Morgunblaðið - 10.03.1995, Blaðsíða 8

8 D FÖSTUDAGUR 10. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
i
FERÐALÖG
MEÐAL margra merkra viðkomustaða er eyjan Samos.
Giikkland met Sigurði A.
SIGURÐUR A. Magnússon efnir
til síðustu hópferðar sinnar um
Grikkland í byijun júní. Er það
þriggja vikna „menningarferð“ til
allra helstu sögustaða landsins og
er viðkomustöðum lýst í bók Sig-
urðar Gríkklandsgaldri sem kom
út 1992.
Flogið er til Aþenu 2. júní og
staðið þar við í tvær nætur. Síðan
hefst hringferð um Pelopsskaga
og meginlandið og meðal við-
komustaða eru Kórinþa, Mýkena,
Epidavros og Sparta. Þaðan ligg-
ur svo leiðin til Mystru og Ólymp-
íu, áfram til Delfí og Klettak-
laustranna á Meteóra sem eru
meðal merkilegustu náttúrufyrir-
bæra landsins.
Þá er ekið til Þessalóniki og
þaðan er flogið til Heraklion á
Krít og heimsóttar rústir hallanna
Knossos og Festos frá miðju öðru
árþúsundi f.Kr. Frá Krít er siglt
til Santórini og skoðuð elsta heil-
lega borg Evrópu, Akrótíri, 3.500
ára gömul og var hún grafin úr
ösku fýrir 30 árum. Frá Santorini
er flogið til Aþenu og farið til
Samos. Þaðan er örstutt yfír til
Tyrklands og verður farin dags-
ferð þangað og skoðuð hin glæsta
foma foma Efesos.
Heim er svo flogið 22. júní eft-
ir dvöl í Aþenu og frekari skoð-
unarferðir. Flugfarið til Aþenu
og heim kostar 47.580 með skött-
um og skal greiða það á skrif-
stofu Flugleiða fyrir 3. maí. Ferð-
ir um landið, gisting, morgun-
verðir og fímm aðrar máltíðir
kosta 137 þús. kr. miðað við tvo
í herbergi. Það skal greitt til far-
arstjórans sem fyrst og alltjent
fyrir miðjan maí.
Sigurður A. Magnússon er
gjörkunnugur Grikklandi og kom
þangað fyrst fyrir tæpum 45
ámm. Eftir 1960 kveðst hann
hafa verið nær því á hveiju ári í
Grikklandi um lengri eða skemmri
tíma. Hann var þar fararstjóri
1978-80 en síðan fór hann frá
1986 með einn eða tvo hópa ár-
lega í ferðir um Grikkland til
1991. ■
Helgarferðir í Staðarskála
í STAÐARSKÁLA í Hrútafirði er
nú frá og með morgundeginum 11.
mars gefinn kostur á sérstöku til-
boði sem felur í sér rútuferð fram
og til baka, léttan hádegisverð og
síðan er farið á snjóbíl og vélsleðum
inn á Holtavörðuheiði og að Hvera-
borgum. Tekur ferðin 4-5 klst.
í tilboðinu er síðan kvöldverður,
gisting og morgunverður og síðan
er haldið suður. Ferðirnar eru frá
Reykjavík á laugardagsmorgnum og
komið til baka á sunnudag. Verð
miðað við 2ja manna herbergi er
9.150 fyrir manninn ef eru 4 eða
færri. Fyrir 5-10 manna hópa er
verð á mann 8.750 kr. og lækkar
eftir því sem hópurinn sem tekur sig
saman er stærri. Einnig gefst kostur
á dorgveiði á Amarvatnsheiði með
björgunarsveitinni og bætast þá
2.000 kr. við. ■
FerAafélag íslands
HELGARFERÐ 10.-12. mars Úthlíð-
Biskupstungur, skíða- og göngu-
ferðir. Gist í svefnpokaplássi í Úthlíð.
Brottför á föstudagskvöld kl. 20.
Dagsferðir sunnud. 12 mars eru
flórar. Kl. 10.30 Bláfjöll-Heiðin há.
Gott skíðagönguland. Kl. 10.30 Gull-
foss í klakaböndum-Geysir. Ekið
að Gullfossi og litast um. Einnig
stoppað á hverasvæðinu við Geysi.
Kl. 134 er skíðagönguferð um Heið-
mörk og kl. 13 er gönguferð um
skóg'arstíga Heiðmerkur.
Brottför í Umferðarmiðstöðinni,
austanmegin, og Mörkinni 6.
Þá má geta þess að föstudag 17.
mars kl. 19 verður kvöldferð á
gönguskíðum.
UM HELGINA
Útlvlst
Helgarferð 11.-12. mars er skíða-
ferð við rætur Hengils. Á laugar-
dagsmorgun er ekið austur á Hellis-
heiði og hefst gangan austarlega á
heiðinni og gengið niður í Grafning.
Gist í Nesbúð. Á sunnud. er gengið
um Dyradal og Marardal, vestur fyr-
ir Húsmúlann og lýkur ferðinni við
Kolviðarhól. Góð gistiaðstaða í Nes-
búð, heitir pottar og sturtur. Innifal-
ið í miðaverði er kvöldmatur og
morgunverðarhlaðborð. Fararstjóri
er Oli Þór Hilmarsson. Upplýsingar
hjá Útivist.
Kl. 10.30 á sunnudag er Kjör-
gangan og hefur hún vegna óska
verið færð af laugardögum. Hefst
gangan við Stardal fyrir þá sem
lengst fara. Gengið með Leirvogsá,
suður að Grímsmannsfelli, vestur
með því í Reykjadal og um Skamma-
skarð í Mosfellsbæ. Miðhópurinn
gengur frá afleggjaranum að
Skeggjastöðum og stysta gangan
hefst í Reykjadal. Hópamir hittast
við Varmárlaug og geta menn farið
í sund áður en haldið er í bæinn.
Reiknað með heimkomu um kl.
16.30.
Önnur dagsferð á sunnud. er
skíðaganga í Marardal sem hefst
kl. 10.30. Gengið verður vestur und-
ir Húsmúlann og í Marardal. Þaðan
verður tekin bein stefna á Litlu kaffí-
stofuna. Reikna má með göngu í 5-6
klst. Munið eftir skjólgóðum fatnaði
og nesti. ■
Að fá ást á tingu
ÞAÐ er hægt að verða ástfanginn af
tungumálum, þar er ég sammála Jó-
hönnu Sveinsdóttur orðaborðara með
meiru.
Tökum ungversku sem dæmi. Hún býr
yfir ljóðrænni fegurð og rökvísi sem
maður hrífst af strax við fyrstu kynni.
Skoðum fáein orð. Orðið nap þýðir sól
og líka dagur. Sól og dagur, sama orðið.
Það er eitthvað mjög frumlegt og upp-
runalegt við svona orðmyndun. Orðið dél
þýðir suður og líka hádegi. Snjallyrði,
____ Dél. Eins og sjálfsagt. Hét þýðir sjö og
'Mi líka vika. Þetta stemmir. Mann fer að
gruna að svona sé málið allt, fullt af
fiQ djúpri, fomri fegurð og visku sem tekur
bara tíma fyrir útlendan gest að uppgötva.
Orð eru gómsæt
Þokum okkur nær nútímanum. Orðið út
þýðir vegur, lévél, bréf, útlévél vegabréf. Auð-
vitað. Alveg eins og í íslensku. Gegnsæ hugs-
un. Gegnsæ orð. Hugsum við kannski eitthvað
svipað, Islendingar og Ungverjar, ellefu hund-
ruð árum eftir að við numum okkar lönd og
fórum um þau orðum? Orðum sem eru enn í
fullu gildi.
Gestinum er farið að hlýna, um hjartaræt-
uraar, til málsins. Hrifningin leynir sér ekki.
Hún líkist ástartilfinningu. Og hann fer að
uppgötva orð sem eru gómsæt: paprikáscs-
irke, gulyásleves, pálinka! Þau standa fyrir
krásir og vín. Og er nú kannski stutt í matar-
ást. Gestinum líður vel. Hann smjattar á
bragðgóðum orðum þegar hann tekur þau sér
í munn og finnur munnvatnið streyma, tung-
una mýkjast og hann þakkar auðmjúkur og
pent og segir: köszönöm.
Sumum orðum verður hann beinlínis háður,
þau flæða fram á varirnar í tíma og ótíma.
Csokoládérolád, mandulás alagút, piramis,
nöfn á gimilegum kökum sem mig langar í
núna, með kaffinu, og fást í Jégbufé, en þar
er bara því miður löngu búið að loka, af því
að komin er hánótt. En orðin loða við tunguna
og góminn.
Allra, allra gómsætasta orðið, fallegasta,
tungukærasta orðið er samt szeretiek; szeret-
lek; ég-elska-þig. Sæll er sá sem hefur ástæðu
til að segja þetta orð og fær að heyra það
líka, af vörum þeirrar sem hann elskar. Szeret-
lek!
En ástin, sem tjá má með þessu fallegasta
orði allra orða, er því miður sjaldan varanleg,
hún er hverful og kviklynd, og þá reynir fyrst
fyrir alvöru á tungumálið. Getur það líka tjáð
ástarsorg og söknuð og trega? Og jafnvel trú,
von og nýjan kærleika?
Ungverskan stenst þetta próf. Hún er mik-
ið ljóðamál. Ljóðahefð er hér djúp og rík. Og
ótal mörg ástar- og ástarsorgar- og saknaðar-
ljóð hafa verið ort á þessu fagra máli.
En það er sagt að ungverskan sé óþýðanleg
á önnur mál. Ungveijar segja þetta sjálfir.
Og tala gjarnan um sjálfa sig sem einangr-
aða, afskipta smáþjóð, umkringda af öðrum
þjóðum sem geti ekki skilið þá. Una samt
glaðir, á sinn þunglynda hátt kannski, við sitt
mál, og sína menningu, skrifa mikið, gefa
mikið út, bækur, blöð og tímarit, og lesa mik-
ið, sumir altént, í lestum og rútum, í endalaus-
um ferðum að heiman og heim.
Hvað les fólk, það sem les? Að sönnu les
það reyfara, stjörnuspár, sjónvarpsvísa, gulu
pressuna: Blikk. En líka heimsbókmenntir.
Sumt.
Systur sem lesa Rllke sér tll
afþreyingar
Systur tvær þekki ég, á þrítugsaldri, sem
búa hálf annars tíma rútuferð-fyrir vestan
Búdapest og vinna báðar í borginni. Á undan-
förnum tveimur árum eru þær búnar að lesa
Beckett allan, Camus allan, Proust hálfan og
Joyce hálfan, sumpart í ungverskum þýðing-
um, á leið í og úr vinnu, í rútu. Áður voru
þær búnar að lesa Dostoévskí allan og Tolstoj
og rússnesku risana hina, á frummálinu? Þar
áður ijómann af ungverskum bókmenntum
heima, áður en þær fóru að vinna. Þegar þær
vilja hvíla sig á þungum prósabókum lesa þær
ljóð: Rilke, Appollinaire, Pessoa! En þegar
mest liggur við og sálir þeirra þurfa sérstaka
næringu, þær eru í ástarsorg og sárum, þá
FALLEGASTA orðið. Letrað á einn
stöpul Elísabetarbrúarinnar yfir Dóná.
lesa þær heimaskáldin sem eru þeim kærust:
Petöfí. Ady og József Attila.
Og eftir því sem ég kynnist betur þessum
skáldum og ljóðum þeirra og tungumáli þeirra
og systranna góðu, Gabi og Kati heita þær,
og þeim sjálfum, þeim mun kærara verður
mér þetta tungumál.
Tungan sem spannar alla
reynslu og tilfinningar
Það er hægt að verða ástfanginn af tungu-
málum. Þroskaðar tungur geta spannað og
tjáð alla mannlega reynslu og allar mannlegar
tilfinningar; ást, sorg og söknuð, trú, von og
kærleika. Og allt þetta gerir ungverskan með
sóma.
En er það satt að hún sé óþýðanleg á önn-
ur mál? Ungveijar sjálfir útskýra og afsaka
skort á heimsfrægð sinna höfunda með þvf •
að ungverskan sé svo ólik öllum öðrum mál-
um, nema kannski finnsku og eistnesku og
nokkrum smámálum sem hún er þó mjög fjar-
skyld, og þar með ill- eða óþýðanleg á önnur
máí.
Auðvitað er nokkuð til í þessu. Aðalein-
kenni ungverskunnar er að hún er hlaðin upp
með viðskeytum og forskeytum og getur ver-
ið erfítt að leysa sundur margsamskeytt orð
og koma merkingu þeirra yfir á önnur mál.
Einnig felur mismunandi lengd sérhljóða í sér
merkingarmun og var vandasamt að koma
slíkum blæbrigðum til skila milli mála. Loks
er ungverska kynlaust mál, og má kannski
segja að nú fyrst vandist málið.
En ég, sem þetta rita, neita að viðurkenna
að nokkurt tungumál sé með öllu óþýðanlegt.
Sé merking ljóðs eða annars texta skýr í frum-
máli hlýtur að vera hægt að koma henni yfír
á íslensku - sem býr yfir orðum um allt sem
er hugsað á jörðu - þótt eitthvað af hrynj-
andi frumljóðsins kunni að glatast á leiðinni.
Nýtt ljóð verður þá til í staðinn, á nýju máli.
Þess vegna koma hér í lokin þýðingar
mínar á tveimur af uppáhaldsljóðum systr-
anna víðlesnu. Fyrra ljóðið, eitt lítið erindi,
er eftir Petöfi, ort 1846, en hið síðara, Koma
Guðs, er eftir Ady endre, ort í kringum 1910;
og verður mér hugsað, sem ég þýði það, til
Súðvíkinga og annarra Vestfirðinga sem
syrgja. Ur fjarlægð votta ég þeim samúð
mína. ■
I
Hjartað frýs ef það elskar ekki
og ef það eiskar brennur það.
Slæmir kostir báðir tveir
en hvor er skárri?... Það veit Guð!
H
Ég var aleinn eftir
og bar sál mina.
Þá, óvænt, hljóðlega,
umfaðmaði mig Guð.
Kom ekki með lúðrablæstri
heldur þöglu, sðnnu faðmlagi.
Kom ekki í dagsbirtu
heldur á voveiflegri nóttu.
Og ofurstolt augu mín
blinduðust. Æska mín dó.
En Guð, bjartan, upphafinn,
get ég alltaf séð.
Trausti Steinsson
Höfundur býr í Búdapest.