
einn og hálfan tíma að komast á
æfingu. En þrátt fyrir slæmt tíð-
arfar höfum við ekki þurft að
fella niður nema tvær æfíngar í
vetur. Við æfum tvisvar í viku frá
miðjum nóvember og fram í
apríl."
- Hefur ekki verið erfítt að
halda uppi æfíngum í snjóþyngsl-
unum og ótíðinni í vetur?
„Jú, þetta hefur verið erfitt.
Það hefur hins vegar orðið til
bjargar að samgöngurnar hafa
stórbatnað því það hef-
ur verið mokað meira
en gert var fyrir nokkr-
um árum. Þetta hefur
þess vegna gengið
ágætlega þrátt fyrir
þetta veðurlag sem við
erum orðnir dauðþreyttir á. Ég
veit ekki hvernig ástandið væri
ef við værum ekki að syngja.
Söngurinn lyftir sálartetrinu í
þessum vondu veðrum."
- Sönglífið í Skagafírði er
margrómað og alitaf að færast í
aukana eða hvað?
„Jú, það er ágætt. Auk Heimis
starfar hér líka blandaður kór,
Rökkurkórinn, sem æfir mjög
mikið. Þar fyrir utan eru svo
nokkrir smærri hópar sem syngja
við ýmis tækifæri."
Að sögn Þorvaldar er Karlakór-
inn Heimir orðinn 68 ára gamall.
Fyrir um 20 árum ákváðu kórfé-
lagar í Heimi og karlakórnum
Feyki, sem þá hafði starfað í 20
►Þorvaldur Óskarsson, for-
maður Karlakórsins Heimis, er
fæddur á Minni Ökrum í
Blönduhlíð í Skagafirði 2. októ-
ber 1933, sonur Öskars Gísla-
sonar og Sigrúnar Sigurðar-
dóttur. Eiginkona hans er Sig-
urlína Eiríksdóttir og eiga þau
tvær dætur og einn son. Þor-
valdur er bifvélavirki og rekur
bifvélaverkstæði á Sleitustöð-
um. Hann hefur verið formaður
Heimis í 22 ár.
ár, að sameina kórana og einnig
hafa margir kórfélagar úr Karla-
kór Sauðárkróks gengið til liðs
við Heimi eftir að sá kór hætti
og er Heimir eini karlakórinn sem
starfar í Skagafirði í dag.
- Hvað er svo framundan hjá
kórnum?
„Við erum að vinna að nýjum
geisladiski sem á að koma út á
þessu ári. Við erum búnir að taka
upp helming efnisins á diskinn
og tökum seinni hiutann upp um
næstu mánaðamót. Á honum
verður blandað efni, léttari lög í
bland við hefðbundin kóralög.
Þarna verður mjög fjölbreytt
lagaval, allt frá danslögum og upp
í óperukóra."
- Verður söngskráin átónleik-
unum í kvöid fjölbreytt eftir því?
„Já, við verðum með blandað
efni, mörg íslensk lög, óperukóra,
eitt lag úr söngleik og svo eru
valsar og sitthvað fleira."
Þorvaldur er bifvélavirki og
rekur bifreiðaverkstæði á Sleitu-
stöðum. Hann segist hafa byijað
kórsöng fyrir um það
bil 40 árum þegar hann
gekk til liðs við Feyki.
„Ég hef verið í þessu
sönglífí í um 40 ár en
hef verið formaður
karlakórsins Heimis í
22 ár. Auðvitað er þetta mjög
skemmtilegt enda væri ég ekki
að þessu annars. Það er geysi
gaman að þessu en þetta er líka
mikil vinna. Menn leggja mikið á
sig og fá enga styrki. Allar tekjur
kórsins eru fyrir tónleikahald. Við
héldum talsvert á annan tug tón-
leika á seinasta ári.
Við störfum hins vegar lítið
yfír sumarið. Við hættum yfirleitt
að syngja um miðjan júní og end-
um ársstarfíð með þriggja til fjög-
urra daga vorferð. Við höfum
farið allt í kringum landið á und-
anförnum árum og haldið vortón-
leika og við reynum að koma sem
oftast til Reykjavíkur, enda fáum
við mjög góða aðsókn þar.“
Feykilega
gaman en
mikil vinna