Morgunblaðið - 11.03.1995, Page 1
JAtmrgmtftbtfrife
AÐSENDAR
GREINAR
1995 BLAÐ
ÞAÐ er nokkuð augljós stað-
reynd að án aukins hagvaxtar
verður ekki unnt að vinna bug á
því ástandi sem islenskt efnahags-
líf býr við í dag. Skuldir ríkissjóðs
hafa tvöfaldast á kjörtímabili ríkis-
stjórnarinnar og fara vaxandi ef
ekkert er að gert og viðvarandi
8-9 milljarða króna halli er á ríkis-
sjóði sem nemur 7-8% af tekjum
hans. Flestir eru sammála um að
atvinnuleysi sé eitthvert alvarleg-
asta vandamál samfélagsins. Það
verður því höfuðverkefni næstu
ríkisstjórnar að vinna bug á þess-
ari meinsemd, en núverandi stjóm-
völd hafa sýnt mikið dugleysi á
þessu sviði og er vonlítið að úr
rætist nema grundvallarbreyting
verði á hagstjórn hér á landi.
Orsakir atvinnuleysis
Gjarnan eru nefndar tvær
ástæður fyrir vaxandi atvinnuleysi
í hinum vestræna heimi. Annars
vegar er skýringa leitað í hagstjóm
sem hafi áhrif á hagvöxt en hins
vegar eru uppi kenningar um að
skipulag á vinnumarkaði sé rótin
að atvinnuleysinu. Verkalýðshreyf-
ingin hafi komið í veg fyrir sam-
keppni á vinnumarkaði með því að
krefjast of hárra lágmarkslauna
og þannig knúið atvinnulífið til að
axla ábyrgð á réttindum sem það
ekki getur staðið undir.
Leiðir til úrbóta?
Margar vestrænar þjóðir hafa
reynt að takast á við atvinnuleysis-
vandann með því að rýmka löggjöf
á vinnumarkaði í nafni aukins
sveigjanleika. Hlutverk skipu-
lagðrar verkalýðshreyfingar hefur
verið takmarkað og lögð áhersla á
að samningar um
kaup og kjör færa
fram á einstaklings-
granni. Þessi stefna
hefur beðið algert
skipbrot á Vesturlönd-
um og víða skilið eftir
sig sviðna jörð. Má
nefna til sögunnar
Bretland þar sem at-
vinnuleysi er gífurlegt
og hagvöxtur lítill og
Bandaríkin þar sem
atvinnuleysi er að vísu
ekki mikið en því hef-
ur verið haldið niðri á
kostnað gífurlegrar
fátæktar og réttinda-
leysis launafólks.
Hérlendis hafa þær raddir
heyrst að vinnubrögð sem að ofan
hefur verið lýst ætti að taka upp
hér til að uppræta atvinnuleysið.
Hér er um hættulegar tillögur
hægri aflanna að ræða og þær
má ekki innleiða hér. Það eru til
aðrar Iáusnir og aðrar hugmyndir
sem fólk á heimtingu á að stjórn-
völd tileinki sér, nú þegar betur
árar eftir áralangar fórnir launa-
fólks í nafni stöðugleika.
Óspillt náttúra - auður íslands
í nýlegri skýrslu frá Alþjóða-
vinnumálastofnuninni (ILO) um at-
vinnu í heiminum er fjallað um þau
vandamál sem að ofan greinir en
út frá nýstárlegum forsendum.
Skýrslan leggur áherslu á að hvert
þjóðfélag þurfí að gera sér grein
fyrir sínum kostum og mynda for-
skot í samanburði á þeim sviðum
sem það á við. Spm dæmi má hér
nefna það að við íslendingar eigum
fallegt og tiltölulega hreint land
sem heillar marga þá
sem hingað koma. Nú-
tíma maðurinn í stóra
borgarsamfélagi er til-
búinn að borga fyrir
það að komast í óspillta
fjallasali eins og hér á
Islandi, fyrir að baða
sig í náttúralaugum
ijarri mannabyggðum
og fyrir að virða fyrir
sér miðnætursólina í
kyrrð óbyggðanna. Því
er „græn ferðaþjón-
usta“ eitthvað sem á
sér mikla vaxtarmögu-
leika hér á landi en um
leið þarf það að vera
meginmarkmið stjóm-
valda að leggja áherslu á umhverf-
isvæna pólitík, svo innistæða verði
fyrir hinu hreina íslandi þegar fram
í sækir.
Stjórnvöld og atvinnulífið
Stjórnvöld eiga að greiða fyrir
nýsköpun í atvinnulífinu með því
t.d. að ívilna þeim fyrirtækjum
skattalega sem leggja fé í rann-
sóknar- og þróunarstarfsemi eða
með því að leggja fyrirtækjum lið
við að afla nýrra markaða. Núver-
andi ríkisstjórn hefur látið atvinnu-
lífið algerlega sjá um kynningu á
eigin starfsemi og það hefur jafn-
framt verið undir einstökum fyrir-
tækjum komið hvort þau noti
skattaívilnanir og aðrar fyrirgre-
iðslur til uppbyggingar atvinnu-
starfseminnar eða ekki.
Það verður ekki tekist á við þau
vandamál sem við íslensku samfé-
lagi blasa, nema með nýjum áhersl-
um í hagstjórn. Það þarf að sækja
viðbót inn í íslenskt atvinnulíf, við-
Alþýðubandalagið er
forystuflokkur vinstri
sinna, segir Bryndís
Hlöðversdóttir, sem
hér ræðir atvinnuvegi
og leiðir til úrbóta.
bót við það annars ágæta atvinnu-
líf sem við nú höfum. Alþýðu-
bandalagið hefur lagt til að búnar
verði til svokallaðar sóknarlínur í
þessu skyni, þar sem viðkomandi
atvinnugrein er boðið upp á- sér-
staka aðstoð stjórnvalda við það
að afla nýrra markaða og skapa
ný atvinnutækifæri. Lagt er til að
útflutningur verði til langframa
forgangsverkefni í hagkerfinu öllu
og því hefur þessi nýju leið fengið
heitið Útflutningsleiðin.
Fjárfestum í mannauði
Hver eiga svo markmiðin að
vera? í skýrslu ILO um atvinnu
er bent á að iðnríki eigi að ein-
beita sér að hátækni, aukinni verð-
mætasköpun í þeirri framleiðslu
sem fyrir er og leggja áherslu á
atvinnugreinar sem eru líklegar til
að skapa aukin verðmæti. Hér má
nefna skrifstofutækni ýmiskonar,
tölvuþróun, raftækni og heilsu-
gæsluþjónustu, auk menningar-
starfsemi ýmiskonar og umhverfís-
væna vöru og þjónustu.
Það er almennt viðurkennt að á
íslandi sé að finna hæft og ábyggi-
legt vinnuafl. Fjárfesting í mann-
auði er grundvöllur framfara og í
áðurnefndri skýrslu ILO um at-
vinnu er lögð mikil áhersla á þenn-
an þátt. Amóta hugmyndir hafa
veirð viðraðar í atvinnustefnu ASÍ
til nýrrar aldar sem kynnt var á
haustdögum ársins 1994. Atlaga
núverandi stjórnvalda að mennta-
kerfinu í landinu er því þjóðhættu-
leg. Niðurskurður til þessa mála-
flokks er óveijandi nú á tímum
þegar fyrir liggur að vaxtarbrodd-
ur íslensks atvinnulífs er á sviði
sérhæfingar ýmiskonar, sem á sér
rætur í traustri og almennri
menntun einstaklinganna.
Uppgjafarstefna
eða sóknarstefna
Það er ekki tilviljun að tillögur
Alþýðubandalagsins og ILO eru
tiltölulega samhljóða á þessu sviði.
Staðreyndin er sú að launafólk
hvarvetna í heiminum er orðið
þreytt á árásum fijálshyggjunnar
á velferð einstaklinganna, sem
birtist í félagslegri neyð víðsvegar
í heiminum. Fólk hefur misst trú
á því að fórnirna sem það hefur
fært skili nokkrum einasta árangri
og er niðurskurður í íslenska heil-
brigðiskerfinu nærtækt dæmi um
það. Þrátt fyrir aukin útgjöld heim-
ilanna vegna heilbrigðis- og vel-
ferðarmála eru útgjöld ríkissjóðs
vegna þessa málaflokks nánast
þau sömu og þau voru fyrir fjórum
árum og sparnaðurinn því enginn.
Alþýðubandalagið er forystu-
flokkur vinstri sinnaðs fólks á ís-
landi og hefur axlað þá ábyrgð með
skýrri stenfumótun til framtíðar á
sviði atvinnumála. Þannig vill Al-
þýðubandalagið beijast gegn at-
vinnuleysinu og hefja nýja sókn í
atvinnulífi þjóðarinnar og segja þar
með uppgjafarstefnu núverandi rík-
isstjórnar stríð á hendur. Valið
stendur um uppgjöf eða nýja sókn.
Höfumiuv skipar 2. sætið á lista
Alþýðubandalags og óháðra í
Reykjavík til alþingiskosninganna
í vor.
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS_LAUGARDAGUR 11.
Fjárfesting í mannauði
Bryndís
Hlöðversdóttir
Engin atvinnugrein hefur vaxið
jafn hratt hérlendis á undanförn-
um árum eins og ferðaþjónustan.
Á síðasta ári lögðu Iiðlega 179
þúsund erlendir ferðamenn leið
sína til landsins og hafði þeim
fjölgað um 37 þúsund frá árinu
1992. Gjaldeyristekjur þjóðarinnar
af erlendum ferðamönnum námu
nærri 17 miiljörðum króna í fyrra
og engin önnur atvinnugrein nema
sjávarútvegur aflar meiri gjaldeyr-
istekna. Þúsundir íslendinga hafa
beina atvinnu af ferðaþjónustu og
mun fleiri byggja afkomu sína að
meira eða minna leyti á henni.
Tekjur af erlendum ferðamönnum
dreifast um allt þjóðfélagið. Fyrir
utan samgöngur, gistingu og fæði
kemur til ýmis afþreying, verslun
og viðskipti sem teygir anga sína
til fjölmargra atvinnugreina.
Ferðamenn allt árið
Þrátt fyrir sívaxandi mikilvægi
ferðaþjónustu er hún sjaldan
nefnd þegar talað er
um höfuðatvinnu-
greinar þjóðarinnar.
Það er hins vegar svo
að hver erlendur
ferðamaður jafngildir
einu tonni af þorski í
gjaldeyristekjum.
Þetta er athyglisverð
staðreynd sem vert
er að hafa í huga. Enn
er það svo að stærstur
hluti erlendra ferða-
manna kemur hingað
yfir sumarmánuðina.
Það er mjög þýð-
ingarmikið að fá fleiri
ferðamenn hingað á
öðrum árstímum til
að nýta fjárfestingar, auka at-
vinnu og skapa gjaideyristekjur.
I því skyni þarf að leggja aukna
áherslu á ráðstefnuhald sem er
einn arðbærasti þáttur ferðaþjón-
ustu. Útlendingar þurfa að læra
að meta Island í sínum alklæðn-
aði, vetrarklæðum.
Eflaust þykir stór-
borgarbúum viðburð-
ur að sjá Gullfoss í
klakaböndum, svo
dæmi sé tekið.
Ráðstefnuhöll í
Reykjavík
Umræða um bygg-
ingu fjölnota ráð-
stefnuhallar í Reykja-
vík rís og hnígur með
reglubundnu millibili.
Það verður ekki leng-
ur undan því vikist að
taka ákvörðun um
slíka byggingu og þar
þarf að koma til sam-
starf fjölmargra aðila. Slík aðstaða
myndi skapa gífurlega möguleika
á ýmsum sviðum atvinnulífsins,
s.s. í markaðssetningu landbúnað-
ar- og sjávarafurða. Fjölnota hús
býður upp á góða ráðstefnuað-
stöðu, bæði fyrir stóra sem smáa
Útlendingar þurfa að
--------:----->--------
læra að meta Island í
sínum alklæðnaði, segir
Arnþrúður Karlsdótt-
ir, vetrarklæðum.
faghópa, að ógleymdri aðstöðu
fyrir alþjóðlega íþróttaviðburði. Á
meðan við höfum ástæðu og efni
til að reisa bæði Ráðhús og Perlu,
þá hljótum við að sjá framúr því
að koma upp ráðstefnuhöll sem
augljóslega gæfi af sér verulegan
arð og um leið færði okkur nær
nútímanum.
Ferðamálafulltrúi í Reykjavík
Reykjavíkurborg hefur ákveðið
að ráða sérstakan ferðamálafull-
trúa og var tími til kominn. Slíkir
fulltrúar hafa verið starfandi víða
um land með góðum árangri. Höf-
uðborgin þarf að halda vöku sinni
til að fá það sem henni ber af
þeim tekjum sem erlendir ferða-
menn skilja eftir. Það þarf að bjóða
ferðamönnum sem dvelja í höfuð-
borginni upp á mun fjölbreyttari
afþreyingu. Hér höfum við marga
glæsilega matsölustaði og heims-
ins bestu matreiðslumenn og þjón-
ustufólk. Þetta fólk þarf að fá
tækifæri til að njóta sín betur á
sínu sviði.
Alþjóðaferðamálaráðið spáir því
að umfang ferðaþjónustu tvöfald-
ist á næstu 15 árum og þá muni
350 milljónir manna starfa í at-
vinnugreininni. Til þess að halda
okkar hlut í þessari aukningu er
nauðsynlegt að hið fyrsta verði
gerð langtímaáætlun sem nái til
allra þátta ferðaþjónustu hér á
landi. Til þess að verða ekki undir
í þeirri gífurlegu samkeppni sem
ríkir á þessu sviði þarf mikla
vinnu. Vinnu sem stjórnmálamenn
þurfa að hafa forgöngu um og
setja í öndvegi.
Höfundur skipar 3. sæti á
framboðslista Fram-
sóknarflokksins í Reykjavík.
Island — ráðstefnuland
Arnþrúður
Karlsdóttir.